သက္ေစာင့္ဓာတ္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း(၂)

သက္ေစာင့္ဓာတ္မ်ားကို ေလ့လာျခင္းေခါင္းစဥ္နဲ႕ ဗီတာမင္ေတြရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳး၊ဆိုးက်ိဳးေတြ ကို ေရးသားေနပါတယ္။ ဒီတပတ္မွာ သက္ေစာင့္ဓာတ္တမ်ိဳး ျဖစ္တဲ့ ဗီတာမင္ ဘီဝမ္း(vitamin B1)အေၾကာင္းကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပေပးပါမယ္။

Vitamin B1(ဗီတာမင္ ဘီဝမ္း)

ပထမဆံုးေတြ႕ရွိခဲ့တဲ့ ဗီတာမင္ဘီျဖစ္လို႕ vitamin B1လို႕ ေခၚပါတယ္။ ၁၉၁၂ခုနွစ္မွာ  Casimir Funkဆိုသူက စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ ဗီတာမင္ ဘီဝမ္းကို thiamine(သိုင္ရာမင္း)လို႕လည္း ေခၚၾကတယ္။ ကနဦးက အာရံုေၾကာေရာင္ရမ္းျခင္းကို သက္သာေစလို႕ "aneurin" လို႕ေခၚခဲ့တယ္။vitamin B1ရဲ႕အသံုးဝင္ပံုက မ်ားတယ္။ သက္ရွိဆဲလ္တိုင္းရဲ႕ စြမ္းအင္အတြက္ ဗီတာမင္ဘီ လိုအပ္ပါတယ္။ ဆဲလ္ေတြရဲ႕ ဇီဝျဖစ္ပ်က္မႈအတြက္ အေရးပါတယ္။စားလိုက္တဲ့ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္က စြမ္းအင္ထုတ္ရာမွာ အဓိကအခန္းက႑က ပါဝင္ကူညီေပးေနတယ္။ နာဖ့္ဆဲလ္ေတြမွာရွိတဲ့ acetylcholine ဖြဲ႕စည္းရာမွာလည္း ပါဝင္တယ္။ အာရံုေၾကာနဲ႕ ၾကြက္သားလုပ္ေဆာင္ခ်က္ေကာင္းမြန္ေစဖို႕ ကူညီေပးတယ္။ မ်ိဳးဗီဇဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ျခင္းျဖစ္စဥ္မွာလည္း အေရးၾကီးျပန္တယ္။
 ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပါဝင္တာေတြ႕ရတယ္။ ဗီတာမင္ဘီဝမ္းကို အစားအစာအမ်ားစုမွာ ေတြ႕ရွိနိုင္တယ္။ ဝက္သား၊ကလီစာ၊ဆန္၊ဂ်ံဳ၊ပဲေတာင့္ရွည္၊ပဲပင္ေပါက္၊ကညြတ္၊ပန္းေဂၚဖီ၊အခြံမာသီး၊အေစ့အဆံအမ်ားစုမွာ ဗီတာမင္ဘီဝမ္း ပါဝင္တာေတြ႕ရတယ္။ အားေဆးေတြမွာ vitamin B1ကို thiamine hydrochloride(သို႕)thiamine mononitrate နာမည္နဲ႕ေတြ႕ရတယ္။ လူတေယာက္ေန႕စဥ္လိုအပ္တဲ့ ပမာဏက 1.2mgျဖစ္ပါတယ္။ ေမြးကင္းစမွ ၆လထိ 0.2 mg၊၆လ-၁နွစ္ထိ 0.3mg၊၁-၃နွစ္ထိ 0.5mg၊ ၃-၈နွစ္ထိ 0.6mg၊၈-၁၃နွစ္ထိ 0.9mg၊၁၃နွစ္အထက္ 1.2mg၊ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နို႕တိုက္မိခင္ေတြမွာ 1.5mg အသီးသီးလိုအပ္ပါတယ္။

vitamin B1ဟာ ေရမွာေပ်ာ္ဝင္တဲ့ဗီတာမင္(water-soluble vitamin)မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ေရမွာေပ်ာ္ဝင္တာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္က မသိုေလွာင္နိုင္ဘူး။ မသိုေလွာင္နိုင္လို႕ ခ်ိဳ႕တဲ့နိုင္တယ္။အကယ္၍ ျပင္ပကျဖည့္တင္းမႈမရွိရင္ (၁၄)ရက္အတြင္း ကုန္ခမ္းနိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္ေတြ၊ အစားေရွာင္သူေတြ နဲ႕ အစားနည္းတဲ့ သက္ၾကီးရြယ္အိုေတြဟာ ဗီတာမင္ဘီဝမ္း ခ်ိဳ႕တဲ့သူေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဘီဝမ္းကို အပူေပးျခင္းေၾကာင့္ ပ်က္ဆီးနိုင္တယ္။ခ်က္ျပဳတ္ျခင္း၊မိုက္ခရိုေဝ့ဖ္ အပူေပးျခင္းေၾကာင့္  ၂၀-၅၀ရာခိုင္ႏႈန္း ယုတ္ေလွ်ာ့သြားတယ္။ ဆန္၊ဂ်ံဳစတာေတြ အဆင့္ဆင့္သန္႕စင္ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ thiamine ၈၀ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ ေလွ်ာ့နည္းသြားနိုင္တာ ေတြ႕ရတယ္။ အသင့္စားဆန္၊ဂ်ံဳ၊ေခါက္ဆြဲေတြမွာလည္း ပါဝင္မႈနည္းပါးတယ္။ အလားတူ ဗီတာမင္ ဘီဓာတ္ေတြဟာ တခုနဲ့တခုဆက္စပ္ေနတတ္တယ္။ ဥပမာ vitamin B12ခ်ိဳ႕တဲ့သူဟာ vitamin B1လည္း ခ်ိဳ႕တဲ့နိုင္တယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ဘီဝမ္းခ်ိဳ႕တဲ့သူအမ်ားစုဟာ အရက္ေသာက္သူေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ အရက္က အစာအာဟာရထဲမွာပါဝင္တဲ့ vitamin B1ကို မစုပ္ယူနိုင္ေအာင္ တားျမစ္တယ္။ ေန႕စဥ္ကြမ္းယာ ပံုမွန္စားသံုးသူေတြဟာ ကြမ္းသီးေၾကာင့္ thiamine ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့နိုင္တာ ေတြ႕ရတယ္။ ေကာ္ဖီ၊လက္ဖက္ရည္မွာပါဝင္တဲ့ tanninဓာတ္က thiamineနဲ႕ ဓာတ္ျပဳတဲ့အခါ စုပ္ယူမႈကို ခက္ခဲေစတယ္။ thiaminaseပါဝင္တဲ့ ငါး၊ငါးပိေတြေၾကာင့္လည္း ခ်ိဳ႕တဲ့နိုင္တယ္။ 

