သစ္သီးေတြက ေဘးဥပါဒ္ေပးေနျပီလား

ေရွးယခင္နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက သစ္သီးဝလံေတြကို လူေတြနွစ္ျခိဳက္စြာ စားသံုးခဲ့ၾကပါတယ္။ အသီးေတြထဲမွာပါဝင္တဲ့ ဗီတာမင္နဲ႔ သတၲဳဓာတ္ေတြဟာ က်န္းမာေရးအတြက္ အေထာက္အကူျပဳတယ္ဆိုတာ သိခဲ့ရတယ္။ ဒါတင္မက အသီးအနွံမွာပါတဲ့အင္တီေအာက္စီးဒင့္ ဓာတ္ေတြက ကင္ဆာလို ေရာဂါေတြကိုေတာင္ ကာကြယ္နိုင္တယ္ဆိုတာမ်ိဳး ေျပာလာၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေခတ္ေတြ၊စနစ္ေတြက ေျပာင္းလဲလာပါျပီ။ အထူးသျဖင့္ (၂၁)ရာစု စီးပြားျဖစ္ထုတ္လုပ္လာတဲ့ သစ္သီးဝလံေတြဟာ က်န္းမာေရးအရ သင့္ေတာ္သလားဆိုတာ ေမးခြန္းထုတ္စရာျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ 

၂၀၁၅ ဂၽြန္လထုတ္ အိနၵိယသတင္းစာတခုမွာ နယူးေဒလီ လက္ကား ေစ်းကြက္မွာ ရွိတဲ့ သစ္သီးေတြရဲ႔ ၈၀ရာခိုင္နႈန္းေက်ာ္ဟာ သဘာဝအတိုင္းမဟုတ္ပဲ ေဆးသံုးထားတဲ့ သစ္သီးေတြျဖစ္ေႀကာင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒါဟာ သူတို႕စားသံုးေနတဲ့ သစ္သီးေတြရဲ႕ ၂၀ရာခိုင္နႈန္းကသာ သဘာဝအတိုင္းသီးတဲ့သစ္သီးမ်ိဳး ျဖစ္တဲ့သေဘာ သက္ေ႐ာက္ေနပါတယ္။ အိႏၵိယတင္မက တကမာၻလံုးေစ်းကြက္မွာလည္း ဒီတိုင္းပါပဲ။ စီးပြားေရးအရတြက္ေခ်ကိုက္ေအာင္ လုပ္လာႀကတယ္။က်န္းမာေရးရႈေထာင့္က မႀကည့္ေတာ့ပါ။ သစိသီးေတြ အျမန္ရင့္မွည့္လြယ္ေအာင္ ဓာတုေဆးေတြ သံုးစြဲလာတယ္။ အဆိုပါေဆးေတြဟာ ေရရွည္မွာ က်န္းမာေရးအတြက္ ေကာင္းက်ိဳးမေပးပဲ ဆိုးက်ိဴးကိုသာ ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။

ဓာတုေဆးအေၾကာင္း မေျပာခင္ အသီးတခု ရင့္မွည့္တဲ့ျဖစ္စဥ္မွာ အေရးပါတဲ့ ethylene အေႀကာင္းအရင္ေျပာပါရေစ။ ethylene ဆိုတာ အသီးက  ထြက္တဲ့ သဘာဝေဟာ္မုန္း(natural plant hormone)တမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ရင့္မွည့္ျခင္းကို သူက ျဖစ္ေစတယ္။ ငွက္ေပ်ာသီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊သေဘာၤ၊ ေထာပတ္၊ သရက္၊ ဖရဲစတာေတြဟာ ဒီေဟာ္မုန္းတန္ခုိးနဲ႕ ရင့္မွည့္လာတယ္။ ရင့္မွည့္တယ္ဆိုတာ ႀကီးထြားျခငိးရဲ့ေနာက္ဆံုးအဆင့္ကို ေခၚတာ။သစ္သီးထဲမွာethylene ပမာဏ 0.1-1 ppm(parts per million)  ေရာက္တဲ့အခါ စတင္ရင့္မွည့္လာျပီ။ တဆက္တည္းမွာပဲ သစ္သီးရဲ႕ အရည္အေသြး၊ အေရာင္၊အရသာ စတာေတြ ေျပာင္းလဲလာတယ္။

