စိတ္ညစ္စရာ အေရျပားေရာဂါ(သို႕)ခရုသင္း

ခရုသင္းဆိုတာ အသားအေရာင္ မညီညာဘဲ အျဖဴကြက္ေတြ ေပၚေပါက္လာတာမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို vitiligoလို႕ သံုးပါတယ္။လက္တင္စကားမွာ  "vitium"အကြက္၊အမွက္လို႕ အဓိပၸါယ္ရတယ္။"ligo"ဆိုတာ ေနာက္ဆက္စကား ေပါင္းစည္းျခင္း၊အေၾကာင္းရင္းတဲ့။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မွားေနတာက vitiligoရဲ႕ အသံထြက္ပါ။တကယ့္အသံထြက္က "ဗစ္တယ္လိုက္ဂို"ဆိုမွ မွန္တယ္။ စာရင္းဇယားေတြအရ တကမာၻလံုးမွာ ခရုသင္း(vitiligo)ျဖစ္သူ ၆၅သန္းေလာက္ရွိမယ္လို႕ ခန္႕မွန္းရတယ္။ ကမာၻ႕လူဦးေရရဲ႕ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ဟာ ခရုသင္း ျဖစ္ေနတယ္လို႕ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ အေမရိကားတစ္နိုင္ငံထဲမွာကို ဒီလိုေရာဂါသည္ေပါင္း ၂ သန္းေလာက္ ရွိေနပါတယ္။မိဘနွစ္ပါးအနက္ တေယာက္ေယာက္မွာ ဒီေရာဂါရွိရင္ ကေလးငယ္မွာျဖစ္ဖို႕ ၅-၁၀ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတာေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုးလိုက္တယ္ ယူဆၾကတယ္။ ခုခံအားခ်င္းျပန္တိုက္တဲ့ ေရာဂါရွိသူေတြမွာ ပိုေတြ႕ရတယ္။ အသားလတ္သူထက္ အသားမည္းသူေတြမွာ အျဖဴကြက္ေတြက ပိုထင္ရွားတယ္။နာမည္ေက်ာ္ေတြထဲက မိုက္ကယ္ ဂ်က္ဆင္၊ေဒါ့ဂ္ ဟမ္မာ၊ဂ်ိဳး ရိုဂမ္နဲ႕ ဟိုလီ မယ္ရီကြန္းတို႕မွာ ဒီေရာဂါရွိေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ေရာဂါဆုိတာထက္ စိတ္ညစ္စရာလို႕ေျပာရင္ ပိုမွန္ပါတယ္။ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ျဖစ္လာရင္ ေပ်ာက္ဖို႕ခက္ခဲတဲ့ အေရျပားေရာဂါထဲမွာ ခရုသင္းေရာဂါလည္း ပါဝင္လို႕ပါ။

ခရုသင္း၊သမင္ျဖဴကြက္ေတြ ဘာ့ေၾကာင့္ ျဖစ္လာရလဲ

ခရုသင္းကို ျဖစ္ေစတာက melaninေခၚတဲ့ ေရာင္ျခယ္ပစၥည္း ခ်ိဳ႕တဲ့လို႕ပါ။ အေရျပားတေထာက္စာမွာ အသားအေရာင္ ေျပာင္းလဲမႈဟာ melaninေခၚတဲ့ ေရာင္ျခယ္ပစၥည္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။မယ္လနင္ဆိုတာကို အမိုင္နိုအက္ဆစ္တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ tyrosineကေန ရရွိပါတယ္။ ေနေရာင္နဲ႕ထိေတြ႕တဲ့အခါ အေရျပားကို ကာကြယ္ဖို႕ melaninေခၚတဲ့ အမည္းေရာင္ ပစၥည္းတမ်ိဳးကို melanocytesေခၚတဲ့ အေရျပားဆဲလ္ေတြက ထုတ္ေပးရပါတယ္။ ဘာေ့ၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေနေရာင္မွာ ပါဝင္တဲ့ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေတြ၊ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြကို မယ္လနင္(melanin)ဓာတ္က ကာကြယ္ေပးနိုင္လို႕ပါ။ ခရုသင္းေခၚတဲ့အေရျပားေရာဂါမွာ ျပႆနာက မယ္လနင္(melanin)ေတြ ခ်ိဳ႕တဲ့တာ၊ပ်က္ဆီးတာျဖစ္ျပီး အေရျပားကို အေရာင္မျခယ္နိုင္ေတာ့တာပါ။ 

ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုျဖစ္ရလဲဆိုတဲ့  ေနာက္ကြယ္က အေၾကာင္းခံကို မသိရေသးပါဘူး။ သိရတဲ့အေၾကာင္းေတြအရ ခုခံအားခ်င္း ျပန္တိုက္ခိုက္တဲ့autoimmune diseaseေၾကာင့္ T-lymphocyteေတြက ဖ်က္ဆီးလို႕ ျဖစ္ေစနိုင္တယ္။ဒါ့အျပင္ genetic မ်ိဳးရိုးနဲ႕ ဆက္စပ္တာေတြကို ေတြ႕ရပါတယ္။စိတ္ဖိစီးမႈ၊ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ေစနိုင္တယ္ ယူဆၾကတယ္။ ဆံပင္ဆိုးေဆးမွာ ပါဝင္တဲ့ phenolဓာတ္တမ်ိဳးေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္ေသးတယ္။အစားအေသာက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္လို႕ေတာ့ မေတြ႕ရေသးပါဘူး။ တခါတရံ အသားမစားသူေတြမွာ အျဖဴကြက္ငယ္ေတြ ေတြ႕ရတတ္ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပန္ေပ်ာက္သြားတတ္ပါတယ္။ 

ခရုသင္းရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ

ျဖစ္စမွာ အျဖဴကြက္ေတြ ေပၚမွန္းမသိ ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ အမ်ားစုဟာ ယားတာ၊နာတာမ်ိဳးမရွိတတ္ဘူး။ တခါတရံ ျဖစ္စမွာ ယားတာမ်ိဳးေတာ့ ရွိနိုင္တယ္။အကြက္ငယ္ကေန အကြက္ႁကီးထိ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္နိုင္တယ္။ ေနရာကြက္ျပီး ျဖစ္နိုင္သလို တကိုယ္လံုးလည္း ျဖစ္နိုင္တယ္။ အကြက္ရဲ႕အနားသတ္ေတြက မညီမညာျဖစ္ေနမယ္။အေရာင္ရင့္တာ(သို႕)အေရာင္ေဖ်ာ့တာ နွစ္မ်ိဳးလံုးျဖစ္နိုင္တယ္။ အသားမည္းသူေတြမွာ ပိုသိသာတယ္။ တျခားအေရျပားေရာဂါေတြနဲ႕ မွားနိုင္တယ္။ ၉၅ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ အသက္ ၄၀မတိုင္မီွ စျဖစ္ၾကတယ္။အမ်ားစုဟာ အသက္ ၁၀နွစ္မွ၃၀နွစ္အတြင္း ျဖစ္ၾကတယ္။ ျဖစ္တဲ့ပံုစံေပၚမူတည္ျပီး သံုးမ်ိဳးခြဲထားတယ္။

၁။focal vitiligo-ေနရာကြက္ျပီး ျဖစ္သလို မသိသာတတ္ဘူး။ျဖစ္ျပီးရင္ ေပ်ာက္ဖို႕လြယ္တယ္။ ကေလးေတြမွာ သူ႕ဘာသာျပန္ေပ်ာက္သြားနိုင္တယ္။ 

၂။segmental vitiligo-ခႏၶာကိုယ္တျခမ္းထဲမွာသာ ျဖစ္တယ္။အာရံုေၾကာရဲ႕ dorsal rootမွာျဖစ္လို႕ ေက်ာရိုးမရဲ႕ တဖက္တည္းမွာ ကြက္ျပီးျဖစ္တယ္။ ပ်ံ႕နွံဖို႔လြယ္သလို လိမ္းေဆးေပးတဲ့အခါလည္း ေပ်ာက္ဖို႕ပိုလြယ္တယ္။

