အေရးေပၚ ေရာက္လာတဲ႕အခါ

         မနက္ပိုင္းအဝတ္အစားလဲၿပီးေဆးခန္းသြားမလို႕ရွိေသးတယ္။ တပည္႔ေက်ာ္ဆီက လူနာေရာက္ေနေႀကာင္းဖုန္းလွမ္းဆက္လို႔ အၿမန္ေၿပးရေသးတယ္။ ဟိုေရာက္ေတာ့ လူနာကေခြေခြေလးလွဲေနတယ္။ ေဘးမွာအမ်ိဳးသမီးႏွစ္ေယာက္၊ သံုးေယာက္ ဝိုင္းေနႀကတာ၊ ဘာမ်ားၿဖစ္လို႔လဲဆိုၿပီး ေမးႀကည္႔ေတာ့ ဆိုင္ကယ္လဲလို႔တဲ့။ ရုတ္တရက္ ဘရိတ္အုပ္လိုက္ေတာ့ အရွိန္မထိန္းႏိုင္ဘဲ လဲသြားတာ။ ႀကည္လိုက္ေတာ့ လူနာက မွိန္းေနတယ္။ တခ်က္တခ်က္ပ်ိဳ႕သလိုၿဖစ္တယ္။ ေခါင္းခိုက္မိသြားပံုရတယ္။ ေမးႀကည္႔ေတာ့လဲ