အသီးတခုရဲ႕ ဆဲလ္နံရံမွာ polysaccharides ဆိုတဲ့ အလႊာပါးတခုရွိတယ္။ polysaccharidesဆိုတာ ကစီဓာတ္တမ်ိဳးပါပဲ။ အထဲမွာ pectinဆိုတာပါလို႕ ေရဝင္ေရာက္ဖို႕ ခက္ခဲတယ္။ သစ္သီးထဲမွာ ethylene ထြက္လာတဲ့အခါ ဆဲလ္နံရံမွာရွိတဲ့ pectin က ဓာတ္ေျပာင္းလဲျပီး ေရဝင္ဖို႕လြယ္ကူလာတယ္။ ဒီလုိနဲ႕ အသီးကတျဖည္းျဖည္း ေပ်ာ့အိလာတယ္။ အရည္ရႊမ္းလာတယ္။ ဒါတင္မက အထဲမွာရွိတဲ့ ကစီဓာတ္( polysaccharides) ကို ေရသြင္းျဖိဳခြဲတဲ့အခါ fructose, glucose နဲ႕ sucrose ဆုိတာေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ကစီဓာတ္ကေန သၾကားဓာတ္အျဖစ္ေျပာင္းလဲသြားလို႕ အရသာလည္း ပိုခ်ိဳလာတယ္။ ေနာက္ထပ္ေျပာင္းလဲမႈတခုက သစ္သီးရဲ႕အေရာင္လည္း ေျပာင္းလဲလာတာပါ။  ရင့္မွည့္လာတဲ့အသီးတခုမွာ chlorophyll ဓာတ္နည္းသြားေလ့ရွိတယ္။ စိမ္းရာကေန ဝါလာ၊နီလာတယ္။ ဒီလိုအေရာင္အေသြးမ်ိဳးက လူအပါအဝင္ ငွက္၊ တိရိစာၧန္ေတြကို စြဲေဆာင္တယ္။ ငွက္ေတြဟာ ခ်ိဳတဲ့အသီးကို စားသံုးျပီး အေစ့ေတြကုိ ေျမၾကီးေပၚပစ္ခ်ေလ့ရွိတယ္။ ဒါဟာ အပင္ေတြ မ်ိဳးပြားေစတဲ့ ကနဦးအေၾကာင္းအရာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီကေန အပင္ေတြ ျပန္ျဖစ္လာပါတယ္။ 

ethylene gas ကို အရင္ေခတ္ေတြက ေမ့ေဆးအေနနဲ့ ေပးခဲ့ဖူးတယ္။ ေမ့ေဆးသံုးတဲ့အခါ ethylene 85% ကို ေအာက္စီဂ်င္ 15% နဲ႔ေရာျပီး ေပးရတယ္။ hydrocarbon gas ျဖစ္လို႔အလြယိတကူ ေပါက္ကြဲနိုင္တယ္။ concentration 3%ထက္မ်ားရင္ စတင္ေပါက္ကြဲနိုင္လို႕ ေနာက္ပိုင္းမွာ ေမ့ေဆးအေနနဲ႕ အသံုးျပဳမႈနည္းလာတယ္။ ဒါေပမယ့္ အသီးေတြ ရင့္မွည့္လြယ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲအသံုးျပဳလာတယ္။ ethylene gas ေပးထားတဲ့ အခန္းထဲ အသီးေတြထားရင္ ရင့္မွည့္လြယ္တယ္။ ဒါဟာ  ျပင္ပက ေဟာ္မုန္းအစားထိုးေပးတဲ့သေဘာနဲ႕ အတူတူပဲ။ ethylene ေပးတဲ့အခါ ကာဗြန္ဒုိင္ေအာက္ဆိုက္ (သို႕) နိုက္ထရိုဂ်င္ တမ်ိဳးမ်ိဳး ေရာစပ္အသံုးျပဳရင္ အာနိသင္ပိုေကာင္းတယ္။ အဆိုပါဓာတ္ေငြ႔ေတြက အသီးတခုရဲ႔ အသက္ရႈေပါက္ေတြကို ပိတ္ဆို့ေစလို႕ ခ်က္ခ်င္းႀကီးထြားမလာေသးဘူး၊ တနည္းအားျဖင့္ ethylene အာနိသင္က ခ်ကိခ်ငိးမလာေသးပဲ ေနာက္မွ လာေစတယ္။ သစ္သီးေတြ ေစ်းကြက္ဝင္ေအာင္ ပုိ႔ေဆာင္တဲ့အခါ ဒီနည္းကို အသံုးျပဳပါတယ္။ အမွည့္လြယ္ေအာင္လုပ္တဲ့ နည္းတခုကရွိတယ္။ သစ္သီးေတြကို သစ္သီးစင္ေတြမွာ အထပ္လိုက္ ထပ္ထားျပီး ေအာက္ကေန သစ္သားမီးရိႈ႕ျပီး ထြက္လာတဲ့ အေငြ႕နဲ႕ မိႈင္းတိုက္ၾကတယ္။ အေငြ႕ထဲမွာ ethylene နဲ႔ acetylenes လို gases ေတြပါေတာ့ အသီးေတြ ျမန္ျမန္မွည့္လာတယ္။ ethephon အရည္တမ်ိဳးလည္း ရွိေသးတယ္။ ဒါလည္း ethylene gas ထုတ္ေပးတာပါပဲ။ 

