ေသြးတြင္းအဆီဓာတ္ မ်ားျခင္း

ျမန္မာနိုင္ငံမွာ အဆီစားသံုးမႈ ျမင့္တက္လာတာနဲ႕အမွ် အဆီဓာတ္တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ကိုလက္စေတာ အေၾကာင္းသိဖို႕ လိုလာပါတယ္။ ကိုလက္စေတာဆိုတာ လူတိုင္းနီးပါး ၾကားဖူးၾကမယ္။ ကိုလက္စေတာ မ်ားရင္ မေကာင္းတာလည္း  သိၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြ ေန႕စဥ္စားတဲ့အစားအေသာက္ေလ့လာၾကည့္ရင္ အဆီနဲ႕ကင္းတာ မရွိပါ။ သူမ်ားနိုင္ငံေတြမွာ စားတာထက္ သံုးဆေလာက္ပိုမ်ားလိမ့္တယ္။ ပိုဆိုးတာက သံုးတဲ့ဆီေတြ ျဖစိပါတယ္။ ဆိုင္ေတြမွာ အမ်ားဆံုးသံုးတာက စားအုန္းဆီေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲလိုဆီေတြက လူကို အႀကီးအက်ယိဒုကၡေပးတယ္။ ဒါတင္မက ျပန္ေၾကာ္ဆီေတြက က်န္းမာေရးအတြက္ မီးေလာင္႐ာေလပင့္ ပိုဆိုးလာေစတယ္။ 

ကုိလက္စေတာ(cholesterol)ဆိုတာ ဂရိစကားက  လာတယ္။ chole ဆိုတာ သည္းေျခရည္၊ stereos ဆိုတာ အခဲကိုေျပာတာျဖစ္ပါတယ္။ အဝါေရာင္အဆီခဲေလးေတြကို ေျပာခ်င္တာ။ အေျခခံ lanosterolအဆင့္ ကေန cholesterol အျဖစ္ေျပာင္းဖုိ႔ အဆင့္(၁၉)ဆင့္ေလာက္ ေက်ာ္ျဖတ္ရတယ္။ ကုိလက္စေတာဆိုတာ လူ၊တိရိစာၧန္ သက္႐ွိဆဲလ္တိုင္း ထုတ္နိုင္တယ္။ ဆဲလ္နံရံမွာ ရွိတဲ့ အဆီလႊာက  ေရဓာတ္ကို ထိန္းသိမ္းေပးတယ္။ သူ႕ေၾကာင့္ ဆဲလ္ပံုစံက ခိုင္ျမဲေနတယ္။ ေတာ္ရံုနဲ႕ ပံုမပ်က္ပါ။ အသားဟင္းေတြခ်က္တဲ့အခါ ပံုမပ်က္ရွိေနနိုင္တာ ဆဲလ္နံရံမွာပါတဲ့ ကုိလက္စေတာအဆီလႊာရဲ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ အလားတူ အသားေတြ ခ်က္ျပဳတ္တဲ့အခါ ထြက္လာတာ ဒီအဆီေတြပဲ။ ဗက္တီးရီးယားနဲ႔ အပင္ေတြမွာ ဒီအလႊာမပါဝင္လို႔ ပံုစံေျပာင္းလဲလြယ္တယ္။ ပ်က္ဆီးလြယ္တယ္။ 

ကုိလက္စေတာဆိုတာ ေသြးေၾကာထဲမွာ လွည့္လည္သြားေနတယ္။ အဲလုိသြားလာနိုင္ဖို႕ lipoprotein ပံုစံေျပာငိးလဲရတယ္။ lipoprotein ဆိုတာ အတြင္းမွာ ကုိလက္စေတာအဆီကို အျပင္က ပရိုတင္းလႊာဖံုးအုပ္ထားတဲ့ အခဲေလးေတြကိုေခၚတာ။ ဒါမွ ေသြးေႀကာကေန ဆဲလ္ေတြထဲ အလြယိတကူ ဝင္ေရာက္သြားလာနိုင္မွာပါ။lipoprotein တခုရဲ႕ အရြယ္အစားက အလြန္ေသးငယ္တယိ။ 10-1000 nm ေလာက္သာရွိတယ္။ဒါဟာ  ေသြးနီဥတလံုးရဲ႔ ၁၀ ပံု တပံု ခန္႕သာရွိတဲ့သေဘာပါ။ 

