ေလျဖတ္တာနဲ႕ ေလတက္တာ

ေလတက္ရင္ ေလျဖတ္နိုင္သလား။ နွိပ္တာနဲ႕ ေလတတ္တာ ဘယ္လိုဆက္စပ္မႈရွိလဲ။ ေမးခြန္းက အေမးမ်ားတယ္။ သက္ၾကီးရြယ္အိုလူနာေတြ မၾကာခဏေမးတတ္တဲ့ေမးခြန္းမ်ိဳးပါ။ ကိုယ့္မိသားစုမွာ သက္ၾကီးရြယ္အိုေတြရွိရင္ သတိထားမိမယ္။ တေနရာရာကို နွိပ္လိုက္တိုင္း တေဂ့ေဂ့နဲ႕ ေလထြက္တာမ်ိဳး။ ေဘးလူေတြအတြက္ေတာ ့ စိတ္ပ်က္စရာၾကီးေပါ့။မသိရင္ တမင္တကာလုပ္ေနတယ္ထင္ရေအာင္က္ို ေလတက္ၾကတာလား။ ဒီလုိေလတက္တာ ေရာဂါလား၊ဘာျဖစ္တာလဲ ဘာ့ေၾကာင့္လဲ၊စိုးရိမ္ရလား သိခ်င္ၾကမွာပဲ။ အဲဒီေတာ့ ဆရာဝန္ေတြကို ေမးၾကတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္ ျဖစ္ရလဲ။ေဆးပညာက တိုးတက္ေနျပီဆိုေပမယ့္ ဇီဝကမၼေျပာငိးလဲမႈ၊သက္ေရာက္မႈေတြ မသိတာ၊နားမလည္ေသးတာေတြ အမ်ားၾကီးရွိေနပါေသးတယ္။ အေနာက္တိုင္းဆရာက အေနာက္တိုင္းဆန္ဆန္၊တိုင္းရင္းေဆးဆရာက တိုင္းရင္းေဆးပညာအလိုအရ ေျပာပါလိမ့္မယ္။

ပံုမွန္အားျဖင့္ ဗိုက္ထဲမွာ ေလေတြျပည့္ေနတဲ့အခါ ေလထြက္တာ၊ေလတက္တာရွိတယ္။ ဂတ္စ္ပါတဲ့အခ်ိဳရည္၊ဟင္းရည္ပူပူေသာက္တဲ့ စုပ္တဲ့အခါ ေလေတြအမ်ားၾကီး အစားအေသာက္နဲ႕အတူ ဗိုက္ထဲဝင္သြားတယ္ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲလိုဝင္သြားတဲ့ေလမ်ိဳးက စားျပီးမၾကာဘူး။ ခ်က္ခ်င္းတန္းထြက္ပါတယ္။ နာရီဝက္အတြင္း ဝင္သြားတဲ့ေလေတြ ျပန္ထြက္သြားလိမ့္မယ္။ အစာအိမ္ထဲမွာေလေတြျပည့္ေနလို႕ အေပၚ ျပန္ထြက္တာရွင္းတယ္။ အူထဲေရာက္တဲ့ေလက်ေတာ့ အထက္ကမထြက္ေတာ့ဘူး။ ေအာက္ကေနျပန္ထြက္တယ္။ ဒါက အူလမ္းေၾကာင္းက ေလထြက္တဲ့ အေျခခံသီအိုရီျဖစ္ပါတယ္။ 

လူ႕ခႏၶာကိုယ္မွာ ေလဝင္ျပီး ထြက္တဲ့ေနရာသံုးေနရာ ရွိတယ္။တခုကပါးစပ္။ စားေသာက္တဲ့အခါ ဝင္လာတဲ့ေလက အစာအိမ္နဲ႕အူလမ္းေၾကာင္းေရာက္တယ္။ ဝင္ျပီးတာနဲ႕ အေပၚ(သို႕)ေအာက္အေပါက္က ထြက္လိမ့္မယ္။ ေနာက္ေနရာတခုက အဆုတ္ျဖစ္ပါတယ္။ ေလကိုရႈသြင္းတဲ့အခါ နွာေခါင္းကတဆင့္ေလျပြန္ထဲေရာက္ ေနာက္ဆံုးအဆုတ္မွာ ရွိတဲ့ေလအိတ္(alveoli)ထဲ ဝင္ေရာက္တယ္။ ဝင္သြားတဲ့ေလကေအာက္စီဂ်င္ျဖစ္ေပမယ့္ ျပန္ထြက္တဲ့ေလက်ေတာ့ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ဆံုးေလဝင္တဲ့ ေနရာတခုက နားျဖစ္ပါတယ္။ နားဆိုတာ ေလဝင္ေလထြက္ဖို႕ သဘာဝကေပးထားတဲ့ ျပတင္းေပါက္နဲ႕ တင္စားၾကတယ္။ ေလထုဖိအားေျပာင္းလဲမႈကို သူက ခံစားနိုင္တယ္။ ေတာင္တက္ေတာင္ဆင္း ကားစီး၊ေလယာဥ္စီးတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ နားအူတာ၊ေခါင္းမူးတာေတြ ခံစားရတယ္။ အိမ္ပတ္ေျပးတဲ့အခါ ခ်ာခ်ာလည္မူးရင္လည္း အတူတူပဲ။ နားအတြင္းပိုင္းမွာ ေလထုဖိအား ရုတ္တရက္ ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။  

