အျဖစ္မ်ားတဲ့ ေသြးျပန္ေၾကာ အားနည္းျခင္း

ကမာၻေပၚမွာ လူ (၁၀)ေယာက္မွာ (၈)ေယာက္ဟာ ေသြးျပန္ေႀကာအားနည္းတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားေနရပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္ အမ်ားစုဟာ သတိမျပဳမိဘဲ သာမန္ေျခေထာင္ေရာင္ျခင္းအျဖစ္  ေပါ့ဆ ေနတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးဟာ ကမာၻ႕လူဦးေရ သန္း(၇)ေထာင္ ေက်ာ္မွာ သန္း(၅)ေထာင္ေက်ာ္နီးပါး သတိမထားမိတဲ့ ေသြးျပန္ေႀကာအားနည္းျခင္း၊ေျခေထာကိေရာင္ျခင္း အေႀကာင္းကုိ ေျပာျပသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးျပန္ေႀကာေရာဂါအေႀကာင္းမေျပာခင္ ေသြးေႀကာေတြ အေႀကာင္း အရင္နားလည္ေစခ်င္ပါတယ္။

လူ႔ခႏၶာကုိယ္မွာ ေသြးလႊတ္ေႀကာနဲ႕ ေသြးျပန္ေႀကာ ဆုိျပီး နွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယိ။ လမ္းမ်ားလုိပဲ ေသြးေႀကာေတြမွာလဲအသြားအျပန္သေဘာရွိပါတယ္။  နွလံုးက ထြက္လာတဲ့ေသြးမွန္သမွ် ခႏၶာကုိယ္အနွံ႕ ေသြးလႊတ္ေႀကာ(artery)ကဆင့္ ပုိ႕ေဆာငိေပးတယ္။ artery ရဲ႕ ေထာက္ပံ့မႈေႀကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ဟာ ေအာက္စီဂ်င္နဲ႕ အာဟာရဓာတ္ကုိ ရရွိေနတယ္။ခႏၶာကုိယ္ထဲေရာက္တဲ့ ေသြးေတြကုိ ေသြးျပန္ေႀကာ(vein)ကတဆင့္ နွလံုးဆီျပန္လည္ ပုိ႕ေဆာင္တယ္။ ဒီနည္းနဲ႔ခႏၶာကုိယ္ေသြးေႀကာေတြဟာ စက္ဝုိင္းပံု လည္ပတ္ေနပါတယ္။

ေသြးျပန္ေၾကာမွာ  အေပၚယံ ေသြးျပန္ေႀကာနဲ႕ အတြင္းပိုင္း ေသြးျပန္ေႀကာဆုိျပီး နွစ္မ်ိဳးရွိတယ္။ ဒီနွစ္မ်ိဳးဟာ အထက္ေအာက္ အျပိဳင္ ေျပးလႊားေနႀကတယ္။ အေပၚယံ ေသြးျပန္ေႀကာကုိ superficial vein ေခၚျပီး အေရျပားေအာက္ဖက္ အဆီလႊာထဲမွာ တည္ရွိတယ္။ အတြင္းပိုင္း ေသြးျပန္ေႀကာကုိ deep vein ေခၚျပီး ႀကြက္သားေတြႀကားတည္ရွိတယ္။ အေပၚယံ ေသြးျပန္ေႀကာနဲ႕ အတြင္းပုိင္းေသြးျပန္ေႀကာကုိ ေပါင္းကူးသဖြယ္ ဆက္စပ္ေပးတဲ့ ေသြးေၾကာငယ္ကုိ connecting veins လုိ႕ ေခၚပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေသြးေတြရဲ႕ ၉၀ ရာခုိင္နႈန္းဟာ အတြင္းပုိင္း ေသြးျပန္ေႀကာက သယ္ေဆာင္ေနတာျဖစ္တယ္။