ဦးေခါင္းနဲ႔ေၿမႀကီးေဆာင့္မိတယ္လို႕ ဆိုတယ္။ တပည္႔မကိုလည္း စိတ္ထဲမွာႀကိမ္ဆဲမိတယ္။ ေခါင္းခိုက္မိတယ္၊ လူနာကမွိန္းေနတယ္ဆိုကတည္းက emergency အေရးေပၚအေနနဲ႔ ေဆးရံုလႊဲရမွာ။ accident တိုင္းလႊဲရမယ္မဆိုလိုေပမယ့္ ေခါင္းခိုက္မိတဲ့ဘယ္လူနာမဆို ေဆးရံုလႊဲသင့္တယ္။ ေဆးရုံမလႊဲခင္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္နဲ႔ ေသြးခုန္ႏႈန္းတိုင္းႀကည္႕ေတာ့ ပံုမွန္ဘဲရွိေသးတယ္။ ဒါနဲ႔ ဦးေခါင္းကို အႀကီးစားဓာတ္မွန္ ရိုက္ဖို႕လိုတယ္။ ေဆးရုံသြားပါ။ လိုအပ္သလိုဆက္လုပ္သြားပါလိမ့္မယ္ဆိုေတာ့ ေဆးရုံက ဘာၿဖစ္တယ္၊ ညာၿဖစ္တယ္၊ ႀကာတယ္ေပါ့။ ကဲဒါဆိုလည္းပုဂၢလိကေဆးရုံ သြားပါဆိုေတာ့လည္း ဟိုလိုလို ဒီလိုလို လုပ္ၿပန္ေရာ။ ဒီမွာဘဲဓာတ္မွန္ရိုက္ၿပီးက ကုသေပးပါလို႕ဆိုလာတယ္။ ဒီလိုၿပႆနာေတြဟာ ဆရာဝန္ေတြ အၿမဲႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ၿပႆနာထဲကတစ္ခုပါဘဲ။ ေဆးရုံဆိုရင္ မသြားခ်င္သူကမ်ားတယ္။ သူတို႕ မသြားခ်င္တာလည္း မွန္သင့္သေလာက္မွန္ေပမယ့္ မတတ္ႏိုင္တဲ့အဆံုး သြားရမွာဘဲေလ။ ေနာက္တခ်က္ လႊတ္တယ္ဆိုတာလည္း ၿပင္ပေဆးခန္းေတြအေနနဲ႔ မတတ္ႏိုင္တဲ့အတြက္လႊက္ရၿခင္းသာၿဖစ္ပါတယ္။ အႀကီးစားဓာတ္မွန္ (CT,MRI) ေတြ ရိုက္ရမယ္။ လိုအပ္တဲ့ ေဆးကုသမႈ႔ေတြ လုပ္ရမယ္။ လိုအပ္ရင္ခြဲစိတ္ရမယ္။ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ အထူးကုဆရာဝန္ေတြလိုလာမယ္။ ပစၥည္းစံုလင္မႈက အစေနထိုင္ဖို႕ပါ လိုလာမယ္။ ေနာက္တခ်က္အေရးႀကီးဆံုးအခ်ိန္ဘဲ။ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရၿပီး ေသြးထြက္လြန္တာမ်ိဳး၊ ႏွလံုး၊ ဦးေႏွာက္အစရွိတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြမွာ အခ်ိန္က အလြန္စကားေၿပာတယ္။သာမန္တစ္မိနစ္က လူ႕တစ္သက္ၿဖစ္သြားမယ္။ ဒါေႀကာင့္ ဒီလိုအေရးႀကီးတဲ့ကိစၥေတြမွာ ဆရာဝန္ေတြညႊန္ႀကားတာကို ၿမန္ၿမန္ဆန္ဆန္ လုပ္ေဆာင္သင့္ပါတယ္။ ဒါလဲလူနာရွင္ကမသြားေသးဘူး။ ဘာေၿပာလဲဆုိေတာ့ “ ဆရာရယ္သြားေတာ့သြားပါမယ္၊ ႀကိဳ႕ထိုးတာေလးေတာ့ေပ်ာက္ေအာင္လုပ္ေပးပါဦး” တဲ့။ ဒုကၡဘဲ။ အေရးမပါတာကို အရာလုပ္ေနတယ္။ ႀကိဳ႕ထိုးတာဟာ သာမန္အစာအိမ္ နဲ႕အူလမ္းေႀကာင္းက ၿဖစ္တာမဟုတ္ဘဲ ဦးေႏွာက္ထဲတြင္ ဖိအားမ်ားေနသည္႕ သေဘာသာၿဖစ္ပါတယ္။ အဓိကၿပႆနာၿဖစ္တဲ့ ေခါင္းထဲရွိဖိအားကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္မွသာ ပ်ိဳ႕ၿခင္း၊ ႀကိဳ႕ထိုးၿခင္းဟာ သက္သာသြားမွာၿဖစ္ပါတယ္။ သာမန္ေပးေနက် ႀကိဳ႕ထိုးေပ်ာက္ေဆးမ်ားႏွင့္ သက္သာမည္မဟုတ္ပါ။ ဒါ့အၿပင္ အေရးႀကီးေသာ အခ်ိန္တို႕ကိုလည္း အလဟႆမကုန္ဆံုးေစခ်င္ပါဘူး။ သြားစရာရွိပါက ခ်က္ခ်င္း သြားသင့္ပါတယ္။ ေဆးရုံေရာက္လွ်င္လည္း စမ္းသပ္ခ်ိန္ႏွင့္ ေရာဂါရွာေဖြခ်ိန္တို႕ ႏႈတ္လွ်င္ အမွန္တကယ္ကုသမႈ႕ခံယူရခ်ိန္က နည္းပါးသြားႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္လူနာတစ္ေယာက္က ေခါင္းခိုက္မိလို႔ ေဆးရုံတတ္ၿပီးဆင္းဆင္းခ်င္းလာၿပတာ။ တစ္လေလာက္ေတာ့ႀကာၿပီထင္ပါတယ္။ ေဆးရုံဆင္းဆင္းခ်င္း၊ မိတ္ေဆြ တစ္ေယာက္အကူအညီနဲ႕ လာၿပတာ။ လူနာကေဆးရံုကဆင္းလာေပမယ့္ မသက္သာဘူးထင္လို႕လာၿပတာပါ ေဆးရုံကေလာေလာလတ္လတ္ဆင္းလာတဲ့ လူနာရဲ႕အေၿခအေနမွာ အားရဖြယ္မေကာင္း၊ လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္သလို၊ ေခါင္းလည္႕ဖို႕ ပင္မလြယ္ဘူး။ စကားမေၿပာႏိုင္၊ တံေတြးၿမိဳတာေတာင္ ခက္ခဲေနေသးတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ေဆးရံုက ေလာေလာလတ္လတ္ ဆင္းလာေတာ့ၿပန္တက္ဖို႕လည္း