သစိသီးေတြ အမွည့္လြယ္ေအာင္ ေပးတဲ့ေနရာမွာ အသံုးမ်ားဆံုးေဆး တခုရွိေသးတယ္။ calcium carbide ေခၚပါတယ္။ပံုမွန္သရက္သီးတလံုးဟာရင့္မွည့္ဖို႕ ၂ပတ္ေလာက္ထိ အခ်ိန္ယူရတယ္။ calcium carbide သံုးရင္ အခ်ိန္ကို ထက္ဝက္ေလာက္ ေလွ်ာ့ခ်နိုင္ပါတယ္။ ဆိုလိုခ်င္တာက နွစ္ပတ္ေစာင့္ရမယ့္ အသီးတခုဟာ တပတ္ထဲနဲ႔ ေစ်းကြက္ဝင္သြားတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ calcium carbide 20 grams ပမာဏေလာက္က သရက္သီး အလံုး(၆၀)ေလာကိကို ရင့္မွည့္ေစတယ္။

calcium carbide ဆိုတာ ဓာတုပစၥည္းတမ်ိဳးပဲ။ ေရ(သို႔) အစိုဓာတ္နဲ႕ထိေတြ႔တဲ့အခါ acetylene gas ထြက္လာတယ္။ ဒီဂတ္စ္ဟာ သစ္သီးဝလံေတြထဲမွာ ေတြ႕ရတဲ့ သဘာဝပစၥည္း ethylene gas နဲ႕ အာနိသင္တူတယ္။  အာနိသင္ေတြ တူညီေပမယ့္ သေဘာသဘာဝခ်င္း မတူညီပါ။ ျပႆနာက အဲဒီက စတာပဲ။ ethylene က လူေတြကို ေဘးဥပါဒ္မေပးေပမယ့္ calcium carbide (CaC2) ထဲမွာ အာဆင္းနစ္နဲ႕ ေဖာ့စ္စဖာရပ္ဓာတ္ေတြကေတာ့ လူကို အၾကီးအက်ယ္ ဒုကၡေပးတယ္။ 

carbideက ထြက္လာတဲ့ free radical ေတြဟာ အရြယ္မတိုင္ခင္အိုမင္းရင့္ေရာ္ျခင္းကို ျဖစ္ေစတယ္။ ႀကာရွည္စားသံုးသူဟာ ပါးစပ္အနာ၊ အစာအိမ္နာ၊ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာနဲ႕ အေရျပားဓာတ္မတဲ့တာေတြျဖစ္နိုင္တယ္။ တျဖညး္ျဖည္းနဲ႕ ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ အသက္ရႈက်ပ္၊သတိလစ္၊ သတိေမ့တတ္တာေတြ ျဖစ္လာနိုင္တယ္။ ပမာဏမ်ားရင္ အဆုတ္ထဲေရဝင္တာျဖစ္မယ္။ ပိုိဆိုးတာက ကင္ဆာေရာဂါ၊နွလံုးေရာဂါနဲ႕ ေလျဖတ္ျခင္းကိုပါ ျဖစ္ေစနိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ စားသံုးမိရင္ ကေလးပ်က္တာ၊ ေမြးရာပါ ေျခလက္အဂၤါခ်ိဳ႔တဲ့တာမ်ိဳးထိ ဆက္ျဖစ္လာနိုင္တယ္။ဒါ့ေၾကာင့္ နိုင္ငံအမ်ားစုမွာ ဒီေဆးကို တားျမစ္ထားတယ္။ တကယ္ေတာ့ calcium carbide သံုးစြဲျခင္းဟာ ကၽြန္ေတာ္တို့ ထင္မွတ္ထားတာထက္ အမ်ားၾကီး ဒုကၡျဖစ္ေစတယ္။ 

ဒါ့ေၾကာင့္ သစ္သီးမွန္သမွ် ေရေသခ်ာေဆးျပီးမွ စားသင့္ပါတယ္။ဒီလိုေဆးလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ဓာတုပစၥည္း၊ ပိုးသတ္ေဆး စတာေတြကို ကင္းစင္သြားတယ္။ ဖေယာင္းသုတ္တာ၊ ေဆးသံုးတာကိုလည္း ကာကြယ္ရာေရာက္တယ္။  ေရေဆးတဲ့အခါ ေရပိုက္က တိုက္ရိုက္က်တဲ့ေရနဲ႕ေဆးတာ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။