ေသြးျပန္ေႀကာမွန္သမွ် venous valves ေခၚတဲ့ အဆုိ႔ရွင္ေတြ ရွိပါတယ္။ အဆုိ႔ရွင္တုိင္းမွာ အဖြင့္အပိတ္လုပ္ေပးတဲ့leflets (တံခါးခ်ပ္)ေတြ ရွိတယ္။ leflets ေတြဟာ တဖက္ပြင့္တံခါးခ်ပ္ေတြျဖစ္ျပီး ေသြးအေပၚေရာက္တာနဲ႕ တံခါးခ်ပ္ကုိ အလုိလုိပိတ္ျပီးျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေႀကာင့္ ေသြးျပန္ေႀကာထဲ ေသြးေတြဟာ ေအာက္ျပန္မက်ပဲ နွလံူးဆီ ဦးတည္သြားေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ေသြးျပန္ေႀကာေတြဟာ အထက္ကို ဆန္တက္ရတာမုိ႕ အခ်ိန္ ျကာလာတာနဲ႕အမွ် ခံနိုင္ရည္ က်ဆင္းလာတာ သဘာဝျဖစ္တယ္။ လက္ေတြ႕မွာ ဖိအားဒဏ္အခံရဆံုးက အထက္ကုိ ဆန္တက္ရတဲ့ ေျခေထာက္ေသြးျပန္ေႀကာ ျဖစ္တယ္။ အထူးသျဖင့္အဆုိ႕ရွင္မလံုတာ၊ ပ်က္ဆီးယုိယြင္းတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ေသြးျပန္ေႀကာအားနည္းျပီး ေျခေထာက္မွာ ေသြးေတြ အုိင္လာတယ္။ ဒါကို venous insufficiency ေခၚပါတယ္။

ဘာလုိ႔ အဆုိ႕ရွင္မလံုသလဲ

အမ်ားစုဟာ ဇရာသေဘာ အသက္ႀကီးလာတဲ့အခါ အဆုိ႕ရွင္ေတြပ်က္ဆီးရာက ျဖစ္လာတယ္။ အလုပ္အကိုင္နဲ့လည္း သက္ဆုိင္တတ္ပါတယ္။ အထုိင္မ်ားတာ၊ မတ္တပ္ရပ္မ်ားတာေတြေႀကာင့္ ျဖစ္တယ္။ လႈပ္ရွားမႈနည္းသူ၊ အပ်ုင္းထူသူေတြမွာ ပုိ ျဖစ္တယ္။ အေပၚဝိတ္မ်ားတာလည္း အေႀကာင္းရင္းတရပ္အေနနဲ႔ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ လႈပ္ရွားမႈမရွိတာနဲ႔လည္း သက္ဆုိင္တတ္တယ္။

ေလ့လာမႈေတြအရ အေမရိကားမွာ အသက္(၅၀)ေက်ာ္ေတြရဲ႕ ၄၀% ႏႈန္းဟာchronic venous insufficiency ျပန္ရည္ေႀကာ မလံုတာ ျဖစိေနႀကတယ္။ အထူးသျဖင့္ အေပၚဝိတ္မ်ားသူ၊ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္သူေတြမွာ ပုိအျဖစ္မ်ားတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ မိန္းကေလးေတြဟာ ေယာက်ာ္းေလးေတြထက္ပုိျဖစ္နိုင္တယ္။ မ်ိဳး႐ုိးရွိရင္ ျဖစိနိုင္ေခ်ပုိမ်ားတယ္။ အလုပ္မွာ အခ်ိန္ႀကာမတ္တပ္ရပ္ေနရသူေတြ (ဥပမာ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဘဏ္ဝန္ထမ္း၊ စာပြဲထုိး၊ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္)က ပုိ ျဖစ္တာေတြ႔ရတယ္။

ေသြးျပန္ေႀကာအားနည္းျခင္းရဲ႕ ကနဥိးလကၡဏာရပ္ေတြက ေျခေထာက္၊ ေျခက်င္းဝတ္ စတင္ ေရာင္ကိုင္းလာတာျဖစ္တယ္။  ေျခေထာက္ ထံုက်င္တာ၊ ကုိက္ခဲတာ၊ ခဲဆြဲထားသလုိ ေလးလံတာမ်ိဳး ရွိတယ္။  ေသြးအုိုင္တာ အခ်ိန္ႀကာတာနဲ႕အမွ် ေျခေထာက္ ေျခက်င္းဝတ္အေရျပားေတြ ထူလာ၊ ႀကမ္းတမ္းလာတယ္။ ဒါဆုိ အေရျပား စတင္ယားယံလာပါျပီ။ အခ်ိန္ႀကာ မတ္တပ္ရပ္တဲ့အခါ၊ထုိင္တဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ပုိမိုနာက်င္တတ္ပါတယ္။ ညပုိင္း ႀကြက္တက္လြယ္လာတယ္။