ကုိလက္စေတာထဲမွာ LDL နဲ႕ HDL ဆိုျပီး နွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။  LDL(low-density lipoproteins )ဆိုတာ မေကာင္းတဲ့ အဆီကိုေျပာတာ။ ဒီအဆီမ်ားတာ ခႏၶာကုိယ္အတြက္ မေကာင္းဘူး။ ၾကာလာရင္ ေသြးေႀကာထဲမွာ အနည္ထိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုး ေသြးေၾကာပိတ္မယ္၊ ဒါ့ေႀကာင့္ မေကာင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ HDL(high-density lipoproteins) ဆိုတာကေတာ့ ေကာင္းတဲ့အဆီ။ ဒီအဆီမ်ားရင္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ေကာင္းတယ္။ ဘယ္လိုေကာင္းလဲဆိုေတာ့ သူက မလိုအပ္တဲ့ အဆီပိုေတြကို အသည္းေရာက္ေအာင္ ပို႕ေဆာင္တယ္။ အသည္းက အဆီကို ေခ်ဖ်က္ပစ္မယ္။ ပိုလွ်ံတာေတြကို သည္းေျခရည္အျဖစ္ေျပာင္းလဲလိုက္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ HDL ကိုလက္စေတာ မ်ားရင္ ေကာင္းတယ္လို႕ေျပာတာပါ။ ကိုလက္စေတာဆိုတာ အရြယ္အစား(size)ႀကီးတာနဲ႕အမွ် သိပ္သည္းဆ(density)နည္းေလ့ရွိတယ္။  ေကာင္းတဲ့ကိုလက္စေတာ HDL က အရြယ္အစားေသးျပီး မေကာငိးတဲ့ကုိလက္စေတာ LDLက အရြယ္ေသးတယ္။ တကယ္ေတာ့ က်န္းမာေရးအတြက္ ကုိလက္စေတာနွစ္ခုလံုး အခ်ိဳးညီဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။  

ကုိလက္စေတာ အေၾကာင္းေျပာျပီး triglyceride အေႀကာင္းနည္းနည္းရွင္းပါရေစ။ နွစ္ခုလံုးက အဆီေတာ့ အဆီခ်ည္းပါပဲ။ဒါေပမယ့္ မတူပါ။ ကုိလက္စေတာဆိုတာ ေသြးေႀကာထဲမွာ လွည့္ပတ္သြားလာေနတဲ့ပံုစံကို ေခၚတာ။triglyceride က်ေတာ့ ခႏၶာကုိယ္ထဲ သိမ္းဆည္းထားတဲ့ အဆီပံုစံတမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ သူကစြမ္းအင္ကုိ သုိေလွာင္နိုင္တယ္။ ခႏၶာကုိယ္အတြက္ ပိုလွ်ံတဲ့အဆီမွန္သမွ်ကို triglyceride အေနနဲ႕သိမ္းဆည္းတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဗိုက္ေခါက္ထူ၊အဆီပိုစုသူအမ်ားစုမွာ triglycerideစစ္ၾကည့္ရင္ မ်ားေနတာ ျဖစ္တယ္။ 

ဆရာဝန္လုပ္သူေတြကို ေသြးတြင္းကုိလက္စေတာကို ဘာ့ေၾကာင့္ ဂရုစိုက္ၾကပါသလဲ။ကုိလက္စေတာမ်ားတာ ဘာျဖစ္မွာမို႕လဲ ေမးၾကတယ္။ ေသြးတြင္းအဆီမ်ားလာသလို ေသြးေႀကာထဲမွာ အနည္ထိုင္တာမ်ိဳး ရွိတယ္။ အဆီပိုေတြက ေသြးေႀကာက ပိတ္တတ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ နွလံုးေသြးေၾကာဆိုတာ အရမ္းေသးတယ္။ ထိခိုက္လြယ္တယ္။ နွလံုးမွာ ေသြးေၾကာ ပိတ္ရင္ ရုတ္တရက္ နွလံုးအေမာေဖာက္တာမ်ိဳး ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ အဲလိုျဖစ္တာကို coronary artery disease (ischaemic heart disease)လို႕ေခၚပါတယ္။ 