ခ်ိဳ႕တဲ့မႈေၾကာင့္ ဘာေတြ ျဖစ္နိုင္လဲ။ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ ပိန္ျခင္း၊ အားယုတ္ျခင္း၊စိတ္ဆတ္ျခင္း၊စိတ္က်လြယ္ျခင္း၊ေမာပန္းျခင္း၊ခႏၶာကိုယ္ေဖာေရာင္ျခင္း၊ထံုက်င္ကိုက္ခဲျခင္း၊အာရံုေၾကာေရာင္ရမ္းျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ ပိုဆိုးတဲ့လူနာေတြမွာ နွလံုးခုန္မမွန္တာေၾကာင့္ နွလံုးအေမာေဖာက္ျပီး ေသဆံုးတတ္တယ္။ Thiamine ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚနိုင္တဲ့ အဓိကေရာဂါလကၡဏာနွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ Beriberi နဲ႕ Wernicke-Korsakoff syndrome ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘီဝမ္းခ်ိဳ႕တဲ့မႈ ၾကာရွည္လာရင္ Korsakoff's syndromeဆိုတာ ခံစားရတယ္။ မွတ္ဥာဏ္၊အေတြးအေခၚနဲ႕ အာရံုခံစားမႈ မေကာင္းေတာ့ဘူး။ ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္လာတယ္။ လကၡဏာေတြက အရက္စြဲေသာက္သူေတြမွာ ေတြ႕ရတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႕ သြားတူတယ္။ ဒီလိုလူနာေတြမွာ ဗီတာမင္ဘီဝမ္းကို ထိုးေဆးအေနနဲ႕ ထိုးေပးရတယ္။ဘီဝမ္းခ်ိဳ႕တဲ့သူေတြမွာ thiamine 5-30mgကို တစ္လေလာက္ စြဲေသာက္ေစတယ္။ ပိုဆိုးတဲ့လူနာေတြမွာ thiamine 100mg-300mgထိ ေပးရတယ္။ ေလ့လာမႈအခ်ိဳ႕မွာ thiamine 10mg ပံုမွန္ေသာက္သံုးေပးျခင္းဟာ မ်က္စိေရတိမ္ျဖစ္ျခင္းကို ကာကြယ္ေပးတယ္။ 

ဒီေန႕ေခတ္ကာလ ေစ်းကြက္ထဲမွာ အားေဆးမ်ိဳးစံု အျပိဳင္အဆိုင္ဝင္လာၾကသလို အားေဆး ေၾကျငာေတြကို ေနရာတိုင္းမွာေတြ႕ရွိနိုင္ပါတယ္။ အားေဆးအမ်ားစုမွာ ဗီတာမင္ဘီဝမ္းကို ပင္တိုင္ထည့္သြင္းၾကတယ္။ အားေဆးေတြေၾကာင့္ ခ်ိဳ႕တဲ့မႈေတြနည္းလာသလို ပိုတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္လာတယ္။ အကယ္၍  လိုတာထက္ ပိုလွ်ံေနရင္ ခႏၶာကိုယ္က ဆီးအျဖစ္ေျပာင္းလဲျပီး အျပင္ကို စြန္႕ထုတ္ပစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဘီဝမ္း ပိုလွ်ံတယ္ဆိုတာ ရွားပါးတယ္။ တဖက္ကလည္းအရက္၊ဘီယာ၊ေကာ္ဖီ၊လက္ဖက္ရည္ ေသာက္သံုးမႈဟာ တေန႕တျခားပိုမို မ်ားျပားလာတာနဲ႕အမွ် ဗီတာမင္ခ်ိဳ႕တဲ့မႈေတြ ျဖစ္လာတယ္။ခ်ိဳ႕တဲ့မႈကို ျပန္လည္ျဖည့္တင္းနိုင္ဖို႕ ဗီတာမင္ အားေဆးေတြ ဆက္လက္လိုအပ္ေနပါတယ္။ အသက္ကိုေစာင့္တဲ့ သက္ေစာင့္ဓာတ္ေတြရဲ႕ အေရးပါမႈက ဆုတ္ယုတ္မသြားဘဲ ဆက္လက္တိုးတက္ေနလိမ့္မယ္ ထင္ပါတယ္။

ေဒါက္တာေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၂၇.၁.၁၄)