ေျခေထာက္ေသြးေႀကာ အားနည္းသူေတြ ဆက္လက္ ျဖစ္လာနိုင္တဲ့ အဆင့္ (၆)ဆင့္ ရွိပါတယ္။ 

(၁) ဆံျခည္မွ်င္ ေသြးေႀကာ ေပၚလာတာ

(၂) ေသြးျပန္ေႀကာေဖာင္းကားလာတာ

(၃) ေျခေထာက္ေရာင္ရမ္းတာ

(၄) အေရျပားအေရာင္ စတင္ေျပာင္းလဲလာတာ

(၅) ေျခေထာက္အနာ စတင္ေပၚေပါက္လာတာ

(၆) ေျခေထာက္အနာရင္းလာတာ စတဲ့အဆင့္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ေသြးသေဘာက အုိင္တာႀကာရင္ ခဲျပီး ပိတ္ဆုိ႕လာတတ္တယ္။ ေျခေထာကိေသြးျပန္ေႀကာပိတ္တာကို deep vein thrombosis ေခၚပါတယ္။ ပိတ္ေနတဲ့ေသြးခဲက အျငိမ္မေနဘဲ ျပဳတ္ထြက္သြားရင္ေတာ့ အဆုတ္မွာပိတ္ဆုိ့တတ္တယ္။ အဆုတ္ေသြးေႀကာပိတ္ျခင္း( pulmonary embolism) ျဖစ္ရင္ အသက္ေသဆံုးသည္ထိ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေျကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ မျဖစ္ခင္ကတည္းက ႀကိဳတင္ကုသမႈခံယူသင့္တယ္။

ေသြးျပန္ေႀကာအားနည္းျခင္းအတြက္ ကုသနည္းအမ်ဳိးမ်ိဳးရွိတယ္။

(၁) ေသာက္ေဆး (venoactive drug)

(၂) လိမ္းေဆး (topical)

(၃) ေျခအိတ္ရွည္ ဝတ္ျခင္း (compression stocking)

(၄)  ေသြးေႀကာရံႈ႕ေဆးထုိးျခင္း(sclerotherapy)

(၅) ခြဲစိတ္နည္း (surgery) ေတြျဖစိတယ္။

ဒီထဲမွာ ျပန္ရည္ေႀကာအားေကာင္းေစတဲ့ေဆး( venoactive drug)ေတြက အသံုးမ်ားဆံုးျဖစ္ပါတယ္။  ေစ်းကြက္မွာdaflon ေဆးက လူသိမ်ားတယ္။ အလြယ္ရနိုင္တယ္။ လိပ္ေခါင္းေရာဂါမွာလည္း ေပးတယ္။ daflon ဆုိတာ diosmin 90% နဲ႕ hesperidin 10% ကုိ ေပါင္းစပ္ထားတာျဖစ္တယ္။ hesperidin က လိေမၼာ္၊သံပုရာခြံမွာပါတဲ့ ခါးတဲ့ ဖေလဗုိးႏိြဳက္ ဓာတ္တမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ micronized နည္းပညာ အသံုးျပဳထားလုိ႕ ေပ်ာကိတာ တျခားေဆးထက္ျမန္ပါတယ္။ ေဆးေသာကိနည္းက တခါေသာက္ နွစ္လံုး တရက္တႀကိမ္ ေန႔စဥ္ေသာက္ရတယ္။ သီအုိရီအရ ေဆးေသာက္ျပီး တနာရီအတြင္း ျပန္ရည္ေႀကာ ျပန္မွန္လာနိုင္တယ္။ ေျခေထာက္ေရာင္တာ သက္သာမယ္။ ဆရာဝန္ေတြက ေဆးကုိအနည္းဆံုး ၂ လေတာ့ ေသာက္ဖုိ႕ ညႊန္းတယ္။