၃။generalised vitiligo-တကိုယ္လံုးအနွံ႕ေတြ႕ရတဲ့ပံုစံ ျဖစ္ပါတယ္။ အျဖစ္လည္း မ်ားတယ္။အကယ္၍ အျဖဴကြက္ေတြက တျပင္လံုး ေနရာအနွံ႕ျဖစ္ရင္ vitiligo universalisလို႕ ေခၚပါမယ္။ အရွင္လတ္လတ္ အျဖဴဘဝေျပာင္းသြားသူေပါ့။ သိေစခ်င္တာက ေမြးရာပါmelaninဓာတ္ လံုးဝခ်ိဳ႕တဲ့တာမ်ိဳးကို albinismလို႕ ေခၚပါတယ္။မသိသူက အဂၤလိပ္ေခတ္က လူဝင္စားလို႕ ယူဆၾကတယ္။albinismနဲ႕ကြာျခားတာက သမင္ျဖဴ(vitiligo)ဆိုတာ ေမြးရာပါ မဟုတ္ဘူး။ 

ခရုသင္းလို အေရျပားေရာဂါကို ကၽြမ္းက်င္ဆရာဝန္က ဆံုးျဖတ္ေပးရတယ္။ တခါတရံ နွင္းခူလိုတျခား အေရျပားေရာဂါေတြနဲ႕ မွားတတ္တယ္။ သိသာေစခ်င္ရင္ wood's lamp(ultraviolet lamp)အလင္းေပးျပီး ခြဲျခားနိုင္တယ္။လိုအပ္ရင္ အသားစျဖတ္ယူျပီး စမ္းသပ္နိုင္ပါတယ္။ တျခား ခုခံအားေရာဂါေတြပါ ဆက္လက္စစ္ေဆးရတယ္။

ခရုသင္းေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ဘာေတြျဖစ္နိုင္လဲ

သူမ်ားနဲ႕ မတူတဲ့ အျဖဴကြက္ေတြေၾကာင့္ စိတ္ဓာတ္က်လြယ္လာတယ္။ စိတ္ဒဏ္ရာရလာတယ္။ ကိုယ့္ဘာသာ သိမ္ငယ္လာတယ္။ ယံုၾကည္မႈမရွိေတာ့ဘူး။ နာတာရွည္ေရာဂါဆိုျပီး လူထဲမသြားခ်င္ေတာ့ဘူး။ ဒါ့ျပင္ အေရျပားကို ကာကြယ္ေပးတဲ့ ေရာင္ျခယ္ပစၥည္း ပ်က္ဆီးတာမို႕ ေနေရာင္ဒဏ္ကို ပိုခံစားရတယ္။ အသားအေရၾကမ္းတာ၊မညီညာတာ ျဖစ္လာသလို ေနေလာင္လြယ္လာတယ္။ မ်က္စိ၊နားစတာေတြမွာျဖစ္ရင္ အျမင္အာရံု၊ အၾကားအာရံုခ်ိဳ႕ယြင္းတာ ျဖစ္နိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ကလည္း လက္မခံဘူး။ အမ်ားထင္တဲ့ အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္လာနိုင္ေခ်ေတာ့ အင္မတန္နည္းတာ ေတြ႕ရတယ္။

ဘယ္လိုကုသနိုင္လဲ

ကုသတဲ့နည္းေတြကေတာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ ကုသနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေပမယ့္ ဝန္ခံရရင္ လံုးဝေပ်ာက္ကင္းေအာင္ မတတ္နိုင္ပါဘူး။ ကုသမႈရဲ႕ တံု႕ျပန္မႈေတြျမင္ေတြ႕ဖို႕ ၆လ-၂နွစ္ထိ ၾကာနိုင္တယ္။ေသးတဲ့အကြက္ေတြကို မသိသာေအာင္၊ေလွ်ာ့နည္းေအာင္ လုပ္ေပးနိုင္ပါတယ္။ သိပ္မဆိုးတဲ့အကြက္ေတြမွာ မိတ္ကပ္သံုးျပီး ဖံုးေပးနိုင္တယ္။

၁-ခရုသင္း(သမင္ျဖဴ)ကြက္ေတြမွာ ေနေလာင္ကာလိမ္းေဆး ေပးနိုင္တယ္။အနည္းဆံုး SPF30ပါဝင္တဲ့ ေနေလာင္ကာမ်ိဳး လိမ္းေပးသင့္တယ္။ အေရျပားအေရာင္ရင့္တာ၊မညီတာမ်ိဳးကို ေလွ်ာ့နည္းေစတယ္။