ေသြးေၾကာထဲမွာကုိလက္စေတာပမာဏ ျမွင့္တက္ေနေပမယ့္ ဘာလကၡဏာမွမျပလို႔ ေတာ္ရံုမသိႀကတာမ်ားတယ္၊အဲဒါေၾကာင့္ပဲ အသက္(၄၀)ေက်ာ္တာနဲ႔ နွစ္စဥ္ ေသြးစစ္သင့္တာျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးစစ္တဲ့အခါမွ အေျဖထြက္လာတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ရွိတဲ့ လူအမ်ားစု(၇၀ရာခိုင္ႏႈန္း)ဟာ အသက္(၆၀)ေက်ာ္တာနဲ႕ ေသြးတြင္း ကိုလက္စေတာ မ်ားေနေလ့ရွိတယ္။ ဒါဟာ စားေသာက္ေနထိုင္မႈပံုစံေႀကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

ေသြးတြင္းအဆီစစ္တာကို fasting lipid profile ေခၚတယ္။  စစ္တဲ့အခါ အနည္းဆံုး ၉-၁၂နာရီ အစာမစားပဲစစ္ရတယ္။ အစားအေသာက္၊ အခ်ိဳရည္ ဘာမွမေသာက္ရပါ။ ေရေတာ့ ေသာက္လို႕ရပါတယ္။ ည ၁၀နာရီေနာက္ပိုင္း ဘာမွမစားပဲ မနက္ေစာေစာ စစ္ရတယ္။ စစ္တဲ့အခါ အဆီအမ်ိဳးအစားေလးမ်ိဳးကို စစ္ပါတယ္။ total cholesterol , LDL , HDL , triglyceride စတဲ့ အဆီေတြ ပါဝင္တယ္။ အဆီပမာဏေပၚမူတည္ျပီး ေဆးေပးေလ့ရွိပါတယ္။ သိပ္မဆိုးတဲ့သူေတြမွာ ေနထိုင္စားသာက္ပံုေျပာင္းလဲရံုနဲ႕ရတယ္။

လူေတြေန႕စဥ္စားသံုးေနတဲ့ အဆီေတြကို ခြဲျခားလိုက္ရင္ ေယဘုယ်သံုးမ်ိဳးပဲရွိတယ္။ (၁)unsaturated fat (၂)saturated fat  (၃) trans fat တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ အဆီတိုင္း မေကာင္းတာ မဟုတ္ပါ။ unsaturated fat(မျပည့္ဝဆီ)ေတြက ခႏၶာကုိယ္အတြက္ေကာင္းတယ္။ ေသြးတြင္းကုိလက္စေတာကို က်ဆင္းေစျပီး နွလံုး၊ေလျဖတ္ျဖစ္နိုင္ေခ် က်ဆင္းေစတယ္။ saturated fat(ျပည့္ဝဆီ) ကေတာ့ လူေတြစားသံုးဖုိ႕မသင့္ေတာ္ဘူး။ ေသြးတြင္းကုိလက္စေတာ မ်ားေစျပီး က်န္းမာေရးကိုထိခိုက္ေစတယ္။ trans fat ဆိုတာ မေကာင္းတဲ့အဆီတမ်ိဳးပဲ။ သီးနွံဆီေတြကို ဓာတုနည္းနဲ႕ အခဲပံုစံေျပာင္းလဲထားတာကို trans fat ေခၚတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ထည့္လိုက္တာပါပဲ။ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ အဆီကခဲသြားတယ္။ အစားအေသာက္ေတြဟာ ႀကာရွည္ခံသြားတယ္။ ကိတ္မုန္႕၊ဒိုးနတ္၊ကြတ္ကီ၊ ဘီစကစ္ စတာေတြထဲမွာ ပါေလ့ရွိတယ္။ ဒီေနာက္ပိုင္း trans fat တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ မာဂ်ရင္းေတြကို ေထာပတ္ေနရာမွာ အစားထိုးသံုးလာတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တိရိစာၧန္ဆီေတြကပါ ထုတ္လာတယ္။ ဘယ္ကပဲထုတ္ထုတ္ trans fat မွန္သမွ် ခႏၶာကုိယ္အတြက္ အက်ိဳးမျပဳပါ။

