သက္ေစာင့္ဓာတ္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း(၁)

ကၽြန္ေတာ္တို႕လူသားေတြ ေန႕စဥ္စားေသာက္ေနတဲ့ အစားအေသာက္ေတြထဲမွာ ဗီတာမင္ဓာတ္ေတြ ပါဝင္ေနပါတယ္။ လူတေယာက္ အသက္ရွင္ေနထိုင္ဖို႕ ဗီတာမင္ဓာတ္ေတြ လိုအပ္တယ္။ဗီတာမင္(vitamin)ဆိုတဲ့ မူရင္းအဓိပၸါယ္က "vital amines" သက္ရွိေတြအတြက္ လိုအပ္ေသာ amineမ်ား လို႕ အဓိပၸါယ္ရတယ္။ ျမန္မာလို သက္ေစာင့္ဓာတ္လို႕ ေခၚနိုင္ပါတယ္။ ၁၉၁၂ခုနွစ္မွာ ပိုလန္နိုင္ငံသား Casimir Funkက "vitamine"လို႕ စတင္သံုးစြဲခဲ့တယ္။ ၁၉၂၀ေနာက္ပိုင္းကစျပီး ဗီတာမင္တိုင္းဟာ amines ေတြခ်ည္းမဟုတ္ၾကလို႕ ေနာက္ဆံုးက "e"ကို ျဖဳတ္ထားျပီး ဒီေန႕ေခတ္ လူေတြသံုးစြဲေနၾကတဲ့ vitaminဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။ ယေန႕ေခတ္မွာ လူ႕ခႏၶာကိုယ္အတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္တဲ့ ဗီတာမင္(၁၃)မ်ိဳး ရွိတယ္လို႕ ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လိုအပ္လဲဆိုေတာ့ ခႏၶာကိုယ္တြင္းက မထုတ္လုပ္နိုင္ဘဲ ျပင္ပကေန ရယူသံုးစြဲရလို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီတပတ္မွာ ဗီတာမင္(၁၃)မ်ိဳးအနက္ အေရးၾကီးတဲ့ vitamin A အေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပေပးပါမယ္။

Vitamin A(ဗီတာမင္ေအ)

ဗီတာမင္ေအမွာ  antioxidant ဓာတ္တိုးဆန္႕က်င္ဂုဏ္သတၱိ ရွိတယ္။ fat soluble vitaminျဖစ္လို႕ အဆီထဲမွာလည္း ေပ်ာ္ဝင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အဆီပါတဲ့သား၊ငါး၊နို႕၊ၾကက္ဥ၊ဒိန္ခဲ၊အသည္း၊ကလီစာေတြဟာ ဗီတာမင္ေအ ၾကြယ္ဝတယ္။ ဗီတာမင္ေအကို အစားအေသာက္ေတြထဲမွာ ပံုစံနွစ္မ်ိဳးနဲ႕ ေတြ႕ရွိရတယ္။ ပံုစံတမ်ိဳးက အသား၊ငါးေတြမွာ ေတြ႕ရတဲ့ retinoids ပံုစံျဖစ္ျပီး ေနာက္တမ်ိဳးက ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊သစ္သီးဝလံေတြမွာ ေတြ႕ရတဲ့ carotenoids ပံုစံျဖစ္ပါတယ္။ carotenoidsေတြကို provitamin Aလို႕သတ္မွတ္ျပီး  retinoidေတြကို preformed vitamin Aလို႕ ေခၚပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္က ဗီတာမင္ေအ လိုအပ္တဲ့အခါ carotenoids ေတြကို retinoid အျဖစ္ေျပာင္းလဲေပးတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သား၊ငါး ေတြမွာ retinal (သို႕)retinolဓာတ္ ေတြပါဝင္တယ္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊သစ္သီးဝလံမွာ  alpha-carotene၊beta-carotene စတဲ့ဓာတ္ေတြ ပါဝင္တယ္။ ဒီဓာတ္ေတြကေန ဗီတာမင္ေအ ကိုရရွိတယ္။ မုန္လာဥနီ၊ကန္စြန္းဥ၊ေရႊဖရံု၊ပန္းေဂၚဖီ၊ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ဟင္းနုႏြယ္စတဲ့ အသီးအရြက္ေတြမွာ ဒီဓာတ္ေတြပါဝင္တယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အနီရင့္ရင့္၊အဝါရင့္ရင့္ အစားအစာေတြကေန ဗီတာမင္ေအ ရရွိတယ္လို႕ မွတ္ယူနိုင္တယ္။ 