၂-စတီးရြိဳက္လိမ္းေဆး ေပးနိုင္တယ္။ ေသာက္ေဆးမေပးသင့္ဘူး။ autoimmuneလို ခုခံအားစနစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့အခါ အသံုးျပဳနိုင္တယ္။ လိမ္းေဆးက အျဖဴကြက္ကို ေလွ်ာ့နည္းေစနိုင္သလို မထူးျခားတာလည္းျဖစ္နိုင္တယ္။မေကာင္းတဲ့အခ်က္က အေရျပားကို ပါးလႊာေစျပီး ေသြးေၾကာေတြ ေပၚလာတာမ်ိဳး ျဖစ္နိုင္တယ္။  

၃-ေရာင္ျခယ္ျပန္ျဖည့္ေပးတဲ့ tacrolimus၊pimecrolimusလို လိမ္းေဆးမ်ိဳးေပးျပီး ျပဳျပင္နိုင္တယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ရွိတယ္။

၄-phototherapy အလင္းေရာင္ေပးျပီး ေဖ်ာ့ေနတဲ့အကြက္ေတြကို ျပန္ျဖည့္ေပးတယ္။ UV Aသို႕ UV Bလို ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေပးျပီး ကုသရတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆိုးက်ိဳးပိုနည္းတဲ့ UV Bကို အသံုးျပဳလာၾကတယ္။ ပိုေကာင္း၊ပိုသိသာခ်င္ရင္ psoralenလို လိမ္းေဆးမ်ိဳးလိမ္းျပီး ေနေရာင္ျပေပးရပါတယ္။ artificial ျပဳျပင္ထားတဲ့ ေနေရာင္၊ေနထိခ်ိန္ကို တျဖည္းျဖည္း ပိုၾကာေစရတယ္။ လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္ေလာက္သာ ထိေစျပီး က်န္တဲ့အခ်ိန္ကို ဖံုးအုပ္ေပးရတယ္။ ၆လ-၁နွစ္ေလာက္ ပံုမွန္လုပ္ေပးရတယ္။ တခါတရံ ခရုသင္းကြက္က ပိုသိသာလာတယ္။ ေလ့လာမႈတခုမွာ vitamin B12နဲ႕ folic acidပါ တြဲေပးရင္ အလင္းေပးကုသျခင္းကို ပိုမိုအက်ိဳးရွိေစတယ္။

၅-အေရျပားအစားထိုးတယ္ဆိုတာ ေကာင္းတဲ့အေရျပားဆဲလ္ေတြကို transplant အစားထိုးတဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္။ 

၆-အျဖဴကြက္ပမာဏပိုမ်ားရင္(၅၀ရာခိုင္ႏႈန္းမက)ျဖစ္ရင္ က်န္တဲ့ေကာင္းေနတဲ့ အေရျပားကို အေရာင္ခၽြတ္တဲ့နည္း သံုးေပးနိုင္ပါတယ္။ hydroquinone၊monobenzone လို အေရာင္ခၽြတ္ေဆးမ်ိဳး ေပးျပီး အေရျပားကို တသားတည္းျဖစ္ေအာင္ အေရာင္ခၽြတ္ပစ္တယ္။ monobenzone သံုးရင္ permenantျဖစ္သလို တကိုယ္လံုးအျဖဴ ျဖစ္သြားမွာကို ၾကိဳတင္သတိေပးရတယ္။

၇-laser treatmentဆိုတာ အေရျပားေရာဂါေတြမွာ စမ္းသပ္ေအာင္ျမင္ေနတဲ့ ကုသနည္းျဖစ္ပါတယ္။ အေရျပားမွာ မေကာင္းတာ၊အရုပ္ဆိုးတာမ်ိဳး ရွိရင္ ေလဆာေရာင္ျခည္သံုးျပီး ကုသနိုင္တယ္။ ခရုသင္းမွာ excimer laserဆိုတာကို အသံုးျပဳရတယ္။ျဖစ္တဲ့အကြက္က ေသးရင္ ပိုအက်ိဳးရွိတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