ေနာကိတနည္းက stocking ေျခအိတ္ဂွည္သံုးနည္းျဖစ္တယ္။ ဥေရာပနုိင္ငံေတြမွာ မိန္းကေလးေတြ အသားကပ္ေျခအိတ္ေတြဝတ္တာေတြ႔ဖူးႀကမယ္။ compression stocking ဆုိတာ ဖိအားသက္ေရာက္တဲ့ အသားကပ္ ေျခအိတ္ရွည္ကုိ ေျပာတာပါ။ ဒိနည္းက ျပင္ပက ဖိအားတခုသက္ေရာက္ျပီး နွလံုးသြားတဲ့ ေသြးျပန္ေႀကာလႈပ္ရွားမႈကုိ အားေကာင္းေစယ္။ ေယဘုယ် ဖိအား 30-40 mmHg ေလာက္ကုိ အသံုးျပဳရတယ္။ တျခားနည္းက ေျခေထာက္ကုိ က်ပ္စီးထားလုိ႔လည္း ရပါတယ္။

varicose vein လုိ ေသြးေႀကာေဖာင္းေ႐ာင္လာရင္ varesil cream လိုေဆးမ်ိဳး လိမ္းရတယ္။venous ulcer မွာpentoxyfylline 800mg တရက္သံုးႀကိမ္ေပးရင္ သက္သာနိုင္တယ္။ ေယဘုယ် ၆ လထိ ေပးရတယ္။ အနာအတြက္ဆလိုင္းရည္နဲ႕ေဆးျပီး hydrogel လိမ္းျပ႔ိး ျကပ္စည္းထားသင့္တယ္။ ေနာက္တနည္းက sclerotherapy ရံႈ႕ေဆးထုိးျပီး သက္သာေစနိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ကေတာ့ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္တာျဖစ္တယ္။ ခြဲစိတ္နည္းကုိ လူနာရဲ႕ ၁၀ % ေအာက္မွာပဲ သံုးႀကပါတယ္။ 

ဘယ္လုိကာကြယ္တားဆီးမလဲ

ထုိင္သည့္အခါ ေျခေထာက္ကုိ အရာဝတၲဳတခုခုအေပၚ ျမွင့္ထားပါ။ ေဒါက္အလြန္ျမင့္ေသာ ဖိနပ္ေတြ မစီးပါနဲ႕။ ႀကာရွည္စြာ မတ္တပ္ရပ္ျခင္း၊ ထုိင္ျခင္းမ်ိဳး ေရွာင္ပါ။ အဝမလြန္ေစဖုိ႔ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ထိန္းပါ။ အေပၚဖိအားသက္သာေစဖုိ႔ပါ။ေနပူခံျခင္း၊ ေရပူခ်ိဳးျခင္းတု္႕ေရွာင္သင့္တယ္။ ညအိပ္ရာဝင္ခါနီးတုိင္း ေျခေထာက္ကုိ ေရေအးျဖင့္ေလာင္းေပးပါ။ ေျခေထာက္ကုိ ရသေလာက္ ေျမွာက္ျပီး ၅ မိနစ္ေလာက္ ထားျပီးမွ အိပ္ပါ။ ျပန္ရည္ေႀကာအားေကာင္းဖုိ႕ ေျခေထာက္ကုိ နွိပ္နယ္ေပးသင့္တယ္။ 

ဒီလုိလူနာေတြအတြက္ ေလယာဥ္စီးနည္းပါ တခါတည္း သင္ေပးပါရေစ။ ေလယာဥ္အခ်ိန္ႀကာစီးနင္းျခင္းတာ ေရရွည္မွာ ေျခေထာက္ေရာင္ရမ္းျခင္းကို ျဖစိေစတယ္။ ဒါ့ေႀကာင့္ ထုိင္ေနစဥ္ ေျခေထာက္ကုိ အေကြး၊အဆန္႕ ရသေလာက္လုပ္ေပးပါ။ နာရီဝက္ေနတုိင္း (၁၀)ႀကိမ္ခန္႕ အေကြးအဆန္႕ ျပဳလုပ္ေပးသင့္တယ္။ ထုိင္တဲ့အခါ ေျခကလိန္ကြတ္ မထုိင္ပါနဲ႕။ ထသြားထလာ လမ္းေလွ်ာက္ေပးပါ။ ေလယာဥ္ခ်ိန္အတြင္း ေျခလက္ စတာေတြကုိ ရသေလာက္လႈပ္ရွားေပးသင့္ပါတယ္။  

ေဒါက္တာေအးမင္းထူး

၃.၇.၁၈