ေဆးေလာကနဲ႔ပတ္သက္သူတိုင္း မတတ္မျဖစ္တတ္သင္႔၊သိသင္႔တဲ႔နည္းကေတာ႔
အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္း ျဖစ္ပါတယ္။အမွန္ေတာ့ အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္းဟာ
က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းေတြသာမက လူတိုင္းသိသင္႔သိထိုက္တဲ႔ အေၾကာင္းအရာ
တမ်ိဳးဘဲျဖစ္ပါတယ္။ မိမိတို႔ပတ္ဝန္းက်င္မွာ လူတစ္ေယာက္ ရုတ္တရက္
သတိလစ္ၿပီး လဲက်သြားရင္ ဘာလုပ္ရမယ္ဆိုတာေလာက္ေတာ႔
အေျခခံသိထားသင္႔ပါတယ္။ေနာက္တခ်က္ကေတာ႔
စာဖတ္သူေတြအေပၚမွာတင္ေနတဲ႔အေၾကြးတစ္ခုကို ဆပ္ခ်င္လို႔လဲ
ပါပါတယ္။ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္မွာ အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္း(emergency
resuscitation)အေၾကာင္းကို အလ်င္းသင္႔သလို ေဖာ္ျပေပးမယ္လို႔
ေရးခဲ႔ဘူးပါတယ္။အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္းဆိုတာ တကယ္ေတာ႔ cardiopulmonary
resuscitation(CPR) လုပ္တာကိုေခၚတာပါ။ဆရာဝန္ေတြက
စီပီအာရ္(CPR)လုပ္တယ္လို႔ ေခၚတာ ၾကားဘူးၾကမွာေပါ႔။cardio
ဆိုတာႏွလံုး၊pulmonary ဆိုတာ အဆုတ္၊resuscitation ဆိုတာ
ကယ္ဆယ္တာ၊ဒါေၾကာင္႔ ႏွလံုးႏွင္႔အဆုတ္ကို ကယ္ဆယ္ျခင္းလို႔
အဓိပၸယ္ရပါတယ္။ႏွလံုးႏွင္႔ အဆုတ္ယာယီရပ္တန္႔တာကို
ျပန္ခုန္ေအာင္လုပ္တာပါ။CPRလုပ္ဖို႔ ဘာပစၥည္းကိရိယာမွ
မလိုအပ္ပါဘူး။ဒါ႔ေၾကာင္႔လည္း basic life support အေျခခံအသက္ကယ္နည္းလို႔
ဆိုတာေပါ႔။ဒီလိုဆိုရင္ CPRကို ဘယ္လိုအခါမ်ိဳးမွာ
လုပ္ၾကမွာလဲ။အလြယ္ဆံုးေျဖရရင္ လူတစ္ေယာက္ရုတ္တရက္ လဲက်ၿပီး
မလႈပ္ရွားဘူး၊အသက္မရႈေတာ႔ဘူးဆိုရင္ စီပီအာရ္လုပ္ဖို႔
လိုအပ္လာပါၿပီ။လူနာရဲ႕ရင္ဘတ္ေပၚလက္တင္ၿပီး
ဖိရေတာ႔မယ္။ဒီထက္ပိုတိက်ခ်င္လို႔ ဘယ္အခါမ်ိဳးေတြမွာ စီပီအာရ္
လုပ္ရမလဲဆိုရင္
-ႏွလံုးေရာဂါ ရုတ္တရက္ေဖာက္ၿပီး ႏွလံုးခုန္ရပ္တဲ႔အခါ၊
-ေရနစ္ၿပီးေနာက္ အသက္ရႈရပ္တဲ႔ အခါ၊
-အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပိတ္ၿပီး သတိလစ္တဲ႔အခါ၊
-ရုတ္တရက္ေလျဖန္းတဲ႔အခါ၊
-ေရွာခ္႔ရတဲ႔အခါ၊
-ေဆးအလြန္အကၽြန္ေသာက္ၿပီး(သို႔) တက္ၿပီးသတိလစ္တဲ႔အခါ၊
-ဓာတ္လိုက္တဲ႔အခါ၊
-ဒဏ္ရာရၿပီး(သို႔)ေၾကာက္ၿပီး သတိလစ္တဲ႔အခါ၊ မ်ိဳးေတြမွာ CPRလုပ္ေလ႔ ရွိပါတယ္။