၈-Cosmetic camouflageဆိုတာ မိတ္ကပ္သံုးျပီး အေရျပားမညီညာတာကို ျပဳျပင္ဖံုးကြယ္တာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားနိုင္ငံေတြမွာ ဆရာဝန္လက္မွတ္ပါမွ ေရာင္းခ်ရတယ္။ သာမန္မိတ္ကပ္ထက္သာတဲ့အခ်က္က ေရစိုခံျပီး ၃-၄ရက္ေလာက္ ၾကာရွည္ခံတာျဖစ္ပါတယ္။ အေရာင္စံုကို ေရြးခ်ယ္နိုင္တယ္။သတိျပဳရမယ့္ အခ်က္က ေနေလာင္တာကို ကာကြယ္ေပးမယ္မဟုတ္ဘူး။ အျမင္အာရံုကို လွည့္စားတဲ့သေဘာသာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ဘာေတြ သိထားသင့္လဲ။

ခရုသင္းဟာ ကူးစက္ေရာဂါမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ အတူေနမိသားစုဝင္ေတြကို မကူးစက္နိုင္ပါဘူး။ ကံေကာင္းတဲ့၊သိပ္မဆိုးတဲ့သူေတြဟာ ကုသမႈမလိုဘဲ သူ႕ဘာသာျပန္ေပ်ာက္သြားတယ္။ လိုက္နာသင့္တာက ေနေရာင္ထဲမွာ အကာအကြယ္မပါဘဲ မသြားသင့္ဘူး။ ေန႕ပိုင္းအျပင္ထြက္လွ်င္ ေနေလာင္ကာလိမ္းေဆး တမ်ိဳးမ်ိဳး လိမ္းေပးသင့္တယ္။ေကာ္ဖီ၊လက္ဖက္ရည္၊ေခ်ာကလက္၊အရက္၊ဘီယာ ေရွာင္နိုင္ရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ စိမ္းတဲ့ အသီးအရြက္မ်ားမ်ားစားပါ။ hydroquinoneပါဝင္တဲ့ ဘလူးဘယ္ရီ၊သစ္ေတာ္သီး စတာေတြ ေရွာင္ပါ။ စိတ္ဖိစီးမႈကင္းေဝးေအာင္ အိပ္ေရးဝဝအိပ္ပါ။ တရားထိုင္တာ၊ေယာဂက်င့္တာမ်ိဳး လုပ္ေပးနိုင္ပါတယ္။ေသာက္ေဆးထဲမွာ ginkgo bilobaေသာက္ေဆးက ခရုသင္းကြက္ေတြကို သက္သာေစတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ omega 3ပါဝင္တဲ့ေဆးေတြလည္း ခရုသင္းအေရျပားမွာ အက်ိဳးရွိတယ္လို႕ ေတြ႕ရွိရတယ္။ အားေဆးထဲမွာ vitamin A၊C၊E၊B12၊folic acid၊PABA၊iron၊copper၊zinc၊selenium ပါဝင္တဲ့အားေဆးမ်ိဳးေသာက္ေပးနိုင္တယ္။ phenylalanineအသားဓာတ္နဲ႕ curcuminဓာတ္ေတြက အက်ိဳးရွိတာ ေတြ႕ရတယ္။ 

အျဖဴျမင္တိုင္း ခရုသင္းလို႕ေတာ့ မထင္လိုက္ပါနဲ႕

အျဖဴျမင္တိုင္း ခရုသင္းလို႕ေတာ့ မထင္ေစခ်င္ဘူး။ တျခားေရာဂါေတြလည္း ၁၀မ်ိဳးမကရွိလို႕ ဆရာဝန္နဲ႕ ေသခ်ာျပသပါ။ လိုအပ္ရင္ အေရျပားအထူးကုဆီသြားျပီး ကုသပါ။ ေဆးပညာမွာ တိုးတက္မႈေတြရွိျပီျဖစ္လို႕ စိတ္ဓာတ္မက်ပါနဲ႕။ ဘုရားမွာေတာ့ အျမဲ ဒီလိုဆုေတာင္းပါတယ္။ "ခရုသင္းနွင့္ ခပ္ကင္းကင္း အစဥ္ေနရပါလို၏"

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(8.11.13)