အင္ျပင္ထျခင္း

လူငါးေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ဟာ သူတို႔ဘဝတစ္ေလွ်ာက္ တစ္ႀကိမ္မဟုတ္ တစ္ႀကိမ္ဆိုသလို အင္ျပင္ထတတ္ၾကတယ္။ အင္ျပင္ထတယ္ဆိုတာ အေရျပားမွာ အဖုအပိန္႔ေတြထြက္ေပၚလာတာျဖစ္ပါတယ္။ အင္ျပင္ထေစတဲ့အေၾကာင္းရင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိႏိုင္တယ္။ ဓာတ္မတဲ့တာ၊အရက္ေသာက္တာ၊ စိတ္ဖိစီးမႈ၊ ေဆးဝါး၊ အစားအေသာက္နဲ႔ဆိုင္တတ္တယ္။အခြံမာသီး၊ ငါး၊ ေျမပဲ၊ ၾကက္ဥ၊ ပင္လယ္စာ စတာေတြ မတဲ့တာရွိႏိုင္တယ္။

အေၾကာင္းရင္းမ်ား

-အစားအေသာက္

-ေဆးဝါး(penicillin, sulphur, asprin, ibuprofen)

-အင္းဆက္ပိုးမႊား

-ပတ္ဝန္းက်င္အပူခ်ိန္ေျပာင္းလဲျခင္း

-ေသြးသြင္းျခင္း

- အိမ္ေမြးတိရိစာၧန္မ်ား

- ပန္းဝတ္မႈန္၊ ရနံ႕

စတာေတြက အင္ျပင္ထေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြျဖစ္ပါတယ္။

အင္ျပင္ရဲ႕ လကၡဏာေတြက အဖုအပိန္႔၊ အဖီျပင္လိုက္ျခင္းက အေရးပါတယ္။ အဖုအပိန္႔ကေန ရဲတာ သို႔မဟုတ္ယားယံတာရွိတယ္။ တခ်ဳိ့မ်ကိႏွာရဲတာမ်ဳိးလည္းရွိတယ္။ အသားအေျခာက္ေသြ႕တာ၊ ပူလာတာ စတဲ့ခံစားခ်က္မ်ဳိးရွိႏိုင္တယ္။ အင္ျပင္က ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႕ ေနရာမေရြး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဖုအပိန္႔ ပံုစံေတြ တူညီခ်င္မွ တူညီလိမ့္မယ္။ ျဖစ္ၿပီးရင္ ေပ်ာက္သြားတတ္သလို ျပန္လည္းေပၚလာတတ္တယ္။ အဖီထတာကို wheals လို႔ ေခၚပါတယ္။ လက္နဲ႔ ဖိၾကည့္လို႔ အေ႐ာင္ေဖ်ာ့သြားတာ( blanching)ရွိရင္ အင္ျပင္ထတယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ႏိုင္တယ္။ အင္ျပင္ရဲ႕လကၡဏာေတြက မိနစ္ပိုင္းမွ ႏွစ္ခ်ီၿပီးၾကာတာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သူ႔ဘာသာျပန္ေပ်ာက္ႏ္ုင္တယ္။

အင္ျပင္ထျခင္းဟာ အေရျပားမွာရွိတဲ့ ေသြးေၾကာေတြရဲ႕ တံု႕ျပန္မႈေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ဓာတ္မတဲ့တဲ့အခါ mast cells ေတြကေန histamine ဆိုတဲ့ ဓာတ္တမ်ဳိးထြက္လာပါတယ္။ ဒီဓာတ္က ယားယံျခင္းနဲ႔ ေရာင္ရမ္းျခင္းကို ျဖစ္ေစတယ္။

အင္ျပင္ထျခင္းမွာ acute(ရက္တိုျဖစ္တာ) နဲ႔ chronic(နာတာရွည္ျဖစ္တာ)ဆိုၿပီးႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ ေျခာက္ပတ္ထိမၾကာဘဲ ရက္ပိုင္းပဲ ျဖစ္တာကို acute urticariaလို႔ ေခၚပါတယ္။ နာတာရွည္ဆိုတာ ေျခာက္ပတ္ထက္ေက်ာ္ၿပီး ေန႔စဥ္ျဖစ္တဲ့ လကၡဏာမ်ဳိးကို ေခၚပါတယ္။ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးဟာ သာမန္လကၡဏာကေန အသက္ကိုပါ ထိခိုက္တာမ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ 