ေဆးေက်ာင္းသားေတြကို အၿမဲေမးတတ္တဲ႔ေမးခြန္းတစ္ခု ရွိတယ္။ေရွာခ္႔ရတဲ႔အခါ
ဘာလုပ္မလဲ ဆိုတာ။A,B,C လုပ္ပါမယ္ဆိုၿပီး
ေျဖရတယ္။အဲေလာက္ဆိုရင္ကိုရၿပီ။Aဆိုတာ
Airway၊အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပိတ္မပိတ္၊တစ္ဆို႔ေနတာ
ဘာရွိလဲၾကည္႔တာ။ပိတ္ဆို႔ေနတာရွိရင္ ဖယ္ေပးရမယ္။Bဆိုတာ Breathing
အသက္ရွဴျခင္းရွိမရွိ
ၾကည္႔ပါ၊နားေထာင္ပါ၊ခံစားၾကည္႔ပါလို႔ဆိုတယ္။အသက္မရွဴရင္ mouth-to-mouth
resuscitation ပါးစပ္နဲ႔ေတ႔ၿပီး ေလမႈတ္ေပးရမယ္။Cဆိုတာ Circulation
ေသြးလည္ပတ္ျခင္း ရွိ၊မရွိ လည္ပင္းမွာရွိတဲ႔ carotid arteryကို စမ္းၿပီး
ေျပာႏိုင္တယ္။ေျခဖ်ားလက္ဖ်ား ေအးစက္သလားၾကည္႔ၿပီးလည္း
ေျပာၾကတယ္။ႏွလံုးခုန္ရပ္တယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ရင္ဘတ္ေပၚလက္တင္ဖိခ်ၿပီး
ကုသဖို႔လိုပါတယ္။ရုပ္ရွင္ေတြထဲမွာလဲ ျမင္ဘူးမွာေပါ႔။သတိလစ္ေနတဲ႔လူနာကို
လည္ပင္းေသြးေၾကာစမ္းၾကည္႔တာမ်ိဳးေတြ၊ႏွာေခါင္းနားမွာ
လက္ႏွစ္ေခ်ာင္းထားၿပီး စမ္းသပ္တာမ်ိဴးေတြ။လက္ေခ်ာင္းထိပ္ဖ်ားေတြဟာ
အမွန္တကယ္အာရုံခံစားမႈအပိုင္းမွာ
ပိုမိုေကာင္းမြန္ေၾကာင္းေတြ႔ရပါတယ္။ရွဴထုတ္တဲ႔ေလထဲမွာ ပါဝင္တဲ႔
ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ေၾကာင္႔ ဝင္ေလထက္ ထြက္ေလက
ပိုမိုပူေႏြးပါတယ္။ဒါေၾကာင္႔ အသက္ရွဴမရွဴကို အလြယ္တကူ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။
CPRလုပ္တဲ႔အခါ နည္းေဟာင္းနဲ႔ နည္းသစ္ဆိုၿပီး
ႏွစ္မ်ိဴးရွိပါတယ္။နည္းသစ္ဟာ ၂၀၀၅ေနာက္ပိုင္းမွ ေျပာင္းလဲလာတဲ႔
နည္းျဖစ္ပါတယ္။ေမးစရာတစ္ခုက နည္းေဟာင္းနဲ႔
နည္းသစ္ဘာကြာျခားသြားလဲ။အဓိကကြာျခားခ်က္က နည္းသစ္မွာ
ႏွလံုးကိုပိုမိုဦးစားေပးကုသျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ေနာက္ပိုင္းမွာ
ႏွလံုးဟာပိုမိုအေရးႀကီးတယ္၊ပိုမိုအေလးထားသင္႔တယ္ဆိုၿပီးျဖစ္လာတယ္။ယခင္က
ရင္ညြန္႔ရုိးအထက္ လက္ႏွစ္ဆစ္ခန္႔မွာ လက္ကိုထားခိုင္းေပမယ္႔
၂၀၀၅ေနာက္ပိုင္းမွစၿပီး ရင္ဘတ္အလယ္(centre of chest)မွာ လက္ဖေနာင္႔ကို
ထားဖို႔ေျပာလာၾကပါတယ္။ယခင္က ရင္ဘတ္ဖိတဲ႔အႀကိမ္အေရအတြက္၁၅:၂ အစား
၂၀၀၈ေနာက္ပိုင္းမွစၿပီး
၃၀:၂အျဖစ္ေျပာင္းလဲသတ္မွတ္လာၾကပါတယ္။ဒါေၾကာင္႔နည္းသစ္မွာ
အဓိကေျပာင္းလဲမႈႏွစ္ခုကေတာ႔ ရင္ညြန္႔ရိုးေပၚလက္တင္တဲ႔ေနရာ(centre of
