နမိုးနီးယား အျဖစ္မ်ားလို႕ သတိထားစို႕

 အခု ေဆာင္းရာသီမွာ အေအးမိ၊တုပ္ေကြး၊နွာေစး၊ေခ်ာင္းဆိုးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားၾကတယ္။ ေဆးခန္းထဲ မေရာက္ခင္ ေခ်ာင္းသံၾကားရင္ပဲ ေရာဂါတဝက္ ေသခ်ာျပီလို႕ေျပာလို႕ရမယ္ထင္တယ္။ ျဖစ္တာအမ်ားစုၾကည့္လိုက္ရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကူးစက္ခံရတာမ်ားတယ္။ စစခ်င္း ေလျပြန္ေရာင္တယ္။ အဖ်ားသိပ္မရွိေသးဘူး။ နွာရည္ယို၊ေခ်ာင္းဆိုး ဆိုတာမ်ိဳးေတာ့ ရွိတတ္ၾကတယ္။ နွစ္ရက္၊သံုးရက္ေလာက္ေနရင္ ဖ်ားျပီး၊ခ်မ္းစိမ့္လာတယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးရင္ သလိပ္အျပစ္ေတြ ပိုေတြ႕ရတယ္။ ခပ္စိမ္းစိမ္း၊ ခပ္ဝါဝါ၊ သံေခ်းေရာင္ သလိပ္ေတြ ပါလာတတ္တယ္။ တခါတရံ ရင္ဘတ္ေအာင့္တာမ်ိဳးပါ ရွိလာတယ္။ အသက္ျပင္းျပင္းရႉရင္ ရင္ဘတ္က ေအာင့္လာတယ္။ လူနာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားၾကည့္လိုက္ရင္
ရင္ဘတ္ရဲ႕ ဘယ္ဘက္ျခမ္းမွာ လက္သီးဆုပ္ျပီး နာေၾကာင္း ျပတတ္တယ္။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားၾကည့္လိုက္ရင္ ဘယ္ဘက္ျခမ္းက အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေဆးစာထဲမွာေတာ့ ေသခ်ာေရးထားတာ မေတြ႕မိေသးပါ။ တခ်ိဳ႕ကလည္း အသက္ရႉက်ပ္တတ္ျပန္တယ္။ ေမာတယ္။ အထက္ပါ လကၡဏာေတြဟာ နမိုးနီးယားအဆုပ္ေရာင္ျခင္းရဲ႕ လကၡဏာရပ္ေတြပါ။ အစပိုင္း ဗိုင္းရပ္စ္ဝင္ျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ နမိုးနီးယားအဆုပ္ေရာင္လာတဲ့သေဘာမ်ိဳးရွိပါတယ္။ အရင္ေခတ္ေတြက နမိုးနီးယားျဖစ္သူရဲ႕ သံုးပံုတစ္ပံုဟာ ေသဆံုးတတ္ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္း ပင္နယ္စလင္ ပိုးသတ္ေဆးေတြ ေပၚလာျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ေသႏႈန္းေတြ သိသိသာသာက်ဆင္းခဲ့ပါတယ္။

နမိုးနီးယား အဆုတ္ေရာင္ျခင္းဟာ ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ။

ဘက္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္၊ မိႈပိုး၊ ပရိုတိုဇိုးဝါး ကပ္ပါးေကာင္ စသျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ အျဖစ္မ်ားဆံုးက ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ပါ။ streptococcus pneumoniae ဆိုတဲ့ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္တာက အမ်ားစုပါ။ haemophilus influenzae ၊chlamydia ေၾကာင့္လည္း အျဖစ္မ်ားၾကပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးထဲမွာ influenza၊ parainfluenza၊ adenovirus၊corona virus၊ rhino virus စတာေတြဟာ အျဖစ္မ်ားၾကတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကူးစက္ခံရျပီး ဘက္တီးရီးယားပိုးဝင္၊ နမိုးနီးယားျဖစ္တာေတြလည္း အျဖစ္မ်ားၾကတယ္။ က်န္တဲ့ fungus မိႈပိုးနဲ႕ Protozoa ေၾကာင့္ျဖစ္တာေတြဟာ အေတြ႕ရနည္းတယ္။