ဗီတာမင္ေအကို ၁၉၁၃ခုနွစ္မွာ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ စတင္ေတြ႕ရွိစဥ္က ေထာပတ္မွာပါဝင္တဲ့ အာဟာရဓာတ္တမ်ိဳးလို႕သာ သိရွိခဲ့တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ခႏၶာကိုယ္မွာရွိတဲ့ သက္ရွိဆဲလ္ေတြ ၾကီးထြားဖြံ႔ျဖိဳးဖို႕ ဗီတာမင္ေအ လိုအပ္တာသိလာတယ္။ အေရျပား၊အရိုးနဲ႕ တြယ္ဆက္တစ္ရႉးေတြ က်န္းမာေရးအတြက္ အေထာက္အကူျပဳတယ္။ ကိုယ္ခံအားကို ေကာင္းေစတယ္။ ေသြးနီဥသစ္ေတြ ျဖစ္ေပၚဖို႕ ကူညီေပးတယ္။ မ်က္စိျမင္လႊာေကာင္းေစဖို႕ ဗီတာမင္ေအ လိုအပ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၊နို႕တိုက္မိခင္ေတြမွာလည္း ဗီတာမင္ေအက အေရးပါတယ္။ သေႏၶသားကို ၾကီးထြားေစျပီး ဦးေနွာက္နဲ႕ဥာဏ္ရည္ ဖြံ႔ျဖိဳးေစတယ္။ေလ့လာမႈေတြလုပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ေကာင္းက်ိဳးေတြကို ဆက္ေတြ႕ရတယ္။ alpha caroteneနဲ႕lycopene က အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ က်ဆင္းေစတယ္။ luteinနဲ႕ zeaxanthin က မ်က္စိအတြင္းတိမ္ကို ကာကြယ္ေပးတယ္။ lycopeneက ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈကို က်ဆင္းေစတယ္။ ဝက္ျခံေပ်ာက္ေဆးတခ်ိဳ႕မွာ ဗီတာမင္ေအတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ retinoic acidကို ထည့္သြင္းအသံုးျပဳၾကည့္တဲ့အခါ အဆီဂလင္းအရြယ္အစားကုိ ေသးေစတယ္။ ကင္ဆာေရာဂါ၊အေရျပားေရာဂါနဲ႕ HIVေရာဂါသည္ေတြမွာ retinoic acidကို အသံုးျပဳနိုင္တယ္။

အာဟာရဓာတ္ေတြအေၾကာင္းေျပာရင္ RDAကို ခ်န္ထားလို႕မရဘူး။ လူတေယာက္ ေန႕စဥ္လိုအပ္တဲ့ပမာဏကို RDA(recommended daily allowance) နဲ႕သတ္မွတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဗီတာမင္ေတြကို အားေဆးေတြမွာ ေဖာ္ျပတဲ့အခါ international unit(IU)နဲ႕ေဖာ္ျပၾကတယ္။ လူတေယာက္ ေန႕စဥ္လိုအပ္တဲ့ ဗီတာမင္ေအပမာဏက 3000IU (တနည္းအားျဖင့္ 0.9mg) ေလာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ဗီတာမင္ေအကို အဆီလႊာထဲမွာ retinyl esterအျဖစ္ သိမ္းဆည္းထားျပီး လိုအပ္တဲ့အခါ ထုတ္ယူသံုးစြဲနိုင္တယ္။ အသားမစား သက္သက္လြတ္သမားအမ်ားစုဟာ retinolဓာတ္ ခ်ိဳ႕တဲ့တာ ေတြ႕ရတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ ၅နွစ္ေအာက္ကေလးေတြရဲ႕ သံုးပံုတပံုဟာ ဗီတာမင္ေအ လံုေလာက္မႈမရွိဘူးလို႕ ခန္႕မွန္းၾကတယ္။ ဒီထဲက အမ်ားစုဟာ အေရွ႕ေတာင္အာရွနဲ႕ အာဖရိကတိုက္က ျဖစ္ၾကတယ္။ 

ဗီတာမင္ေအ ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အေရျပားေျခာက္ေသြ႕ ၾကမ္းတမ္းျခင္း၊ မ်က္စိမႈန္ျခင္း၊ ခုခံအားက်ဆင္းျခင္း၊ ၾကီးထြားမႈေနွးေကြးျခင္း၊ သြားေပါက္ပံု မညီညာျခင္း၊ၾကက္မ်က္သင့္ေရာဂါမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚတတ္တယ္။ လိုတာမေကာင္းသလို ပိုတာလည္း က်န္းမာေရးအတြက္မေကာင္းဘူး။ Vitamin A ပမာဏမ်ားျခင္းေၾကာင့္ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ စိတ္တိုလြယ္ျခင္း၊ အရိုးအဆစ္နာျခင္း၊အသားဝါျခင္း၊ အသည္းထိခိုက္ျခင္း၊ မ်က္စိေဝဝါးျခင္း၊ ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္းမ်ိဳး ခံစားရနိုင္တယ္။ အလြန္အကၽြံမ်ားရင္ ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင္းတဲ့ ကေလးမ်ိဳး ေမြးဖြားလာတတ္တယ္။ ဗီတာမင္ေအကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ ေကာင္းက်ိဳးမ်ားသလို အလြန္အကၽြံသံုးစြဲမိရင္ ဆိုးက်ိဳးေတြလည္း ျဖစ္ေစနိုင္တယ္။ဒါ့ေၾကာင့္ တန္ေဆး၊လြန္ေဘး သေဘာနားလည္ျပီး ဗီတာမင္ေတြကို သံုးစြဲသင့္တယ္။ ေလ့လာမႈေတြ ဘယ္လိုဆိုဆို ကင္ဆာေရာဂါ ကာကြယ္နိုင္မလား ဆက္လက္အေျဖရွာဖို႕ လိုအပ္ေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၂၀.၁.၁၄)