ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ခုခံအားက်ဆင္းေရာဂါ

ႏွစ္စဥ္ ဒီဇင္ဘာလ (၁)ရက္ေန႔ဟာ ကမာၻ႕ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေန႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါေန႔မွာ ႏိုင္ငံအသီးသီး  ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါအေၾကာင္း အသိပညာေပးပြဲေတြ ျပဳလုပ္ၾကတယ္။ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါဟာ ကမာၻကို ၿခိ္မ္းေျခာက္ေနတဲ့ ေရာဂါဆိုးတခုျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ထိ ၃၂ ႏွစ္တာ ကာလအတြင္း လူေပါင္း ၃၅.၃ သန္းေက်ာ္ဟာ ဒီေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ လူႏွစ္သန္းနီးပါး ေရာဂါကူးစက္ခံေနရၿပီး အဲဒီထဲက (၁၀) ရာခိုင္နႈန္းဟာ ကေလးသူငယ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားစုဟာ ေတာင္ အာဖရိကေဒသမွာ ေနထိုင္သူေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ 

AIDSဆိုတာ HIVဗိုင္းရပ္စ္ဝင္ေရာက္ရာကျဖစ္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာတခုျဖစ္ပါတယ္။ မူရင္းဇာတ္ျမစ္က အာဖရိကခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္ေတြမွာျဖစ္တဲ့ simian immunodeficiency virus(SIV)ေတြကေနတဆင့္ လူေတြမွာကူးစက္တဲ့အခါ HIV ဗိုင္းရပ္စ္အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းလာတယ္။ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္ ေရာက္မွသာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ကို စတင္သတိထားမိခဲ့တယ္။ ေနာက္ပိုင္းေလ့လာမႈေတြအရ ၁၈ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကတည္းက HIV ပိုး ရွိခဲ့တယ္လို႔ ယူဆခဲ့ၾကတယ္။ 

HIV ဗိုငိးရပ္စ္ပိုး ႏွစ္မ်ဳိးရွိတဲ့အနက္ HIV -1 အမ်ဳ္းအစားက တကမာၻလံုးမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေရာဂါပို ျပင္းထန္တယ္။HIV -2 အမ်ဳိးအစားက အေနာက္အာဖရိက ေဒသေတြမွာသာ ျဖစ္တယ္။ ဥေရာပနဲ႔ အိႏၵိယမွာ အမ်ဳိးအစား(၂) ကူးစက္ခံရသူေတြ ရွိေနပါတယိ။ သို႔ေသာ္ ေရာဂါပိုးရွိသူဟာ သာမန္လူေကာင္းအတိုင္းႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေနႏိုင္လို႔ ေရာဂါရွ္လို႔ရွ္မွန္း မသိၾကတာမ်ားတယ္။ HIV ပိုး ရွိ၊မရွိ ေသြးစစ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ေရာဂါကူးစက္ၿပီး ၄ပတ္နဲ႔ ၁၂ပတ္ၾကား ေသြးထဲမွာ အင္တီေဘာ္ဒီကို ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုးေပၚ 4th generation HIV tests (antigen/antibody) ေတြက ၉၅ရာခိုင္နႈန္းထိ မွန္ေအာင္ စစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာျပင္းထန္ရင္ ပိုးကူးစက္ခံရၿပီးႏွစ္ပတ္ေနတဲ့အခါHIV RNA test ကို စစ္လို႔ရၿပီ။ 

HIV ဆိုတာ ခုခံအားက်ဆင္းေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးျဖစ္ၿပီး AIDS ကေတာ့ ခုခံအားက်ဆငိးလာတဲ့အခါ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့လကၡဏာအစုအေဝးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ဒါ့ေၾကာင့္ AIDS နဲ႔ HIV မတူပါဘူး။ ပံုမွန္အားျဖင့္  HIV ပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး၁၅ ႏွစ္ေလာက္ၾကာတဲ့အခါ ခုခံအားက်ဆင္းေရာဂါ(AIDS)အဆင့္ ကူးေျပာင္း လာေလ့ရွိတယ္။ AIDS အဆင့္ေရာက္တဲ့ လူနာတေယာက္ဟာ ကုသမႈမခံယူရင္ သံုးႏွစ္အတြင္း ေသဆံုးႏိုင္ပါတယ္။