သစ္သီး မွည့္၊မမွည့္ အျပင္ကစမ္းလို႕ရတဲ့နည္းေတြရွိပါတယ္။  အရင္ဆံုး သစ္သီးအေ႐ာင္ၾကည့္ျပီး ခြဲလို႕ရတယ္။ ေဆးသံုးထားတဲ့ သစ္သီးေတြဟာ အေရာင္မတူတာမ်ားတယ္။ အစိမ္းေရာင္၊ အဝါေရာင္ကြက္ေတြ ဟိုနားတကြက္ ဒီနားတကြက္ေတြ႕ရင္ ေဆးသံူးတာျဖစ္ဖို႕မ်ားတယ္။ အေရာင္ကသာ ဝါေနေပမယ့္ အရသာက ခ်ိဳေနတာမရွိဘူး။ အသားက ေျခာကိေသြ႕ျပီး အရည္ရႊမ္းတာ မရွိရင္ ေဆးသံုးတာျဖစ္ဖို႕မ်ားတယ္။ ေနာက္တနည္း ရွိေသးတယ္။ အိုင္အိုဒင္းအစက္ခ်တဲ့နည္းပါ။ သစ္သီးတခုရဲ႕ အေပၚမ်က္နွာျပင္ကို အိုင္အိုဒင္း အစက္တစက္ခ်ႀကည့္ပါ။  အဝါေရာင္ဆို႐င္ မမွည့္ေသးဘူး၊ စကၠန္႔နည္းနည္းျကာမွ မည္းသြားရင္ မွည့္စျပဳေနျပီ။ ခ်က္ခ်င္းမည္းသြားရင္ မွည့္ေနျပီလို႕ သိနိုင္တယ္။ 

အေကာင္းဆံုးနည္းတခုကို ေပးပါမယ္။ သစိသီးတခု ဝယ္ျပီးတိုင္း ဖလားတခုထဲ ေရစိမ္ထားျကည့္လိုက္ပါ။ သစ္သီးက ေအာက္ေျခထိ ျမႈပ္သြားရင္ သဘာဝအတိုင္း မွည့္တာဟုတ္တယ္။ အကယ္၍ ေရစိမ္ထားတဲ့ သစ္သီးဟာ ေပါေလာေပၚေနရင္ သဘာဝအတိုင္းမွည့္တဲ့ သစ္သီးမ်ိဳးမဟုတ္ဘူး။ ေဆးသံုးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုသစ္သီးမ်ိဳးကို မစားသံုးသင့္ဘူး။ 

နည္းပညာ တိုးတက္လာပါျပီ။ သဘာဝေနရာမွာ အတုအေယာင္ေတြ ဖန္တီးလာၾကတယ္။ အခ်ိန္ကို ေငြေၾကးနဲ႔ စက္ျပီး တိုငိးတာတဲ့ေခတ္မို႕ အရည္အေသြးေနရာမွာ အေရအတြက္ကို ဦးစားေပးလာတယ္။ quality control ေတြ မရွိေတာ့ပါ။  ေစ်းကြက္ထဲမွာ သစိသီးဝလံေတြကိုလည္း ေဖာခ်င္းေသာခ်င္းထုတ္လာႀကတယ္။စီးပြားေရးတြက္ေခ်ကိုက္တဲ့လမ္းကို လူေတြဦးစားေပးလာၾကတယ္။ ေရာဂါကို ေငြနဲ႔စက္ျပီး ဝယ္ယူတဲ့ေခတ္လို႕ေျပာရင္လည္းမမွားပါ။ စီးပြားေ႐းရဲ႕ တျခားတဖက္မွာ ေပးဆပ္လိုက္ရတာေတြကေတာ့ က်န္းမာေရးျဖစ္တယ္။အက်ိဳးအျမတ္နဲ႔ ေရာဂါ ဘာကိုေရြးခ်ယ္မလဲ။ ေသခ်ာတာေတာ့ ဒီေန႔ခတ္သစ္သီးေတြ စိတ္မခ်ရေတာ့ပါ။  ဒါကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းဖို႕ လိုအပ္လာပါျပီ။ အလားတူ စားသံုးသူေတြဖက္ကလည္း သတိထားဖို႕သင့္ပါျပီ။ သစ္သီးေတြက တကယ္ေရာက်န္းမာေရးနဲ႕  ညီညြတ္ရဲ႔လား၊ စားသံုးသင့္လား ေမးခြန္းထုတ္ရမယ့္အခ်ိန္ ေရာက္ေနျပီျဖစိပါတယ္။

ေဒါက္တာေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၃၀.၁၁.၁၅)