ဓမၼတာေပၚစဥ္ ဘာေတြေရွာင္သင့္လဲ

အမ်ိဳးသမီးတိုင္း လစဥ္ရာသီေသြးေပၚေလ့ရွိပါတယ္။ ရာသီေသြးေပၚျခင္းဟာ  သားအိမ္နံရံအတြင္းမွာရွိတဲ့အလႊာပါး ကြာက်လာျခင္းေႀကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ေဟာ္မုန္းတန္ခိုးပါပဲ။ရာသီေသြးဆင္းဖုိ႔ သားအိမ္က ညွစ္ေပးရတယ္။ အဲလိုျဖစ္ဖို႕ မေဟာ္မုန္းေတြက လုပ္ေဆာင္ေပးရတယ္။အပ်ိဳေဖာ္ဝင္ျပီး အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႔ ရာသီနဲ႕ပက္သတ္တဲ့ေရာဂါေတြ ခံစားရေလ့ရွိတယ္။ ရာသီမလာခင္ ခံစားရတဲ့လကၡဏာေတြကို premenstrual syndromes(PMS) လို႕ေခၚပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၄၀% မွာ ဒီလကၡဏာေတြ ေတြ႕ရတယ္။တခါျဖစ္ရင္ ၄-၅ရက္ ခန္႕ၾကာတယ္။ လကၡဏာေတြက-

(၁)ရင္သားတင္းျခင္း

(၂)ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ျဖစ္ျခင္း

(၃)အစာအိမ္နာျခင္း

(၄)စိတ္ဂဏွာမျငိမ္ျဖစ္ျခင္း

(၅)ေမာပန္းနံုးခ်ိျခင္း

(၆)ဝက္ျခံထြက္ျခင္း 

စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ 

အမ်ိဴးသမီးေတြရဲ႕ ထက္ဝက္ခန္႕ဟာ ရာသီမလာခင္ ဗိုက္နာတာမ်ိဳးရွိတတ္ပါတယ္။  ေဆးပညာလို dysmenorrhea လို႕ ေခၚတယ္။ prostagladin ရဲ႕ အာနိသင္ေႀကာင့္ျဖစ္ရတာပါ။ ဗိုက္နာတဲ့အခါ ဝမ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ဆီးစပ္(သို႕)ခါးေနရာက နာတယ္။ အမ်ားစုဟာ ရာသီမလာခင္ ၁-၂ရက္ေလာက္ေစာျပီး နာတတ္တယ္။ တခါနာရင္ ၃-၄ရက္ေလာက္ ႀကာတယ္။ ကံဆိုးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး(၁၀%)ကေတာ့ အိပ္ရာထဲက မထနိုင္ေအာင္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ နာက်င္ေလ့ရွိတယ္။  

ဗိုက္နာရင္ ဘာလုပ္မလဲ

• ဝမ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္း(သို႔)ခါးမွာ ေရေႏြးအိတ္ကပ္ပါ။