HIV ပိုးဟာ ေသြး၊ မိခင္ႏို႔၊ သုတ္ရည္၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္းက ထြက္တဲ့ အရည္၊ စအိုကထြက္တဲ့အရည္ေတြမွာ ပါဝင္ေလ့ရွိတယ္။ ေရာဂါပိုးရွိတဲ့သူဆီကထြက္တဲ့ အရည္ဟာ တျခားသူရဲ႕ ေသြးေၾကာထဲ တိုက္႐ိုက္ဝင္ေရာက္ခဲ့ရင္ ေရာဂါကူးစက္ခံရႏိုင္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံျခင္းနဲ႔ ေဆးထိုးအပ္မွ်ေဝသံုးစြဲျခင္းကေန အဓိက ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အေရျပားခ်င္းထိေတြ႕မိရံုနဲ႔ မကူးစက္ႏိုင္ပါသလို တအိမ္တည္းေနရံုနဲ႔လည္း မကူးစက္ေစဘူး။ အစားအေသာက္ကေန မကူးစက္ေစသလိုေပြ႕ဖက္နမ္းရႈပ္ရာက မကူးစက္ႏိုင္ဘူး။ ေ ခၽြး၊တံေတြးနဲ႔ မ်က္ရညစတာေတြ ထိေတြ႕ကိုင္တြယ္ရံုနဲ႔လည္း မကူးစက္ႏိုင္ဘူူး။

HIV ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရၿပီး (၁)လအတြင္း တုပ္ေကြးဆန္ဆန္ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ေပၚေလ့ရွ္ိတယ္။ ဖ်ားျခင္း၊ ခ်မ္းျခင္း၊ တကိုယ္လံုး ေညာင္းညာကိုက္ခဲျခင္း၊ အနီစက္ထျခင္း၊လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း၊ပါးစပ္နာ ေပါက္ျခင္း၊အားယုတ္ျခင္း၊ ဂလင္းတက္ေစ့ ေရာင္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္အတြင္း ေသြးစစ္ရင္ ေရာဂါပိုးေတြ႕မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ window period ေခၚတဲ့ ခုခံအားတိုက္ဖ်က္တဲဲ့ အင္တီေဘာ္ဒီ မထြက္ေသးလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တျခားသူေတြကိုေတာ့ ေကာင္းေကာင္း ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ 

ကူးစက္ခံရၿပီး အခ်ိန္ၾကာလာရင္ ဘာလကၡဏာမွ မျပေတာ့ဘူး။ ဒီအဆင့္ကို chronic HIV infection လို႔ ေခၚပါတယ္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ (၁၀) ႏွစ္ကေန ႏွစ္(၂၀)ထိ ၾကာတတ္တယ္။ အကယ္၍ ဒီအဆင့္မွာ ေဆးကုမထားရင္ ဗိုင္း႐ပ္စ္ေတြက ခုခံအားကို လံုးဝဖ်ကိဆီးၿပီး AIDSအဆင့္ကို ကူးေျပာင္းသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ AIDS ေရာဂါသည္တေယာက္ဟာ မၾကာခဏအဖ်ားႀကီးျခင္း၊ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ညဖက္ေခၽြးထြက္ျခင္း၊ ဝိတ္က်လြယ္ျခင္း၊ အလံုးအက်ိတ္ေပါက္ျခင္း၊ ပါးစပ္၊စအိုနဲ႔ အဂၤါစပ္ေတြမွာ အနာျဖစ္ျခင္း၊   မွတ္ဉာဏ္ေလွ်ာ့ျခင္း၊ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း နမိုးနီးယားအဆုတ္ေရာင္ျခင္း၊တကိုယ္လံုး အနီစက္ေပါက္ျခင္း၊ စတာေတြ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

လူ႔ခႏၶာကိုယ္မွာ ျပင္ပပိုးမႊားေတြ ဝင္ေရာက္ရင္ တိုက္ခိုက္တဲ့ ခုခံအားစနစ္ဆိုတာရွိတယ္။ HIVပိုးက အဆိုပါခုခံအားစနစ္ကို က်ဆင္းေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္တမ်ဳ္း ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားဗိုင္းရပ္စ္ေတြနဲ႔ မတူတာက HIV ပိုးကူးစက္ခံရရင္ ခႏၶာကိုယ္က ဒီပိုးကိုမတိုက္ထုတ္ႏိုင္ဘူး။ ေရာဂါပိုးက တသက္လံုးရွိေနမယ္။အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် ပိုးကခုခံအားကို တျဖည္းျဖည္း တိုက္စား ဖ်က္ဆီးသြားတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ ခုခံအားက မရွိသေလာက္ က်ဆင္းသြားၿပီးAIDS ေရာဂါအဆင့္ကို ေရာက္ရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။သာမန္လူေကာင္းတေယာက္ဟာ CD4 count 500 နဲ႔ 1600 ၾကားမွာရွိတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေသြးျဖဴဥ CD4 count 200 ေအာက္ျဖစ္ရင္ AIDS လို႔ေခၚပါတယ္။ ပိုးက လူခႏၶာကိုယ္ထဲဝင္ၿပီး အာဟာရဓာတိကို စားသံုးတယိ။ သူတို႔က ပြားမ်ားလာသေလာကိ လူနာခမ်ာ ပိန္ခ်ံဳးလာတယ္။ တျခားေရာဂါေတြ ဆက္တိုက္ဝင္ေရာက္လာၿပီး အသက္ေသဆံုးသည္ထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ၾကာင့္ HIV ပိုးဝင္ေရာက္တဲ့အခါအခိ်န္မဆိုင္းပဲ ကုသမႈခံယူဖို႔ လိုအပ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။  ဒီလိုကုျခင္းအားျဖင့္ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာေတြကိုပါ ေလွ်ာ့နည္းေစၿပီး လူ႔သက္တမ္းေစ့ေနႏိုင္လာတယ္။ 