chest)နဲ႔ အႀကိမ္အေရအတြက္ (၃၀:၂)ေျပာင္းလဲျခင္းဘဲ
ျဖစ္ပါတယ္။လူတစ္ေယာက္မိမိေရွ႕မွာ သတိလစ္ၿပီးလဲၿပီဆိုတာနဲ႔ CPRစလုပ္ရမွာ
ျဖစ္ပါတယ္။လုပ္ေဆာင္ရမဲ႔႔ CPRနည္းသစ္ကို ေအာက္မွာေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္း(CPR) ျပဳလုပ္ပံု အဆင္႔ဆင္႔
၁။လဲက်သြားေသာ လူနာကို ေရွးဦးစြာ အႏၲရာယ္ကင္းေသာ၊အရိပ္ရေသာ ေနရာသို႔
ေရြ႕ေျပာင္းေပးပါ။
၂။လူနာကို ညီညာေသာ၊မာေက်ာေသာ ၾကမ္းျပင္ေပၚတြင္ ပက္လက္ထားပါ။
၃။အဝတ္အစားမ်ား တင္းၾကပ္ေနပါက ေျဖေလွ်ာ႔ေပးပါ။
၄။ျပဳစုကုသသူသည္ လူနာ၏ေဘးတြင္ ဒူးေထာက္ထိုင္ခ်ပါ။
၅။မိမိ၏လက္ဖေနာင္႔ကို လူနာ၏ရင္ဘတ္အလယ္တည္႔တည္႔(ရင္ညြန္႔ရိုး)တြင္ ထားပါ။
၆။က်န္ေသာအျခားလက္တစ္ဖက္ျဖင္႔ အဆိုပါလက္ေပၚသို႔ အုပ္ကိုင္ၿပီး ဖိခ်ပါ။
၇။အေရးႀကီးသည္႔အခ်က္မွာ လက္ႏွစ္ဘက္ကို ဆန္႔ဆန္႔ထား၍
လက္ဖေနာင္႔အားသံုးၿပီး မိမိအေလးခ်ိန္ကို လက္ႏွစ္ဘက္ေပၚသို႔
သက္ေရာက္ေစရမည္။
၈။တစ္ခါဖိလွ်င္ လူနာ၏ရင္ဘတ္ ႏွစ္လက္မခန္႔ နိမ္႔ဝင္ေအာင္ ဖိသင္႔ၿပီး
တစ္မိနစ္လွ်င္ အႀကိမ္ ၁၀၀ႏႈန္းျဖင္႔ လုပ္ရမည္။
၉။အႀကိမ္သံုးဆယ္ဖိၿပီးတိုင္း လူနာ၏ပါးစပ္ထဲသို႔ ေလမႈတ္သြင္းျခင္းကို
ႏွစ္ခါျပဳလုပ္ရမည္ ျဖစ္သည္။(၃၀ဖိ:၂ခါမႈတ္)
၁၀။ေလမႈတ္သြင္းသည္႔အခါ လူနာ၏ ႏွာေခါင္းကိုပိတ္၊ေမးေစ႔ကိုမ၍ ပါးစပ္ကို
ဟထားရမည္။(ပါးစပ္မဟႏိုင္လွ်င္ ႏွာေခါင္းမွ မႈတ္သြင္းပါ။)
၁၁။ေလကိုေကာင္းမြန္စြာ ရွဴရိႈက္၍ လူနာ၏ပါးစပ္ကို
ငံုၿပီးမႈတ္သြင္းေပးပါ။(တစ္စကၠန္႔အတြင္း ႏွစ္ႀကိမ္ျပည္႔ေအာင္
မႈတ္သြင္းေပးပါ။)
၁၂။ေလမႈတ္သြင္းသည္႔အခါ လူနာ၏ ရင္ဘတ္မုိ႔တက္လာမွသာ လုပ္နည္းမွန္သည္။
၁၃။CPRတစ္ခါလုပ္လွ်င္ ႏွစ္မိနစ္ခန္႔ လုပ္သင္႔ၿပီး လူနာ၏အေျခအေနကို
ျပန္လည္ဆန္းစစ္ရမည္ ျဖစ္သည္။
၁၄။ျပန္လည္သတိမရမခ်င္း(သို႔)လူနာတင္ယာဥ္မလာမခ်င္း ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္သြားရမည္ ျဖစ္သည္။
တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္မ်ားအတြက္ CPRအသက္ကယ္နည္း
၁။အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္း စစ္ေဆးၿပီး ပိတ္သည္႔အရာမ်ားကို ဖယ္ရွားေပးပါ။
၂။ကေလး၏ရင္ဘတ္(ရင္ညြန္႔ရုိး)ေပၚတြင္ လက္မႏွစ္ေခ်ာင္းအၿပိဳင္ထား၍ ဖိေပးပါ။
၃။တစ္မိနစ္လွ်င္ အႀကိမ္ ၂၀၀ႏႈန္းျဖင္႔ ဖိရမည္ျဖစ္သည္။
