သက္ေစာင့္ဓာတ္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း(၈)

Vitamin B9(folic acid) 
Vitamin B9ကို ေဖာလစ္အက္ဆစ္(folic acid)လို႕ လူသိမ်ားတယ္။ တျခား အသံုးနည္းတဲ့နာမည္ေတြက vitamin M, vitamin B9,vitamin Bc,folacin စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ folic acid ဆိုတာ လက္တင္စကား "folium" က ဆင္းသက္လာတယ္။အဓိပၸါယ္က "leaf"အရြက္လို႕ ဆိုလိုခ်င္ တာ ျဖစ္တယ္။ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ကို နာမည္ေက်ာ္ေစတဲ့ အခ်က္နွစ္ခ်က္ရွိပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေတြအတြက္ လိုအပ္သလို ေသြးအားနည္းေရာဂါ အတြက္လည္း အသံုးက်လို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ေဖာလစ္အက္ဆစ္က မ်ိဳးဗီဇအတြက္ အေရးပါတဲ့ DNAနဲ႕ RNA ဖြဲ႕စည္းဖို႕ အေရးပါတယ္။ မ်ိဳးပြားနိုင္စြမ္းေကာင္းေစတယ္။ ကေလးလိုခ်င္တဲ့ အမ်ိဳးသားေရာ၊အမ်ိဳးသမီးပါ လိုအပ္တယ္။ ဦးေနွာက္ဥာဏ္ရည္ဖြံ႔ျဖိဳးမႈ၊ၾကီးထြားမႈအေပၚမွာ folic acidရဲ႕ သက္ေရာက္မႈမ်ားတယ္။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္အားနည္းရင္ ကေလးငယ္မွာ spina bifida ေမြးရာပါ ခါးရိုးဆစ္အနာရွိနိုင္တယ္။ နွလံုးေရာဂါ၊နႈတ္ခမ္းကြဲ၊အာေခါင္ကြဲ၊ေျခလက္ခ်ိဳ႕ယြင္းတာ ေဖာလစ္ခ်ိဳ႕တဲ့မႈနဲ႕ သက္ဆိုင္တတ္တယ္။ လမေစ့မွီေမြးတာ၊ေပါင္မျပည့္ဘဲေမြးတာ၊ၾကီးထြားမႈ ေနွးေကြးတာေတြဟာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကာလေတြမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႕တဲ့လို႕ျဖစ္နိုင္တယ္။ ဒါ့ျပင္ ေသြးနီဥဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ဖို႕လည္း ေဖာလစ္အက္ဆစ္ လိုအပ္ပါတယ္။ ၁၉၂၀ေလာက္ကစျပီး ေဖာလစ္ဓာတ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းဟာ ေသြးအားနည္းေရာဂါနဲ႕ ဆက္စပ္တာ သိရွိခဲ့တယ္။၁၉၆၀ေလာက္မွာ neural tube defect ျဖစ္ေပၚေစတာ ထပ္မံေတြ႕ရွိခဲ့တယ္။ 

ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဘယ္အခ်ိန္က စတင္လိုအပ္လဲ။ 

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျပီဆိုတာနဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္က စတင္လိုအပ္လာပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးယူမယ္လို႕ စတင္ဆံုးျဖတ္ကတည္းက ေသာက္ထားသင့္တယ္။  ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေတြ(အထူးသျဖင့္ ပထမသံုးလ)မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို ျဖည့္စြက္ေဆး ေသာက္သံုးနိုင္တယ္။ ေမြးျပီးတဲ့ေနာက္လည္း နို႕တိုက္မိခင္ေတြမွာ ဆက္လိုအပ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေတြမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ 800mcg(မိုက္ခရိုဂရမ္) ေလာက္လိုအပ္ျပီး နို႕တိုက္မိခင္ေတြမွာ 600mcgေလာက္ လိုအပ္တယ္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ အရြယ္ေရာက္သူတိုင္း ေန႕စဥ္ folic acid 400mcgေလာက္ လိုအပ္တယ္။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ရဲ႕ေကာင္းတဲ့အခ်က္က ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ကေလးပ်က္က်တာကို ကာကြယ္ေပးတယ္။ ကိုယ္ဝန္ဆိပ္တက္တာ၊အခ်င္းကြာတာမ်ိဳးကို ေလွ်ာ့နည္းေစတယ္။ macrocytic anaemia ေသြးအားနည္းေရာဂါအတြက္လည္း ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို ျဖည့္စြက္ေပးရတယ္။ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေၾကာင့္ အေပၚေသြး၊ေအာက္ေသြး ျခားနားခ်က္ကို က်ဆင္းေစတာ ေတြ႕ရတယ္။ ေန႕စဥ္ 5mg သံုးစြဲတဲ့အခါ ေလျဖတ္နိုင္ေခ်ကို  ေလွ်ာ့က်ေစတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ၾကြယ္ဝတဲ့ အစားအစာေတြက အူမၾကီးကင္ဆာ၊ရင္သားကင္ဆာ၊ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားနိုင္ေခ် နည္းသြားေစတယ္။ 

ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို အစိ္မ္းရင့္ေရာင္ အသီးအရြက္ေတြမွာ အဓိကေတြ႕ရတယ္။ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊အေစ့အဆန္၊အခြံမာသီး၊အသား၊ငါး၊နို႕၊ၾကက္ဥ၊ပင္လယ္စာေတြထဲမွာ ပါဝင္ၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးလိုခ်င္သူ၊ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေလာင္းေတြမွာ အစားအေသာက္ေရွာင္တာ၊မစားတာလည္း မွန္ကန္တဲ့အေလ့အက်င့္ မဟုတ္ဘူး။ folic acidဟာ ေရမွာေပ်ာ္ဝင္တဲ့ ဗီတာမင္ျဖစ္လို႕ ခ်ိဳ႕တဲ့လြယ္တယ္။ ေဖာလစ္ၾကြယ္ဝတဲ့အစားအစာေတြက အပူနဲ႕ အလင္းကို မခံနိုင္ဘူး။ အသီးအရြက္ေတြ ခ်က္ျပဳတ္ေၾကာ္ေလွာ္တဲ့အခါ နူးေနေအာင္ မခ်က္ျပဳတ္သင့္ဘူး။ ခ်က္ျပဳတ္တာ၊အေျခာက္လွမ္းတာမ်ိဳးက ေဖာလစ္ဓာတ္ကို ပ်က္ဆီးေစတယ္။ ခ်ိဳ႕တဲ့ေစတယ္။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းက ေသြးတြင္း homocysteine levelကို မ်ားေစျပီး နွလံုးေရာဂါနဲ႕ေလျဖတ္နိုင္ေခ်ပါ ျမွင့္တက္လာတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါျဖစ္နိုင္ေခ် ပိုမ်ားတာ ေတြ႕ရတယ္။

Folic acidပမာဏ အနည္း၊အမ်ားကို ေသြးစစ္ျပီး သိရွိနိုင္တယ္။ ေသြးတြင္း serum folate  3 μg/Lထက္ နည္းရင္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ေနတယ္လို႕ သိရတယ္။ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႕တဲ့သူအတြက္ folic acid 400-1000mcg ေလာက္ေပးျပီး ျပန္ျဖည့္ရပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေတြမွာ folic acid 5mg(မီလီဂရမ္) ေလာက္ လိုအပ္နုိင္တယ္။အဝလြန္သူ(BMI>50)ေတြမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႕တဲ့နိုင္ေခ် ပိုမ်ားတာ ေတြ႕ရတယ္။ ခႏၶာကိုယ္က ေဖာလစ္အက္ဆစ္စတင္ခ်ိဳ႕တဲ့လာတာနဲ႕ သိမ္းဆည္းထားတာေတြကို ထုတ္ယူသံုးစြဲေပးတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ 500–20,000 mcgပမာဏ ေလာက္ထိ ထုတ္ယူသံုးစြဲနိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ လူတေယာက္ဟာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့ လကၡဏာရပ္ေတြ ခံစားရဖို႕ လခ်ီျပီး ၾကာျမင့္နိုင္တယ္။ 

ခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့လကၡဏာရပ္ေတြ

Folic acidခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အားယုတ္တာ၊နံုးခ်ိတာ၊ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္ မစားနိုင္ မေသာက္နိုင္ျဖစ္ေနမယ္။ ဗီတာမင္ဘီအုပ္စုဝင္ျဖစ္လို႕ စြမ္းအင္ထုတ္လုပ္မႈကို ထိခိုက္လာတယ္။စားခ်င္စိတ္နည္းျပီး ဝိတ္က်လာတယ္။ အသက္ရႉမဝတာ၊ေျခလက္ထံုက်ဥ္တဲ့ေဝဒနာမ်ိဳး ခံစားရနိုင္တယ္။ မွတ္ဥာဏ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းတာ၊ ၾကီးထြားမႈမရွိတာ၊အမူအက်င့္ေျပာင္းလဲတာ ျဖစ္နိုင္တယ္။ ပါးစပ္အနာ၊ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္နည္းတာနဲ့ သက္ဆိုင္တတ္တယ္။ 

ေဖာလစ္အက္ဆစ္ျဖည့္စြက္ျခင္းရဲ႕ မေကာင္းတဲ့အခ်က္ေတြလည္း ရွိေသးတယ္။ သံဓာတ္နဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ျဖည့္စြက္ျခင္းက ငါးနွစ္ေအာက္ကေလးေတြ ငွက္ဖ်ားေၾကာင့္ အေသအေပ်ာက္ႏႈန္း တက္လာေစတယ္။ ငွက္ဖ်ားေပါတဲ့ေဒသေတြမွာ သံဓာတ္၊ေဖာလစ္အက္ဆစ္အားျဖည့္ေဆးက ငွက္ဖ်ားေရာဂါေဆးကိုပါ သက္ေရာက္ေစလို႕ သတိျပဳသင့္တယ္။ဒါ့ျပင္ သံဓာတ္၊ေဖာလစ္နဲ႕ ဘီတြဲဆိုတာ တခုနဲ႕တခု မွ်တေနသင့္တယ္။ေသြးအားနည္းေရာဂါမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေၾကာင့္ vitamin B12(ဘီတြဲ)ခ်ိဳ႕တဲ့တာကို ဖံုးကြယ္နိုင္တယ္။ ဒါ့ျပင္ folic acidက ဆဲလ္ကြဲပြားျခင္းကို ျဖစ္ေစနိုင္လို႕ ကင္ဆာေဆးတခ်ိဳ႕မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ရဲ႕ အာနိသင္ေျပာင္းျပန္ ဆဲလ္ပြားမ်ားမႈ က်ဆင္းေအာင္ အသံုးျပဳၾကတယ္။ ဥပမာ methotrexate ကင္ဆာေဆးမွာ antifolate အာနိသင္ကို အသံုးျပဳျပီး ကင္ဆာေရာဂါကို ကုသတယ္။ အလားတူ methotrexateေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြကို သက္သာေစဖို႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ folinic acidကို အသံုးျပဳရျပန္တယ္။ ဒီအခ်က္ကို အေျခခံျပီး ေျပာရရင္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႕ နို႕တုိက္မိခင္ကလြဲရင္ ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားမႈမပါဘဲ folic acidသုံးစြဲတာမ်ိဳးကို သတိထားသင့္တယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၁၀.၃.၁၄)