တခါတရံ အင္ျပင္က angioedema နဲ႔ မွားတတ္ပါတယ္။ angioedema ဆိုတာ အေရျပားမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္ဆဲလ္ေတြ ေရာင္ရမ္းလာတာျဖစ္ပါတယ္။ အလာဂ်ီ၊ ေဆးဝါး၊ ေမြးရာပါ အင္ဇိုင္းဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့တာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိ္ုင္ပါတယ္။ angioedemaရဲ႕ လကၡဏာေတြက လည္ပင္း၊ ေျခ၊လက္၊ မ်က္လံုးနဲ႔ ပါးစပ္တစ္ဝိုက္ေရာင္ရမ္းလာတာ၊ အသက္ရႈက်ပ္ၿပီး အစာမ်ဳိရခက္တာမ်ဳိးကို ေခၚပါတယ္။ 

အင္ျပင္ ဟုတ္မဟုတ္ သိဖို႔ မခက္လွပါ။ ကၽြမ္းက်င္ဆရာဝန္က အလြယ္တကူ ခန္႔မွန္းႏိုင္ပါတယ္။ အင္ျပင္အမ်ားစုက food allergy ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမပဲ၊ ပုဇြန္ မတဲ့သူက စားၿပီး ခ်က္ခ်င္းျဖစ္လာတယ္။ chronic hives နာတာ႐ွည္အင္ျပင္ထတာမ်ဳိးမွာ မ်ဳိး႐ိုးနဲ႔ အေနအထိုင္ကိုပါ စနစ္တက်ေမးရတယ္။ ဥပမာ ေခြး၊ေၾကာင္ စတဲ့ အိမ္ေမြးတိရိစာၧန္ရဲ႕ အညစ္အေၾကး၊အမႈန္အမႊားေတြက ဓာတ္မတဲ့ျခင္းကို ျဖစ္ေစတယ္။ လိုအပ္တဲ့အခါမ်ဳးိမွာ ေသြးစစ္၊ဆီးစစ္ရတာမ်ဳိးပါ ရွိႏိုင္တယ္။ 

အင္ျပင္ထလာရင္ အလြယ္ဆံုး ေရေအးဝတ္ကပ္လို႔ရတယ္။ေသာက္ေဆးတမ်ဳိးမ်ဳိးေသာက္ရတယ္။ antihistamine အမ်ဳိးအစားဝင္ အယားေပ်ာက္ေဆးေတြလိုပါတယ္။ burmeton, cetrizine, fexofenadine စတဲ့ေဆးဝါးေတြ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ နာတာရွည္အတြက္ketotifen(mast cell stabilizer) လို ေဆးမ်ဴိး လိုပါတယ္။ အယားေပ်ာက္ေဆးတြနဲ႔ မသက္သာရင္ စတီးရြဳိက္ေသာက္ေဆးေတြ ေရတိုသံုးႏိုင္တယ္။ prednisolone, dexamethasone, hydrocortisone စတဲ့ေဆးေတြ ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆး၊ လိမ္းေဆးအဆင္ေျပသလို အသံုးျပဳရမယ္။ လိမ္းေဆးထဲမွာ Calamine lotion လိမ္းလို႔ရတယ္။

ေရွာင္စရာမ်ား

ေျမပဲ၊ 

ၾကက္ဥအကာ၊ 

အေၾကးခြံပါတဲ့ငါး၊ 

အခြံမာသီး၊ 

ဘယ္ရီသီး၊ 

စေတာ္ဘယ္ရီသီး၊ 

နာနတ္သီး၊

ေခ်ာကလက္

ပင္လယ္စာ

(တေယာက္နဲ႔တေယာက္ ေရွာင္ရမွာေတြမတူညီပါ)

ေခၽြးထြက္မ်ားရင္လည္း cholinergic urticaria ေခၚတဲ့ အင္ျပင္မ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ဳိ့က heat bump လို႔လည္း ေခၚပါတယ္။ ဒီလိုအေျခေနမ်ဳိးမွာ anticholinergic လိုေဆးမ်ဳိး သံုးဖို႔လိူပါတယ္။ calamine lotion ေတြလည္း လိမ္းႏိုင္တယ္။ ဓာတ္မတဲ့သူ၊အင္ျပင္ထတတ္သူတေယာက္ဟာ ကုသျခင္းထက္ ကာကြယ္ျခင္းကို ပိုမိုအေလးေပးလုပ္ေဆာင္သင့္ပါတယ္။

ေဒါက္တာေအးမင္းထူး

၂၃.၆.၁၈