ဘယ္လိုကူးစက္ၾကသလဲ။

ေလထဲမွာရွိတဲ့ ေရာဂါပိုးအမႈန္အမႊားေတြ ရႈရိႈက္မိျခင္းမွ ကူးစက္တတ္တယ္။ ခံတြင္း (သို႕) လည္ေခ်ာင္းထဲမွာရွိေနျပီးသား ပိုးမႊားေတြကို ရႈရႈိက္မိျခင္းေၾကာင့္လည္း ကူးစက္ျပန္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ နမိုးနီးယားေရာဂါဟာ ကူးစက္လြယ္တယ္လို႕ဆိုရမယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးသူနဲ႕ အတူေနသူေတြ ဂရုစိုက္သင့္တယ္။ သာမန္ အေအးမိေခ်ာင္းဆိုးတာ သူ႕ဘာသာ သက္သာတတ္ေပမယ့္ နမိုးနီးယားဝင္လာရင္ေတာ့ ေသခ်ာကုသဖို႕လိုမယ္။ ပိုးသတ္ေဆး၊ အဖ်ားက်ေဆးေတြ သံုးစြဲဖို႕ လိုလာတယ္။

နမိုးနီးယား အဆုတ္ေရာင္ျခင္းရဲ႕ လကၡဏာရပ္ေတြက ဘာေတြလဲ။

ေရာဂါလကၡဏာေတြဟာ ရုတ္တရက္ (သို႕) ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။

-ေခ်ာင္းဆိုး၊ သလိပ္ထြက္တာမ်ိဳး အျဖစ္မ်ားတယ္။

-သလိပ္က အဝါ၊အစိမ္း၊ အညိဳပါလာတတ္တယ္။

-လူနည္းစုမွာ ေခ်ာင္းဆိုး၊ေသြးပါတာမ်ိဳး ရွိတတ္တယ္။

- နွာရည္ယို၊နွာပိတ္ ရွိနိုင္တယ္။

-ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ ရင္ဘတ္ပါေအာင့္လာတယ္။

-ေမာလာတယ္။

-အဖ်ားၾကီးျပီး ခ်မ္းတုန္လာတယ္။

-ေခၽြးေတြ အဆမတန္ထြက္လာတယ္။

-ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္စိတ္မ်ားလာတယ္။

-အားယုတ္ျပီး မလႈပ္ခ်င္ ၊မရွားခ်င္ပမ္းလာတယ္။

-နွလံုးခုန္ျမန္လာတယ္။

-ကေလးဆိုရင္အသက္ရႉတိုင္း ရင္ဘတ္ခ်ိဳင့္ဝင္တတ္တယ္။

-အသက္ရႈျမန္ျပီး အသက္ရႈတာ မဝျဖစ္လာမယ္။

တကိုယ္လံုးျပာနွမ္းလာတယ္၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ပါက်လာရင္ေတာ့ ေဆးရံုတက္ဖို႕ လိုလာပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အသက္ၾကီးရင့္သူေတြ၊ အသက္ ငါးနွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ေတြ အထူးဂရုစိုက္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ခုခံအားက်ဆင္းတဲ့ေရာဂါအခံရိွသူ၊ ကင္ဆာေဆးသံုးစြဲသူေတြ ပိုမိုအျဖစ္မ်ားလို႕ သတိထားဖို႕လိုပါတယ္။ေဆးလိပ္၊အရက္၊မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲသူေတြ အျဖစ္မ်ားတဲ့ အုပ္စုထဲပါဝင္တယ္။

နမိုးနီးယား အဆုတ္ေရာင္ ဟုတ္မဟုတ္ ဘယ္လိုသိနိုင္လဲ။

အထက္ကေရာဂါ လကၡဏာေတြသာမက ဆရာဝန္က စမ္းသပ္စစ္ေဆးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အသက္ရႈသံၾကားတာ၊ အသက္ရႈျမန္တာ၊ အသက္ရႉတိုင္းရင္ဘတ္ခ်ိဳင့္တာ၊ရင္ဘတ္လႈပ္ရွားမႈနည္းတာ ၊ အေရျပား ျပာနွမ္းတာ၊နွလံုးခုန္ျမန္တာေတြ ရွိမရွိစစ္ေဆးပါမယ္။ေဆးရံုတက္ဖို႕လိုမလို ဆိုတာ  CURB-65 ဆိုတဲ့ score နဲ႕လဲ တြက္ခ်က္ၾကပါတယ္။ လိုအပ္ရင္ ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္ X-rayရိုက္တာ၊ ေသြးစစ္တာမ်ိဳး လုပ္ခိုင္းတတ္ပါတယ္။ နမိုးနီးယားဆိုရင္ ေသခ်ာကုသဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