• ဗိုကိကို ညင္သာစြာ နွိပ္ေပးနိုင္တယ္။ေရေႏြးနဲ႕ ေရခ်ိဳးနိုင္တယ္။ 

• အိပ္ေနစဥ္ေျခေထာက္ကို ျမွင့္ထားပါ။ 

• ေယာဂ(သို႔)အေပါ့စားေလ့က်င့္ခန္းတခုခုလုပ္ပါ။

• ေပ်ာ့တဲ့အစားအေသာက္၊စြပ္ျပဳတ္ ေသာက္ေပးသင့္တယ္။

• ဗီတာမင္အီး အားျဖည့္ေဆးေသာက္ပါ။

• vitamin B6, vitamin B1, calcium နဲ႕ magnesium ပါတာတဲ့အားေဆးေတြက အက်ိဳးရွိတယ္။

• အိုမီဂါသရီး၊ ဆည္းဆာခင္းနွင္းဆီ(EPO)ပါတဲ့ေဆးေတြက ရာသီကိုင္လကၡဏာကို သက္သာေစတယ္။

• နီတဲ့အသား၊ အခ်ိဳ၊အငန္၊ အရက္၊ေဆးလိပ္၊ဘီယာ၊ဝုိင္စတာေတြ ေရွာင္ပါ။

ဘယ္ေဆးေတြေသာက္မလဲ

• Mefenamic acid ပါတဲ့ေဆးေတြက အသံုးမ်ားဆံုးပဲ။ dolfenal လို႕ေျပာရင္ လူပိုသိမယ္။ 250-500mg တေန႕ တစ္ၾကိမ္-သံုးၾကိမ္ေသာက္ပါ။

• ရာသီမ်ားရင္ tranexamic acid ပါတာမ်ိဳး ေသာက္သင့္တယ္။ တေန႕ ၂-၃ႀကိမ္ေသာက္နိုင္တယ္။ ေဆးေသာက္ျပီးရာသီေသြးနည္းသြားတတ္တယ္။

• Gofen(ibuprofen) အကိုက္ခဲေပ်ာက္ေဆးကို တေန႕သံုးၾကိမ္ေသာက္နိုင္တယ္။

• ဗိုက္အရမ္းနာရင္ meftalspas ေသာက္ေဆးကေတာ့ အေကာင္းဆံုးပဲ။ တေန႕သံုးၾကိမ္ေသာက္ပါ။ 

• ဆည္းဆာခင္းနွင္းဆီ(EPO) နဲ႕ vitamin E အားေဆးေတြဟာ ရာသီကိုင္လကၡဏာေတြကို ေလွ်ာ့ပါးသက္သာေစတယ္။ ရာသီမေပၚခင္ ၄-၅ ရက္ခန္႔ ႀကိဳေသာက္ထားဖို႕ လိုပါတယ္။

အမ်ိဳးသမီး လစဥ္ဓမၼတာေပၚစဥ္ ေရွာင္ရမွာေလးေတြ ရွိတယ္။ အမ်ားစုကို အေရွ႕တိုင္းက လက္ခံထားၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ 

၁။လက္ဖက္ရည္မေသာက္ရဘူး

လက္ဖက္ရည္ေသာက္ရင္ ရာသီေစာလာတယ္ဆိုတာေတြ ေဆးခန္းမွာ ႀကံဳရတယ္။ ရာသီေပၚေနစဥ္ ေသာက္ရင္ ရာသီေသြး နည္းတာ၊ မ်ားတာ ျဖစ္နိုင္တယ္။ အထူးသျဖင့္ လက္ဖက္ရည္မွာပါတဲ့ tannin ဓာတ္က ရာသီေသြးကိုေျပာင္းလဲေစတယ္။

၂။ေအးတဲ့အစားအေသာက္မွန္သမွ် ေရွာင္ၾကဥ္ပါ

 ေအးခဲထားတာမွန္သမွ် မစားသင့္ပါ။ ဒီအယူအဆက ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ရွိတယ္။ ေဆးခန္းမွာ ရာသီထိန္လို႔လာတဲ့သူေတြမွာ ေရခဲမုန္႕စားလို႕၊ဘာလီ ေဖ်ာ္ရည္ေသာက္လို႕ဆိုတာေတြ ေတြ႕ရတယ္။သူတို႔ရဲ႕အယူအဆက  ရာသီေသြးကခဲျပီး ရာသီေပ်ာက္တာမ်ိဳးျဖစ္တာပါတဲ့။ အခ်ိဳပြဲ၊ ေရခဲစိမ္ ေဖ်ာ္ရည္၊ ေရခဲမုန္႕ စတာေတြေရွာင္ႀကဥ္သင့္တယ္။ 

