မ်ိဳးဆက္သစ္တို႕ က်န္းမာဖို႕

နွစ္သစ္မွာ အေရးၾကီးဆံုးလို႕ ယူဆထားတဲ့က်န္းမာေရးျပႆနာက မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္ေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးျဖစ္ပါတယ္။ မ်ိဳးဆက္သစ္ဆိုတာ အားလံုးအတြက္ အနာဂတ္သစ္ပါ။ အနာဂတ္အတြက္ မ်ိဳးဆက္သစ္တို႕ က်န္းမာဖို႕အေရးၾကီးတယ္။ "ယေန႕လူငယ္ ေနာင္ဝယ္လူၾကီး"ျဖစ္မယ့္ တိုင္းျပည္ရဲ႕သားေကာင္းရတနာေတြမွာ က်န္းမာၾကံ႔ခိုင္တဲ့ အနာဂတ္ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္ဖို႕လိုလာတယ္။ အနာဂတ္ေကာင္းေအာင္ ျပင္ဆင္စရာ၊ျပဳျပင္စရာေတြကို ဝိုင္းဝန္းျပဳျပင္နိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လက္ရွိခ်ိန္မွာ ကုသနိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြအျပင္ ကုသရခက္ခဲတဲ့ နာတာရွည္ေရာဂါေတြကလည္း ေခါင္းခဲစရာ က်န္းမာေရးျပႆနာ အျဖစ္တည္ရွိေနတယ္။ ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲနိုင္ငံေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ တီဘီ၊အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီလိုကူးစက္ေရာဂါေတြအျပင္ အဝလြန္ေရာဂါ၊ေသြးတိုး၊ဆီးခ်ိဳ၊ကင္ဆာေရာဂါလို အေနအထိုင္၊အျပဳအမူေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့နာတာရွည္က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို စစ္ေျမျပင္နွစ္ဖက္ခင္းျပီး ရင္ဆိုင္ေနရပါတယ္။ ဒီလိုက်န္းမာေရးျပႆနာေတြအျပင္ လူငယ္ေတြရဲ႕ ရုပ္ပိုင္း၊စိတ္ပိုင္းေတြ က်ဆင္းလာတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ စာရိတၱ၊အေတြးအေခၚအားနည္းလာၾကတယ္။ ေဖ့စ္ဘြတ္သံုးတာ၊တီဗီြဂိမ္းနွိပ္တာ၊
ကိုရီးယားကားၾကည့္တာေတြနဲ႕ အခ်ိန္ကုန္ေနျပီး က်န္းမာေရးအတြက္ လုပ္ရွားမႈအားနည္းလာၾကတယ္။ လႈပ္ရွားမႈနည္းပါးလာျခင္းေၾကာင့္ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာသာမက စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊လူမႈေရးျပႆနာေတြ ခံစားလာရတယ္။ မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ ေလွ်ာ့နည္းလာတယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္ကို အဆိုးျမင္လာတယ္။ ျပဳျပင္တယ္ဆိုတာမ်ိဳးက အခ်ိန္မွီျပဳျပင္ဖို႕လိုအပ္သလို ထိန္းမတ္ဖို႕လည္းလိုအပ္တယ္။ ဒီျပႆနာေတြကို ဘယ္လုိအေျဖရွာျပီး ကုသၾကမလဲ အေရးၾကီးလာျပီ။  မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္ေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးအေရးၾကီးျပီလို႕ ခံယူမိတယ္။ 