Trans fat ဆိုရင္ အမ်ားစုက Transformed fat လို႕ထင္ၾကတယ္။ မမွန္ပါ။ trans ဆိုတာ လက္တင္စကားက လာတယ္။ ဟုိက္ဒရုိဂ်င္အက္တမ္ေတြ (across)ကန္႔လန္႔ျဖတ္ဆက္သြယ္ထားလို႕ trans ဆိုျပီး သံုးတာျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္လူမ်ိဳးေတြဟာ trans fat 5.8 grams ေလာက္  ေန႕စဥ္ စားသံုးၾကတယ္။ အစားအေသာက္ထဲမွာ trans fat မ်ားရင္ မေကာင္းတဲ့ကုိလက္စေတာ (LDL)က ျမင့္တက္လာတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြဆက္ျဖစ္တယ္။ ပုိဆိုးတာက LDLကုိ မ်ားေစျပီး HDLကုိ နည္းေစတာမို႔ နွလံုးျဖစ္နိုင္ေခ်အလြန္ျမင့္တက္လာတာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္းေလ့လာမႈေတြအရ trans fatေတြဟာ ျပည့္ဝဆီေတြထက္ဆိုးက်ိဳးပိုေပးနိုင္တာ သိလာရတယ္။ ျပည့္ဝဆီသေဘာက LDL ကိုမ်ားေစရံုသာ ရွိတယ္။ trans fatေတြက်ေတာ့ LDLကို မ်ားေစရံုမက HDLကိုပါ ေလွ်ာ့နည္းေစလို႕ ဆိုးက်ိဳးပိုေပးနိုင္တယ္။ ဒါတင္မက အယ္ဇိုင္းမားေရာဂါ၊ ကင္ဆာ၊အဝလြန္၊ ဆီးခ်ိဳ၊စိတ္က်ေရာဂါေတြပါ ဆက္ျဖစ္နိုင္တယ္။ နိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္ေတြမွာ trans fat 0.5g ေအာက္ စားသင့္တယ္ဆိုတဲ့ အယူဆမ်ိဳးရွိပါတယ္။ 

ေသြးတြင္းအဆီဓာတ္မ်ားလာရင္ ဘာလုပ္မလဲ

(၁)ေလ့က်င့္ခန္း ပံုမွန္လုပ္သင့္တယ္

တရက္ကို အနည္းဆံုး နာရီဝက္လမ္းေလွ်ာက္ပါ။ ေန႕စဥ္ ပံုမွန္လုပ္ျခင္းအားျဖင့္ သံုးလအတြင္း ေသြးတြငိးအဆီဓာတ္ဟာ ၁၀-၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းထိ က်ဆင္းေစတယ္။ဝိတ္တက္ရင္ ခ်သင့္တယ္။  ေသြးတိုး၊ဆီးခ်ိဳသမားေတြ ပိုဂရုစိုက္ပါ။ ကုိလက္စေတာမ်ား႐င္ မေပါ့ပါနဲ႕။ ဆရာဝန္နဲ႕ျပပါ။