၃။ေအးတဲ့သစ္သီးေတြ ေရွာင္ရမယ္

ေအးတဲ့အာနိသင္ရွိတဲ့ အသီးမွန္သမွ် မစားသင့္ဘူး။ ပန္းသီး၊ မာလကာသီး၊ဖရဲသီး၊ စသည္ျဖင့္ေပါ့။ သီးေမႊးငွက္ေပ်ာ၊ ဇီးျဖဴသီး စားရင္ ထိန္တာမ်ိဳး ၾကားဖူးလိမ့္မယ္။ နာနတ္သီးက ရာသီေသြးကို မ်ားေစသတဲ့။ တခ်ိဳ႕က ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စားရင္ ကုိယ္ဝန္ပ်က္က်မႈမ်ားတယ္လို႕ ဆိုႀကတယ္။ 

၄။ေခါင္းမေလွ်ာ္သင့္ဘူး

ေဆးခန္းကို မၾကာခဏေရာက္ေရာက္ လာႀကတယ္။ ေခါင္းေလွ်ာ္မိလို႔ ရာသီထိန္သြားျပီ၊ လုပ္ပါဦးဆိုတာမ်ိဳး ေတြ႕ရတယ္။ေဆးပညာမွာ သင္ထားတာမရွိေပမယ့္ အမ်ားစုကေတာ့ ေခါင္းေလွ်ာ္ျပီးဂျဖစ္လာၾကတာဟုတ္တယ္။ ဒါ့ေႀကာင့္မေသခ်ာရင္ မေလွ်ာ္တာအေကာင္းဆံုးပဲ။ေခါင္းေလွ်ာ္တာ အနည္းဆံုး သံုးရက္ေလာက္ ေရွာင္ပါ။

၅။ေအးတဲ့ေရမခ်ိဳးသင့္ဘူး

ဒါလည္း ေတြ႔တယ္။မေန႕က ေရေအးခ်ိဳးျပီး ရာသီမေပၚေတာ့ဘူးဆုိတာမ်ိဳး၊ ေအးတဲ့ဓာတ္က ရာသီေသြးကို ခဲသြားေစတယ္ဆိုတာ အေရွ႕တိုင္းမွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူတိုင္းေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ျဖစ္တတ္ရင္ ေရွာင္ျကဥ္တာ အေကာင္းဆံုးပဲ။

၆။ေလ့က်င့္ခန္းမလုပ္သင့္ဘူး

 ပံုမွန္ေလ့က်င့္ခန္းေလာက္ေတာ့ လုပ္လို႕ရပါတယ္။ အလြန္အက်ြံသာ မေကာင္းတာ၊ အားကစားသမားေတြမွာ ရာသီထိန္တာ၊ေပ်ာက္တာ၊ မမွန္တာမ်ိဳး မၾကာခဏေတြ႕ရတယ္။ ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းလဲေႀကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေန႕စဥ္လမ္းေလွ်ာက္တာေလာက္က ကိစၥမရွိပါ။ အလြန္အကၽြံအျပင္းအထန္မလုပ္ဖို႔ အေရးၾကီးတယ္။ 

အထက္ပါအခ်က္ေတြဟာ ဆရာဝန္ေတြလက္ခံထားတဲ့သိပၸံနည္းက် အေႀကာင္းအရာေတြမဟုတ္ၾကပါ။ သုိ႕ေသာ္ ေဆးခန္းမွာ ေရာက္လာတဲ့လူနာေတြမွာ ဒီျပႆနာမ်ိဳး မႀကာခဏ ေတြ႕ရတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ကိစၥေတြဟာ ေဆးပညာက လိုက္မမွီတာ၊ ဘူးခံျငင္းလို႕ မရတာမ်ိဳး ရွိတတ္ပါတယ္။ အပ်ိဳေဖာ္ဝင္ မိန္းကေလးတိုင္း အဆိုပါအခ်က္ေတြကို သတိထားလိုက္နာဖို႕ လိုပါတယ္။ 

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၁၄.၁၂.၁၅)