ခက္ေသးတယ္။ ဘာဆက္လုပ္ရမလဲ။ အိမ္မွာကုရင္ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္မလားလာၿပတာ။ ပံုစံႀကည္႕ရသည္မွာ ေဆးရုံမွတစ္ပါးအၿခားသင့္ေတာ္ရာေနရာမရွိဟုေကာက္ခ်က္ ခ်မိတယ္။ ေဆးရံုႀကီးခ်က္ခ်င္းၿပန္တတ္ဖို႔ခက္ေနရင္း ပုဂၢလိကေဆးရံုကိုဘဲ တင္ဖို႕ေၿပာရသည္။ ကံေကာင္းသည္က ေဆးဝါးစံုလင္မႈ႕မရွိဟုဆိုကာ ေဆးရံုႀကီးသို႕ ေၿပာင္းၿပီးတင္လိုက္ရသည္။ လူနာလည္းေခါင္းကိုခြဲစိတ္ၿပီး မႀကာမီသက္သာသြားသည္ ဟုႀကားသိရသည္။ ေနာက္ထပ္ေတြ႕ရသည္ လူနာတစ္ဦးကေတာ့ ကေလးငယ္ တစ္ေယာက္၊ ဒီတစ္ေယာက္က ေဆးခန္းမွာမဟုတ္ဘဲ အမ်ိဳးအိမ္အလည္သြားရင္း ေတြ႕ရတာ။ စေတြ႕ေတြ႕ၿခင္း ေၿခေထာက္ေထာ့နဲ႕နဲ႕ဆိုေတာ့ ဘာၿဖစ္မွန္းမသိ။ ေမးႀကည္႔ေတာ့ ကေလးငယ္မွာ ေၿခေထာက္ကိုခိုင္းမိဖူးတယ္။ သူ႕စိတ္ထဲမွာ နာတာႀကီး စြဲေနလို႕ ေထာ့နဲ႕နဲ႕ၿဖစ္ေနတာတဲ့။ ဒါနဲ အနီးနားဝန္းက်င္ကို အလည္အပတ္ သြားေတာ့ ကေလးငယ္ေလးပါ အတူပါလာတယ္။ သြားရင္းလာရင္းနဲ႔ ကေလးငယ္မွာ ေၿမႀကီးနဲ႕ေၿခေထာက္ထိမိတိုင္း မ်က္ႏွာမဲ့မဲ့ သြားတတ္တာသတိထားမိတယ္။ သူက ၿဖစ္တဲ့ေၿခေထာက္ကို သိပ္အသံုးမခ်ဘဲ တၿခားေၿခေထာက္နဲ႕ အားၿပဳသြားေနေတာ့ ေထာ့နဲ႕နဲ႕ေလးၿဖစ္တာပါ။ သြားတာၿမင္ပါမ်ားလာေတာ့ စိတ္ထဲမွာထင့္လာတယ္။ ကေလးကိုနဲနဲပါးပါးစမ္းသပ္ႀကည္အံုးမယ္ ဆိုၿပီးစမ္းသပ္ႀကည္႕ေတာ့ စိတ္ထင္ေနၿခင္းေႀကာင့္ၿဖစ္ဟန္မတူ။ အရိုးမွာဒဏ္ရာရွိပံုရတယ္။ ေၿခေထာက္ခိုက္မိၿပီး ကတည္းက ဓာတ္မွန္လည္းရိုက္ပံုမေပၚဘူး။ ဒါနဲ႕မၿပန္ခင္ကေလးမိဘေတြကို မွာရတယ္။ ဓာတ္မွန္ရိုက္ၿဖစ္ေအာင္ရိုက္ႀကည္႕ၿပီး ဆရာဝန္နဲ႕ေသေသခ်ာခ်ာၿပပါ။ လိုအပ္ရင္ေက်ာက္ပတ္တီးစည္းဖို႕လုိလိမ့္မယ္။ သိပ္မႀကာပါဘူး။ သူတို႕က ဖုန္းဆက္ၿပီး အေႀကာင္းႀကားတယ္။ ဓာတ္မွန္ရိုက္ႀကည္႕ေတာ့ အရိုးအက္ေနတာ ေတြ႕လို႕ ေက်ာက္ပတ္တီးစည္းလိုက္ရတယ္။ သိပ္မႀကာခင္က အိမ္လာလည္ေတာ့ ၿမဴးထူးေပ်ာ္ပါးေဆာ့ကစားေနတာေတြ႕ရတယ္။ အႏွစ္ခ်ဳပ္လိုက္ရင္ ဘာေတြ႕ရလဲ။ နံပတ္တစ္ အေရးေပၚကိစၥမွာ ဆရာဝန္ခိုင္းတာကို အၿမန္ဆံုးလုပ္ေဆာင္ပါ။ နံပတ္ႏွစ္ ဒြိဟၿဖစ္ရာကိစၥႀကံဳႀကိဳက္လာပါက ဆရာဝန္ရဲ႕အႀကံဥာဏ္ကိုယူပါ။ နံပါတ္သံုး ထိခိုက္ဒဏ္ရာရေသာမည္သည္႕ကိစၥမဆိုေသးငယ္သည္ဟုသေဘာမထားပါႏွင့္။ ဆရာဝန္နဲ႕ၿပသၿပီးလိုအပ္ေသာ စစ္ေဆးကုသမႈ႕ကို ၿပဳလုပ္ပါ။ ေဆးရံုတတ္သင့္ပါက အၿမန္ဆံုးသြားေရာက္သင့္ပါတယ္။သာမန္အခ်ိန္မ်ားတြင္ မသိသာေသာ္လည္း emergency လိုအေရးေပၚကိစၥမ်ားမွာ မိနစ္ပိုင္းကပင္စကားေၿပာတတ္ပါတယ္။ ႏွလံုးအထူးကုဆရာဝန္ေတြအၿမဲေၿပာတတ္တဲ့စကားတစ္ခြန္းရွိပါတယ္။ M သံုးလံုး နဲ႕မွတ္ပါတယ္။ minute means muscle တဲ့။ မိနစ္ပိုင္းေနာက္က်သြားတာနဲ႕ ပ်က္စီးသြားတဲ့ ႀကြက္သားေတြ အစားၿပန္မရေတာ့ဘူးဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ပါပဲ။ ၿမန္မာေတြေၿပာတတ္ႀကတဲ့ ၿပင္လို႕မရတဲ့ အခ်က္သံုးခ်က္ထဲမွာ ေနာက္တစ္ခ်က္ ထည္႕သင့္တယ္ထင္တယ္။ ႏွလံုးတို႕ဦးေႏွာက္တို႕ဆိုတာအလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ မနက္တိုင္းဟာလည္း အလြန္တန္ဖိုးရွိပါတယ္။ ဒီေတာ့အက်ိဳးရွိတဲ့အခ်ိန္ေတြကို အလဟႆမၿဖံဳးတီးဖို႕က မိမိတာဝန္သာၿဖစ္ပါတယ္။ သိပ္အေရးႀကီးတဲ့ကိစၥေတြမွာ ေဆးခန္းမွာ အခ်ိန္ကုန္မခံဘဲ ေဆးရံုသို႕တိုက္ရုိက္သြာပါ။ အခ်ိဳ႕ေဆးခန္းေတြမွာ ေရးထားတာသိပ္ေကာင္းတယ္။ “အေရးႀကီးလွ်င္ေဆးရံုသို႕သြားပါ” ဆိုတဲ့ စာတန္းမ်ိဳးေတြ၊ ဒြိဟၿဖစ္စရာႀကံဳလာတဲ့အခါ နီးစပ္ရာေဆးခန္းကို အၿမန္ဆံုးၿပသၿပီး ဆရာဝန္ရဲ႕အႀကံဥာဏ္ကိုယူပါ။ ၿပီးရင္အၿမန္ဆံုးလိုက္နာေဆာင္ရြက္ဖို႕တိုက္တြန္း ပါရေစ။