(၂)အဆီ၊အသားေလွ်ာ့စားပါ

နီတဲ့အသား၊ကလီစာ၊ၾကက္ဥနွစ္စတာေတြက ကုိလက္စေတာမ်ားေစတယ္။အသား၊ငါး ၄-ေအာင္စထက္ ပိုမစားသင့္ပါ။ အထူးသျဖင့္ နီတဲ့အသားျဖစ္တယ္။ အဲထဲမွာ ျပည့္ဝဆီအျပင္ သံဓာတ္တမ်ိဳးျဖစိတဲ့ heme ဆိုတာပါတယ္။ သူက ဆီးခ်ိဳနဲ႕ အူမၾကီးကင္ဆာကို ျဖစ္ေစတယ္။ ေထာပတ္၊စားအုန္းဆီ ၊ျပန္ေၾကာဆီ လံုးဝေရွာင္ပါ။ မုန္႕တီ၊ဆီထမင္း၊အေၾကာ္ မစားသင့္ပါ။ အဆီ ထမင္းစားဇြန္းတဇြန္းမွာ ကယ္လိုရီ (၁၀၀)ေလာက္ပါလို႕ ဝိ္တ္တက္နိုင္တယ္။  

(၃)အသီးအနွံ၊အေစ့အဆန္ မ်ားမ်ားစားပါ

အသားေနရာမွာ ပရုိတင္းဓာတ္ျပည့္ဝတဲ့ ပဲသီး၊ပဲေတာင့္ရွည္၊ပဲပုပ္ စတာေတြစားသင့္တယ္။ပဲေတာင့္ရွည္က မေကာင္းတဲ့ ကုိလက္စေတာက်ေစျပီးေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္ကို ထိန္းေပးတယိ။ အခြံမာသီး၊ အေစ့အဆန္ေတြက မေကာင္းတဲ့ LDL ကုိလက္စေတာ က်ေစတယ္။ဒါေပမယ့္ အေစ့အဆန္ေတြကို တစ္ေအာင္စထက္ ပိုမစားသင့္ပါ။ အေစ့တစ္ေအာင္စမွာ ကယ္လိုရီ ၁၅၀ ေက်ာ္ေလာက္ရွိတယ္။ ကယ္လိုရီမ်ားလို႕ဝလာတတ္တယ္။ 

(၄)အမွ်င္ဓာတ္မ်ားမ်ားစားေပးပါ

အုတ္ဂ်ံဳ၊ဘာလီ၊ ပဲသီး၊ ပဲေတာင့္ရွည္၊ကန္စြန္းဥ၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားမ်ားစားပါ။ပန္းသီး၊လိေမၼာ္သီး၊ဘယ္ရီသီး စတာေတြေကာင္းတယ္။ ispagulla လို အမွ်င္ဓာတ္အားျဖည့္ေဆး လိုရင္ေသာက္ပါ။အထုပ္ေလးေတြနဲ႔လာတယ္။ ေရနဲ႕ေဖ်ာ္၊ခ်က္ခ်င္းေသာက္ရတယ္။ ေထာပတ္သီးကလည္း အမွ်င္ဓာတ္ႀကြယ္ဝသလို မေကာငးတဲ့အဆီပိုကို ဖယ္ရွားနိုင္တယ္။

(၅)ေဆးလိပ္၊အရက္၊ဘီယာျဖတ္ပါ

အရက္က ပံုမွန္အားျဖင့္  ေသြးတြင္းအဆီက်ဆင္းေစတယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မတူပါ။ ဒီနိုင္ငံမွာ အ႐က္ေသာက္သူအမ်ားစုက အလြန္အကၽြံေသာက္ၾကပါတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ အမ်ိဳးသားတေယာက္ဟာ တရက္က္ု အရက္ 30ml ထက္ ပိုမေသာက္သင့္ပါ။ အရက္၊ဘီယာက triglyceride ပမာဏကိုမ်ားေစတာမို႕ က်န္းမာေရးထိခိုကိေစတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းက HDL ကုိပါ က်ဆင္းေစတယ္။ နဂုိက အဆီမ်ားသူမွာ နွလံုးေရာဂါျဖစ္ပြားနိုင္ေခ်မ်ားလာတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးလိပ္သာမက အရက္၊ဘီယာ စတာေတြကို ေရွာင္ႀကဥ္နိုင္ရင္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၂၁.၁၂.၁၅)