HIV ကုတဲ့အခါ ART(antiretroviral therapy) ေဆးေတြ ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ART(antiretroviral therapy)ေဆးေတြ ေစာေစာေသာက္ျခင္းအားျဖင့္ AIDS ေရာဂါအဆင့္ထိမေရာက္ေအာင္ တားဆီးႏိုင္မွာ ျဖစ္ၿပီး  သာမန္လူေကာင္းတေယာက္အတိုင္း လူ႔သက္တမ္းေစ့ ေနႏိုင္သြားတယ္။ ေရာဂါေပ်ာက္ေအာင္ မလုပ္ႏိုင္တဲ့အေျခအေနမွာ ေရာဂါပိုးကိုထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔သာ ႀကိဳးစားသင့္တယ္။ေဆးကို ေန႔စဥ္ပံုမွန္ေသာက္ရတယ္။ ဒီလိုေသာက္ျခင္းအားျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ေန႔စဥ္ ႏွိမ္နင္းေနတဲ့သေဘာ ျဖစ္တယ္။ 

၂၀၀၅ ေနာကိပိုင္းကစၿပီး AIDS ျဖစ္ပြားမႈ ၄၅ ရာခိုင္နႈန္းေလွ်ာ့က်သြားတယ္။ အလားတူ တီဘီေရာဂါေၾကာငိ့ ေသဆံုးမႈ ၃၂ ရာခိုင္နႈန္းေလွ်ာ့နည္းလာတယ္။ ဒါဟာ ေဆးဝါးေတြကို စနစ္တက် သံုးစြဲမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ART ေဆးရရွိသူ ၅၀ ရာခိုင္နႈန္းခန္႔ ရွိလာပါတယ္။ေရာဂါရွိတဲ့သူက မိမိကိုယ္ကို ဂ႐ုစိုက္ဖို႔ လိုသလို ပတ္ဝန္းက်င္ကလညိး အေလးထားဆက္ဆံဖို႔ လိုပါတယ္။ ေရာဂါသည္ရဲ႕ အတြင္းေရးကိစၥေတြ ျဖစ္ႏိုင္သမွ် ဖြင့္္မေျပာပါနဲ႔။ အထူးသျဖင့္ HIV ေရာဂါသည္တေယာက္ကို ႏွိမ့္ခ်ဆကိဆံတာမ်ဳိး မလုပ္သင့္ဘူး။ အတူေနတဲ့အခါ အသံုးအေဆာင္ပစၥည္းေတြ မွ်ေဝသံုးစြဲနိၿင္တယ္။ ထမင္းတဝိုင္းတည္း အတူစားလို႔ရတယ္။ ေရဘူးအတူေသာက္လု႔ိရတယ္။ ေရာဂါကသတိထားသင့္တဲ့ေရာဂါမ်ဳိးျဖစိေပမယ့္ အလြနိအကၽြံ ေရွာငိရွားေနဖို႔ေတာ့ မလိုပါဘူး။ လူလူခ်င္းကူညီေဖးမဖို႔လူသားတိုင္းမွာ တာဝန္ရွိေနပါတယ္။ကမာၻက ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါသည္မ်ားကို စာနာနားလည္တဲ့အေနနဲ႔ ဖဲၾကဳိးနီ(red ribbon) လႈပ္ရွားမႈေတြ ျပဳလုပ္ၾကတယ္။ဖဲၾကဳိးနီက ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါရဲ႕ အမွတ္အသားျဖစိၿပီး လူသားတိုင္းနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ျပယုဒ္တခုလည္း ျဖစ္လာပါတယ္။

ေဒါက္တာေအးမင္းထူး

၃.၇.၁၈