ဘယ္လိုကုသၾကသလဲ။

ေဆးရံုေတြ တက္ရျပီဆိုရင္ ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးတာ၊ အေၾကာထဲေဆးသြင္းရတာေတြ လိုနိုင္ပါတယ္။ သာမန္သိပ္မဆိုးရင္ ပဋိဇီဝ ပိုးသတ္ေဆးေတြ ေသာက္သံုးဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေၾကာင့္နမိုးနီးယားျဖစ္သူေတြဟာ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဘက္တီးရီးယားပိုးဝင္လာတတ္တာေၾကာင့္ ပဋိဇီဝေဆးေတြ ေသာက္သံုးတာမမွားပါ။ မေသာက္ဖို႕ကန္႕ကြက္ၾကသူလည္းမရွားပါ။ ေဆးခန္းလူနာေတြကိုေကာက္ခ်က္ခ်ရရင္ ပိုးသတ္ေဆးထည့္မေပးလိုက္တဲ့လူနာေတြဟာ ေဆးခန္းျပန္ေရာက္လာတတ္ပါတယ္။ antibiotic guideline 2012 မွာေတာ့ ဦးစားေပးအေနနဲ႕ amoxycillin 500mg ကို သံုးၾကိမ္ႏႈန္းေသာက္ဖို႕ ညြန္းပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာေတာ့ သက္သာသူသက္သာေပမယ့္ မသက္သာသူေတြအတြက္ေတာ့ ေဆးေျပာင္းရပါတယ္။ ပင္နယ္စလင္မတဲ့သူမ်ား macrolite(erythromycin,clarithromycin) ေသာက္သံုးဖို႕ ညႊန္းဆိုပါတယ္။ လိုအပ္ရင္ augmentin (သို႕) cephalosporin ဒုတိယ၊တတိယမ်ိဳးဆက္ လိုေကာင္းလိုပါလိမ့္မယ္။ အေျခေနေပၚမူတည္ျပီး သံုးစြဲေပးရပါတယ္။ အဖ်ားေပ်ာက္ေဆး တမ်ိဳးမ်ိဳးထဲ့ပါ။ အဖ်ားၾကီးရင္ ေရမခ်ိဳးခိုင္းပဲ ေရဖတ္တိုက္ပါ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ခိုင္းပါ။ အေအး၊ေကာ္ဖီ၊လက္ဖက္ရည္၊ေဆးလိပ္၊အရက္ေရွာင္ခိုင္းပါ။ အဓိက အေအးမခံဖို႕က အေရးၾကီးဆံုးပါ။ ေကာင္းေကာင္းအနားယူပါ။ ဆရာဝန္နဲ႕ေသခ်ာကုသပါ။တပတ္နွစ္ပတ္အတြင္းသက္သာၾကသူေတြမ်ားတယ္။

နမိုးနီးယားကို ဘယ္လိုကာကြယ္နိုင္သလဲ။

-ရာသီဥတုေအးလာရင္ပဲ သတိထားသင့္ပါတယ္။

-အနီးနားမွာ ေခ်ာင္းဆိုးသူရွိရင္သတိထားပါ။

-ကိုယ္တိုင္ျဖစ္ရင္ ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ လက္ကိုင္ပဝါနဲ႕အုပ္ဆိုးပါ။

-ပူတဲ့အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။

-ခုခံအားတက္ရန္ ဗီတာမင္စီ၊ ဇင့္ပါတဲ့ အစားအေသာက္၊ေဆးဝါးမ်ား ၾကိဳတင္ေသာက္သံုးပါ။

-စိတ္ဖိစီးမႈ မမ်ားပါေစနဲ႕။

-ေလဝင္ေလထြက္ ေကာင္းပါေစ။

-ေဆးလိပ္၊အရက္မေသာက္သင့္ပါ။

-အသီးအရြက္၊သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္၊အသားမ်ားမ်ားစားပါ။

-ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။

-နမိုးနီးယား ကာကြယ္ေဆးအခ်ိဳ႕ေပၚေနတာေၾကာင့္ ထိုးထားသင့္ပါတယ္။ ေရာဂါပိုးအခ်ိဳ႕ကို ကာကြယ္တာေၾကာင့္ ရာႏႈန္းျပည့္မဟုတ္ေပမယ့္ ထိုးထားတာမမွားပါ။ေရာဂါျပင္းထန္မႈကိုေတာ့ ကာကြယ္ေပးနိုင္တယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(4.1.13)