ရာစုနွစ္နဲ႕အျပိဳင္ သီအိုရီေတြေျပာင္း

ရာစုနွစ္ေတြတျဖည္းျဖည္းကုန္ဆံုးလာသလို က်န္းမာေရးယူဆခ်က္ေတြ ေျပာင္းလဲလာတယ္။ ၂၁ရာစုမွာ ကူးစက္ေရာဂါေတြထက္ နွလံုး၊ေသြးတိုး၊ဆီးခ်ိဳ၊အဝလြန္ေရာဂါလို မကူးစက္နိုင္တဲ့ နာတာရွည္ေရာဂါေတြကို အေရးေပးေျပာဆိုလာၾကတယ္။ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕(WHO)မွ ကူးစက္ေရာဂါမဟုတ္တဲ့ ေရာဂါ(non-communicable disease)အတြက္ ၂၀၀၈-၂၀၁၃အတြင္း လမ္းျပေျမပံုေတြနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ၾကတယ္။ သို႕ေသာ္ ေအာင္ျမင္မႈနည္းပါးခဲ့တာ ေတြ႕ရတယ္။ ေတြ႕ရတဲ့အခ်က္ေတြကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ အဓိကအတားအဆီးက က်န္းမာေရးအသိပညာနည္းပါးမႈ၊လိုက္နာေဆာင္ရြက္မႈအားနည္းတာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒါ့ျပင္ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အားေပးမႈေတြအေရးပါတာ ေတြ႕ရတယ္။ မိဘေတြရဲ႕ လိုက္ပါေဆာင္ရြက္မႈ၊ ေက်ာင္းေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးအားေပးမႈ အားနည္းတာ ေတြ႕ရတယ္။ လက္ရွိခ်ိန္မွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြအတြက္ အေရးၾကီးက်န္းမာေရးျပႆနာတခုက အဝလြန္ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၇ခုနွစ္မွာ ထြက္ခဲ့တဲ့ New England journal of medicine(NEJM)ရဲ႕ အစီရင္ခံစာအရ ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ အဝလြန္မႈျပႆနာဟာ နွစ္(၂၀)အတြင္း ၂ဆေလာက္ထိ တက္လာတာေတြ႕ရပါတယ္။ အသက္ ၆နွစ္ ၁၂နွစ္အတြင္း ကေလးငယ္ေတြကိုေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ ၁၉၈၀ဝန္းက်င္မွာ ၆.၅ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိရာက ၂၀၀၆ခုနွစ္မွာ ၁၇ရာခိုင္ႏႈန္းထိ မ်ားလာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါ့ျပင္ ၁၂နွစ္မွ ၁၉နွစ္အတြင္း adolescentအရြယ္ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ေတြရဲ႕ အဝလြန္ႏႈန္းဟာ ၅ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၁၈ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ေၾကာက္ခမန္းလိလိ တက္လာခဲ့တယ္။ ဒါဟာဘာကိုျပသလဲဆိုရင္ ေနာင္မၾကာမွီနွစ္မ်ားအတြင္း လူၾကီးေတြျဖစ္လာမယ့္၊တိုင္းျပည္တာဝန္ထမ္းေဆာင္မယ့္ မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္ေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးျပႆနာကို မီးေမာင္းထိုးျပလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဝလြန္ျခင္းရ႕ဲေနာက္မွာ ေသြးတိုး၊ဆီးခ်ိဳ၊ေလျဖတ္၊ကင္ဆာတို႕လို ေရာဂါဆိုးေတြက ကပ္ပါလာၾကတယ္။ ဒီေရာဂါေတြေၾကာင့္ လူ႕သက္တမ္းကို ေလးပံု တစ္ပံုေလာက္ထိ ေလွ်ာ့က်သြားေစတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုက်န္းမာေရးျပႆနာေတြ ေပၚေပါက္လာလဲဆိုတာ အစီရင္ခံစာမွာ ဆက္လက္ေဖာ္ျပထားတယ္။ TVၾကည့္တာ၊ကြန္ပ်ုဴတာနွိပ္တာ၊ဂိမ္းေဆာ့တာ၊သြားရည္စာ စားတာ၊ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းတာေတြက အေျခခံအေၾကာင္းတရပ္အျဖစ္ ပါဝင္ေနတယ္လို႕ ေဖာ္ျပထားတယ္။ သူတို႕နိုင္ငံမွာ လူငယ္ေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို အထူးအာရံုစိုက္ျပီး အေျဖထုတ္လာၾကတယ္။ ကေလးငယ္ေတြသာမက ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးအတြက္ ဘယ္လိုေဆာင္ရြက္မလဲဆိုတဲ့ သီအိုရီေတြ စဥ္းစားလာၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အသင့္ေတာ္ဆံုးျဖစ္မယ့္ နည္းလမ္းအျဖစ္ ေက်ာင္းပညာေရးသင္ရိုးညႊန္းတမ္းေတြမွာ စားေသာက္၊ေနထိုင္ပံုေတြကို ထည့္သြင္းလာၾကတယ္။ ကေလးဘဝကတည္းက က်န္းမာေရးအသိေပးေတြ ထည့္လာၾကတယ္။ healthy programကို သင္ရိုးညႊန္းတမ္းေတြမွာ ထည့္သြင္းအမွတ္ေပးလာၾကတယ္။ ေက်ာင္းက်န္းမာေရးပညာေပးကို ကေလးအရြယ္ကတည္းက သင္ၾကားလာၾကတယ္။က်န္းမာေရးအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ အေျခခံအခ်က္ေတြကို ထည့္သြင္းျပီး သင္ၾကားေပးတယ္။ အစားအေသာက္ေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္တဲ့ နွလံုးေရာဂါ၊ေသြးတိုးေရာဂါ၊ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ေလျဖတ္ေရာဂါ၊ အဝလြန္ေရာဂါေတြအျပင္ အေနအထိုင္ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္း၊ ရန္ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ထိခုိက္ဒဏ္ရာမ်ား၊လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာေရာဂါေတြအေၾကာင္း အသိေပးေဖာ္ျပလာၾကတယ္။ က်န္းမာေရး၊သက္လံုေကာင္းဖို႕ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈအေနနဲ႕ တရက္ကို တစ္နာရီစာ အားကစားလႈပ္ရွားမႈေတြ ထည့္သြင္းလာၾကတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ဖြံ႔ျဖိဳးဖို႕၊သက္လံုေကာင္းဖို႕လိုအပ္တယ္ဆိုတာ မၾကာခင္က ယွဥ္ျပိဳင္ခဲ့တဲ့ ဆီးဂိမ္းမွာ ေတြ႕ျမင္ခဲ့ရျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ငယ္စဥ္က အေျခခံေကာင္းဖို့၊က်န္းမာဖြံ႔ျဖိဳးဖို႕ health programေတြ လိုအပ္လာျပီ ထင္ပါတယ္။အိမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံေတြကိုယွဥ္ျပိဳင္နိုင္ဖို႕ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ကေလးအရြယ္က စတင္သင့္တယ္။ ၾကိဳးစားရင္ ဘာမဆိုျဖစ္နိုင္တယ္။ က်န္းမာေရး၊ၾကံ႕ခိုင္ေရးအတြက္ အေနအထိုင္၊အစားအေသာက္က ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးနိုင္တာ ဂ်ပန္ေတြကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သိရွိနိုင္ပါတယ္။ တခ်ိန္က ဂ်ပန္ငပုဆိုသူေတြဟာ သမိုင္းထဲမွာသာ က်န္ရစ္ခ့့ဲျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္အနာဂတ္အတြက္ မ်ိဳးဆက္သစ္က်န္းမာေရး အေရးၾကီးဆံုးျဖစ္လို႕ အေလးထားသင့္ျပီျဖစ္ပါေၾကာင္း။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံု သတင္းစာ(၆.၁.၁၄)