၄။တစ္ခါဖိလွ်င္ ရင္ဘတ္ေအာက္ တစ္လက္မခန္႔ နစ္ဝင္ေအာင္
ဖိသင္႔သည္။(ကိုယ္လံုးအားသံုးရန္ မလိုဘဲ လက္မအားႏွင္႔သာ ဖိရန္လိုအပ္သည္။)
၅။အႀကိမ္သံုးဆယ္ဖိၿပီးတိုင္း ေလႏွစ္ခါမႈတ္သြင္းေပးပါ။(၃၀:၂)
၆။မႈတ္သြင္းသည္႔ အခါ ျပဳစုသူ၏ပါးစပ္ျဖင္႔ ကေလးငယ္၏
ႏွာေခါင္းႏွင္႔ပါးစပ္ကို ငံုမိေအာင္ ထား၍မႈတ္သြင္းပါ။
၇။မႈတ္သြင္းနည္းမွန္ပါက ကေလးငယ္၏ ရင္ဘတ္မို႔တက္လာသည္ကို ေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္။
၈။တစ္ခါလုပ္လွ်င္ ၂မိနစ္ခန္႔(၅ႀကိမ္)လုပ္ရန္လိုအပ္ၿပီး ကေလး၏အေျခအေနကို
ျပန္လည္စမ္းဆစ္ရမည္။
၉။ဤနည္းအားျဖင္႔ လိုလွ်င္လိုသလို ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္သြားရမည္ ျဖစ္သည္။
ယခုေနာက္ပိုင္းတြင္ ႏွလံုးကိုသာမက ဦးေႏွာက္ကိုပါ အဓိကထားလာၾကသည္ကို
ေတြ႔ရမွာျဖစ္တယ္။ေနာက္ပိုင္းတြင္ဦးေႏွာက္သည္
ပိုမိုအေရးပါႏိုင္ဖြယ္ရွိၿပီး cardiopulmonary resuscitation အစား
cardiocerebral resuscitation အျဖစ္ ေျပာင္းလဲကုသဖြယ္
ရွိပါတယ္။ဘာ႔ေၾကာင္႔လဲဆိုေတာ႔ ဦးေႏွာက္ဟာ တျခားအစိတ္အပိုင္းမ်ားထက္
ေအာက္စီဂ်င္ျပတ္ေတာက္မႈကို ပိုမို ခံစားရၿပီး
ထိလြယ္ခိုက္လြယ္လို႔ျဖစ္ပါတယ္။ဦးေႏွာက္ဆဲလ္ေတြဟာ
ေအာက္စီဂ်င္ျပတ္ေတာက္မႈကို မိနစ္ပိုင္းထက္ ပိုၿပီးမခံႏိုင္ပါဘူး။ဒါ႔အျပင္
ႏွလံုး၊အဆုတ္စတဲ႔ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြဟာ ဦးေႏွာက္ရဲ႕
သိစိတ္မဲ႔လံႈ႔ေဆာ္မႈေတြန႔ဲ အလုပ္လုပ္ေနတာ ျဖစ္တာေၾကာင္႔
ပိုမိုအေလးထားလာၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ျဖစ္လာျပီဆိုရင္လည္း ကိုယ္က လက္ဦးမႈရဖို႔ အရမ္းအေရးၾကီးပါတယ္။ ျဖစ္ျပီဆိုတာနဲ႔ ဘာမွမစဥ္းစားပဲ အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္းကို ျမန္ျမန္အသံုးခ်ေစခ်င္ပါတယ္။ တခါတေလ လူနာရဲ႕အသက္ဟာ ကိုယ္႔ေပၚမူတည္လာတတ္လို႔အမွန္တကယ္ အသံုးခ်တတ္ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ။ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ အေရးေပၚအေျခအေနမွာ ေဆာင္ရန္၊ေရွာင္ရန္ေတြကို စနစ္တက်သင္ၾကားေပးၾကေပမယ္႕ ဒီမွာေတာ႔ သိပ္အဆင္မေျပေသးပါဘူး။ အေရးေပၚအသက္ကယ္နည္းကို အသံုးခ်၍ လူ႔အသက္မ်ားကို ကယ္ႏိုင္ၾကပါေစ......။
ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး