Steroid အေရာင္က်ေဆး အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးျခင္း၏ ေနာက္ကြယ္

 စတီးရိြဳက္အေရာင္က်ေဆးေတြ လက္လြတ္စပယ္၊အလြန္အကၽြံ ေသာက္သံုးျခင္း၏ ေနာက္ကြယ္မွာ ဘာေတြရွိသလဲ။

ဘာ့ေၾကာင့္ ဒီေမးခြန္းေမးရသလဲဆိုေတာ့ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ပရမ္းပတာ၊ စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ ဝယ္ေသာက္ေနတာ မ်က္ျမင္ျဖစ္လို႕ပါဘဲ။ ဟိုလူေကာင္းတယ္ညႊန္း၊ ဒီလူေကာင္းတယ္ညႊန္းတဲ့ ေဆးေတြထဲမွာ steroid အေရာင္က်ေဆးေတြ ပါတတ္ၾကပါတယ္။ ေဆးေသာက္သံုးသူအမ်ားစုဟာ ေဆးရဲ႕ effect ျဖစ္တဲ့ ေကာင္းက်ိဳးကိုသာ သိၾကပါတယ္။ ေဆးရဲ႕အျခားတဖက္က side effect ကိုေတာ့ သိလည္းမသိၾကသလို စိတ္ဝင္စားမႈလည္း မရွိဘူး။ သို႕ေသာ္ ဆရာဝန္ေတြကေတာ့ ေဆးေပးတဲ့အခါ side effectကိုပါ ထည့္သြင္းတြက္ခ်က္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာလို ေကာင္းတဲ့ဖက္နဲ႕ မေကာင္းတဲ့ဖက္ နိႈင္းယွဥ္ခ်ိန္ထိုးျပီးမွ ေဆးေပးရတယ္။ ဒါမွသာ လူနာေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ကုသနိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္ တခါတရံမွာ ေဆးရဲ႕ side effect ကို အသံုးခ်ျပီး
ေရာဂါကုသရတာမ်ိဳးလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။

 ခက္ေနတာတခုက လူနာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။လိုအပ္လို႕ညႊန္းလိုက္တဲ့ေဆးေပးလို႕မ်ား သက္သာသြားရင္ ေသာက္သင့္၊ မေသာက္သင့္ မစဥ္းစားေတာ့ပဲ ေဆးကို အေသမွတ္ေတာ့တယ္။ ပိုဆိုးတာက ေဘးနားေဆြးနီးမ်ိဳးစပ္ေတာ္သူေတြကိုပါ ေသာက္ဖို႕ညႊန္းတာပဲ။ ေနာက္တၾကိမ္ျပန္ျဖစ္ရင္ ေဆးခန္းကို အလုပ္ရႈပ္ခံမသြားေတာ့ပဲ ထိုေဆးကို မရမက ရွာေသာက္တယ္။ သာမန္ေဆးေတြဆိုတာ ျပႆနာမရွိေပမယ့္  steroid ေခၚ တဲ့ အေရာင္က်ေဆးေတြကိုေတာ့ လက္လြတ္စပယ္ ေသာက္သံုးခ်င္၍မရ။ တတ္က်ြမ္းနားလည္ေသာ ဆရာဝန္ရဲ႕ ညႊန္ၾကားခ်က္ ပါသင့္တယ္။ 

ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားခ်က္ကို အတိအက် လိုက္နာေပးရတယ္။

ေဆးအခ်ိန္အဆ၊ ကိုယ္ခႏၶာအေလးခ်ိန္ကိုလိုက္ျပီး လိုတိုးပိုေလွ်ာ့ လုပ္ဖို႕လိုတယ္။ ေရာဂါတခုနွင့္တခု ေဆးအခ်ိန္အဆ မတူနိုင္ဘူး။ 

ေဆးျဖတ္တဲ့အခါ ရုတ္တရက္မျဖတ္ရပဲ  ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖတ္ရတယ္။ ဒီထက္ပိုအေရးၾကီးတာက မလိုအပ္ပဲ အခ်ိန္ၾကာၾကီး မေသာက္သံုးမိဖို႕ပဲ။ 

တခါက စာေရးသူေဆးခန္းေရာက္လာေသာ လူနာအမ်ိဳးသမီးတေယာက္ဆိုရင္ ေဘးအိမ္နီးခ်င္းေပးတဲ့ ေဆးကိုေသာက္တာ နွစ္ခ်ီေနျပီ။ ျပႆနာတစ္ခုက စတီးရြိဳက္အေရာင္က်ေဆး ပါဝင္ေနတာ သူကိုယ္တိုင္မသိတာပဲ။ ရုတ္တရက္ ျဖတ္ရင္ ပိုဆိုးသြားနိုင္လို႕ follow up ျပန္ေခၚျပီး တျဖည္းျဖည္း ေဆးေလွ်ာ့ေပးရတယ္။ နွစ္ခ်ီေသာက္တဲ့သူေတြ ပိုမိုသတိထားရတယ္။

     

သံုးစြဲပံုအမ်ိဳးမ်ိဳး

Steroidေဆးေတြကို ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆး၊ လိမ္းေဆး၊ရႈေဆး အစရွိသျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးအသံုးျပဳၾကပါတယ္။ 

ေရာင္ရမ္းျခင္း၊

ယားျခင္း၊

အင္ျပင္ထျခင္း၊

ဓာတ္မတဲ့လို႕ ေရွာခ့္ရတဲ့အခါ၊

အေရျပားေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊

ခုခံအားကို ဖိနွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ ဟန္႕တားဖို႕(auto immune disease)

တျခားသံုးစြဲလို႕ရတာ အမ်ားအျပား က်န္ေသးတယ္။

steroid ေဆးေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္တြင္းထုတ္လုပ္တဲ့ ေဟာ္မုန္းဓာတ္ေတြကို ဓာတ္ခဲြခန္းမွာ ထုတ္လုပ္ထားျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

လိုအပ္တဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္ျပင္ပမွ ေထာက္ပ့ံေပးဖို႕ ရည္ရြယ္ထုတ္လုပ္ထားတယ္။ steroid ေဟာ္မုန္းဟာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ဇီဝျဖစ္စဥ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာ တခုအပါအဝင္ျဖစ္တယ္။

 သာမန္လူတစ္ေယာက္ဟာ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားလာတဲ့အခါ ေဟာ္မုန္းဓာတ္ေတြကို ခႏၶာကုိယ္ထဲ ထုတ္လုပ္တတ္ၾကတယ္။

ဘယ္လိုအေျခအေနမွာ steroid ေတြ ထြက္လာလဲ

လူတေယာက္ စိတ္လႈပ္ရွားတဲ့အခါ(သို႕) စိတ္ဖိစီးတဲ့အခါ corticotrophin releasing hormone ေခၚတဲ့ ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးကို ဟိုက္ပိုသာလမတ္က ထုတ္ေပးတယ္။ထြက္လာတဲ့ေဟာ္မုန္းက  ပစ္က်ဴထရီဂလင္း(pituitary gland)ကို သြားေရာက္လံႈ႔ေဆာ္ေပးတယ္။ ဒီလႈံ႔ေဆာ္မႈေၾကာင့္ ပစ္က်ဴထရီမွ adrenocorticotrophic hormone ကို ထုတ္လုပ္ေပးလိုက္တယ္။ 

အဆိုပါေဟာ္မုန္းဟာ ေသြးေၾကာထဲ ေရာက္ရွိျပီး ေက်ာက္ကပ္ရဲ႕အထက္နား ကပ္လ်က္တည္ရွိတဲ့adrenal gland ကို သြားေရာက္ လႈံ႕ေဆာ္ျပန္တယ္။ ေနာက္ဆံုး adrenal gland ရဲ႕ zona fasiculata မွ စတီးရြိဳက္ေဟာ္မုန္းေတြကို ထုတ္လုပ္ေတာ့တယ္။ 

အလားတူ စတီးရြိဳက္ေဟာ္မုန္းေတြကို ျပင္ပဓာတ္ခြဲခန္းမွ ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

steroid ေဟာ္မုန္း ခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့ ေရာဂါေတြ ကုသဖို႕ ရည္ရြယ္တယ္။

 Steroidေဆးမ်ားေတြမွာ ေကာင္းက်ိဳးရွိသကဲ့သို႕ မလိုအပ္ပဲအခ်ိန္အတန္ၾကာသံုးစြဲမိရင္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို ခံစားရမွာ မလြဲဘူး။ခံစားရတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ေဆးပညာမွာ တိတိက်က်မွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။

ဒီလို လကၡဏာေတြကို Cushing's syndrome လို႕ ေဆးပညာမွာ ေခၚပါတယ္။ ၁၉၃၂ခုနွစ္မွာ  Harvey Cushing ဆိုသူက စတင္ သတိထား ေဖာ္ျပခဲ့လို႕ Cushing's syndromeလို႕ ေခၚေဝၚခဲ့ၾကတယ္။ 

Cushing syndrome ကူးရွင္းလကၡဏာစုဆိုတာ

-မ်က္နွာတျပင္လံုး တင္းက်ပ္ျပီး ေဖာေရာင္ေနမယ္၊

-ပခံုးမွာအဆီေတြစုျပီး ခံုးေမာက္ေနမယ္၊

-ရင္ဘတ္၊ဝမ္းဗိုက္ စတဲ့အေပၚပိုင္းမွာ အဆီေတြနဲ႕ စုေနမယ္၊

-အရိုး၊ၾကြက္သား အားနည္းတာ၊ ေပ်ာ့တာ ရွိတတ္တယ္။

-အသားအေရ ရင့္တာ၊ေဖ်ာ့တာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္နိုင္တယ္။

-ခုခံအားစနစ္ အားနည္းတတ္တယ္၊

-ဝမ္းဗိုက္၊ေပါင္၊တင္၊ ရင္သားေတြမွာ အေၾကာျပတ္တဲ့ လကၡဏာေတြ ေတြ႕ရမယ္၊

-အေမႊးအမွ်င္ပိုမိုထူထပ္တတ္ျပီး အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုမိုသိသာတယ္၊

-ရာသီေသြးထိန္တာ၊ ပံုမမွန္တာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္လာတတ္တယ္၊

-လိင္စိတ္က်ဆင္းတာ၊စိတ္မပါတာအျပင္ ျမံဳတာမ်ိဳးေတြထိျဖစ္လာတတ္တယ္၊

-နွလံုး၊ေသြးတိုး၊ဆီးခ်ိဳရွိသူေတြ ပိုဆိုးလာတတ္လို႕ အထူးဂရုစိုက္ရမယ္။

တခါတရံ အီစတိုဂ်င္(estrogen)ပါတဲ့ ေဟာ္မုန္းေဆးေတြေၾကာင့္လည္း Cushing နဲ႕ ဆင္တူရိုးမား လကၡဏာေတြ ေပၚေပါက္တတ္ေသးတယ္။ဒီလိုမ်ိဳးက်  pseudo-Cushing's syndrome လို႕ နာမည္ေပးလိုက္တယ္။

      

ျဖစ္ေစနိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြ

-Cushing's syndrome ဆိုတာ လကၡဏာရပ္တခုသာျဖစ္ပါတယ္။

- steroid ေဆးေတြေသာက္ျခင္းဟာ Cushing's syndrome ျဖစ္ေစနိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြအနက္ တခုသာျဖစ္ပါတယ္။

 -ကိုယ္ဝန္တားေဆး depoထိုးျခင္းေၾကာင့္လည္း Cushing's syndrome ျဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။

-ေဟာ္မုန္းေတြထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဂလင္း(ဟိုက္ပိုသားလမတ္၊ ပစ္က်ဴထရီ၊အက္ဒရီနယ္ဂလင္း)ေတြမွာ အဖုအၾကိတ္ေၾကာင့္လည္း ဒီလကၡဏာေတြ ရနိုင္တယ္။  -ဦးေနွာက္ေအာက္ေျခက ပစ္က်ဴထရီဂလင္းမွာ adenoma ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အလံုးအၾကိတ္ေၾကာင့္လည္း ဒီလကၡဏာေတြ ခံစားရနိုင္တယ္။ျဖစ္တာရဲ႕ ၇၀ရာခုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိမယ္။ အဲဒီအခါ Cushing's disease ဆိုျပီး ေရာဂါအမည္တပ္လိုက္ၾကတယ္။

လုပ္ေဆာင္သင့္တာေတြ-      

Steroid ေဆးေတြေသာက္ျပီး cushing လကၡဏာစုေတြ ေပၚေပါက္လာရင္  ဆရာဝန္နဲ႕တိုင္ပင္ဖို႕၊သတိထားဖို႕ လိုအပ္လာတယ္။ေဆးကို ဆရာဝန္နဲ႕တိုင္ပင္ျပီး ေလွ်ာ့ခ်ရပါမယ္။ေရရွည္ေသာက္သံုးသူေတြမွာ ရုတ္တရက္ျဖတ္လိုက္မိရင္ အက္ဒရီနယ္ဂလင္းက ေဟာ္မုန္းလိုအပ္သေလာက္ မထုတ္နိုင္ေတာ့ပဲ ဒုကၡေရာက္တတ္ျပန္တယ္။တခါတရံ တျခားလကၡဏာရပ္ေတြနဲ႕လည္း တြဲေနတတ္တယ္။

ေဟာ္မုန္းဂလင္းမွာ အလံုးအၾကိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရင္ ခြဲစိတ္ကုသျပီး ေပ်ာက္ကင္းသြားတတ္တယ္။

 ျဖစ္တဲ့ဂလင္းအမ်ိဳးအစားေပၚ မူတည္ျပီး ခြဲစိတ္ကုသမႈေတြ မတူၾကဘူး။

တခါတရံ ဂလင္းကို လံုးဝျဖတ္ထုတ္ပစ္ရတာမ်ိဳး ရွိတတ္တယ္။

ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပး ကုရတာမ်ိဳးလည္း ရွိတတ္တယ္။

လိုအပ္ရင္ စတီးရြိဳက္ေဆးကို ျပင္ပက ျပန္ျဖည့္ေပးရတယ္။အခ်ိဳ႕ေသာလကၡဏာစုေတြဟာ ေသာက္ေဆးေလာက္နဲ႕လည္း သက္သာတတ္တယ္။ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြေပးတဲ့အခါ ပိုမိုသတိထားဖို႕လိုအပ္လာပါတယ္။

အေရးၾကီးဆံုးလိုက္နာသင့္တဲ့အခ်က္က ဒီလိုလကၡဏာေတြေပၚေပါက္လာရင္ တတ္ကၽြမ္းနားလည္တဲ့ ဆရာဝန္နဲ႕ ျပသပါ။ခိုင္းတဲ့အတိုင္းအတိအက် လိုက္နာပါ။ လိုအပ္ရင္၊အေရးၾကီးရင္ ျဖတ္ခိုင္းပါမယ္။ေနာက္ပိုင္းမွာ သက္သာပါလိမ့္မယ္။ စတီးရြိဳက္ေဆးေတြကို သတိတရားေလးလက္ကိုင္ထား သံုးစြဲၾကဖို႕ အၾကံျပဳပါရေစ။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(1.6.12)