 သိထားသင့္ေသာအေရးေပၚအေၿခအေနလကၡဏာရပ္မ်ား

၁။       ရုတ္တရက္တကိုယ္လံုးၿပာႏွမ္းၿပီး ၿဖဴဖတ္ၿဖဴေရာ္ၿဖစ္လာလွ်င္၊

၂။       ရုတ္တရက္အသက္ရႈက်ပ္ၿပီးအေမာေဖာက္လာလွ်င္၊

၃။       ရုတ္တရက္ႏွလံုးခုန္(သို႕)အသက္ရႈရပ္သြားလွ်င၊္ ေရွးဦးစြာ အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္းနဲ႕ၿပဳစုကုသပါ။

၄။       ရုတ္တရက္တတ္ၿပီးသတိလစ္သြားလွ်င္၊

၅။       ဒဏ္ရာရၿပီးေသြးအလြန္အကၽြံထြက္လာလွ်င္၊

၆။       အဆိပ္ရွိသတၱဝါမ်ားအကိုက္ခံရလွ်င္၊

၇။       ဦးေခါင္းၿပင္းထန္စြာခိုက္မိလွ်င္၊

 အထက္ပါအေၿခအေနမ်ားဟာ အေရးေပၚေဆးရုံသြားရမယ့္လကၡဏာေတြဘဲ ၿဖစ္ပါတယ္။ ေဆးရုံနဲ႔ အလွမ္းေဝးတဲ့အခါ အနည္းဆံုး နီးစပ္ရာက်န္းမာေရးဌာနသို႕ ေဆးခန္းမ်ားမွာသြားေရာက္ၿပသသင့္ေႀကာင္း အႀကံၿပဳတင္ၿပလိုက္ရပါတယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(18.5.2012)