ဒါေပမယ့္ အခုဟာက စားျပီေသာက္ျပီးလို႕ ထြက္တဲ့ေလမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ခႏၶာကိုယ္တေနရာရာ(ကုတ္၊ေက်ာျပင္၊ေျခေထာက္)စတဲ့ေနရာေတြကို နွိပ္လိုက္တိုင္း ေလထြက္တာျဖစ္တယ္။ တမ်ိဳးေျပာရရင္ အေၾကာတခုခုကို ထိလိုက္တိုင္း ခႏၶာကိုယ္က ျပန္တုံ႕ျပန္တဲ့သေဘာမ်ိဳးပါ။ ဘာမွ မထိရင္ေတာ့ ဘာမွမျဖစ္ပါဘူး။ အမ်ားစုက အသက္(၆၀)ေက်ာ္ အဖုိး၊အဖြားအရြယ္ ေတြမွာ ျဖစ္တယ္။  ဇရာလကၡဏာဆိုရင္ မွန္သလိုလိုရွိေပမယ့္ ကေလးေတြလည္း ရိ္ွပါတယ္။ ရွားေတာ့ရွားတာေပါ့။ ဒီလိုျဖစ္ၾကေတာ့ လူ႕သေဘာ ေရာဂါမ်ားလားဆိုျပီး ေသြးစစ္၊ဆီးစစ္၊ဓာတ္မွန္ရိုက္ၾကတယ္။ အမ်ားစုက အကုန္ေကာင္းပါတယ္။ ေရာဂါေၾကာငိ့ မဟုတ္ရင္ဘာေၾကာင့္မ်ားလဲ ေတြးစရာရွိလာပါျပီ။ 

ဘာ့ေၾကာင့္ ဒီလိုျဖစ္ရလဲ

ေဆးေက်ာင္းသားတိုင္း ဒုတိယနွစ္ေရာက္ရင္ ခႏၶာေဗဒ၊ဇီဝကမၼနဲ့ ဇီဝဓာတုဆိုျပီး သင္ရပါတယ္။ ဇီဝကမၼဆိုတာ ကိုယ္ခႏၶာဇီဝျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲျခင္းကို ေလ့လာရတာျဖစ္တယ္။ လူ႕ခႏၶာကိုယ္မွာ သိစိတ္မဲ့ အာရံုေၾကာလႈပ္ရွားမႈကို ျဖစ္ေစတဲ့ စနစ္ေတြထဲမွာ parasympatheticဆိုတဲ့ စနစ္တခု ရွိပါတယ္။ လူတေယာက္ အနားယူတဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ဇီဝေျပာင္းလဲမႈကို ဒီစနစ္က ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႕စိတ္ကမသိဘဲ အသက္ရႈေနတာ သူ႕ေက်းဇူးပါ။ ထမင္းစားျပီး ထိုင္ေနေပမယ့္ ဗိုက္ထဲက အစာအိမ္လႈပ္ရွားေအာင္၊အစားအစာ ေခ်ဖ်က္ေအာင္ ဒီစနစ္က သူ႕ဘာသာလုပ္ေဆာင္ေပးေနတယ္။ ဒီစနစ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတဲ့ အာရံုခံဆဲလ္ေတြက ဦးေနွာက္နဲ႕ ေက်ာရုိးဆစ္မၾကီးက ထြက္လာတယ္။ အထူးသျဖင့္ အေပၚဆံုး ဦးေနွာက္ကထြက္လာတဲ့ cranial nerveနဲ႕ ေအာက္ဆံုး ျမွီးေညာင့္ရိုးဆစ္ကထြက္လာတဲ့ sacral nerveက ေတြက parasympathetic ေျပာင္းလဲမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတယ္။ အဲဒီထဲမွာမွ ဦးေနွာက္က ထြက္လာတဲ့ vagus nerve ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အခရာက်တယ္။ သူ႕ရဲ႕ တာဝန္ေတြက မေသးပါဘူး။ နွလံုးခုန္တာ၊အစာေျခတာ၊ေခၽြးထြက္တာ စတဲ့သိစိတ္မဲ့တုံ့ျပန္မႈ မွန္သမွ်ကို ထိ္န္းခ်ဳပ္ေပးတယ္။ လည္ေခ်ာင္း၊လည္ျမိဳမွာရွိတဲ့ ၾကြက္သားေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈကို ျဖစ္ေပၚေစတာေၾကာင့္ အသံထြက္တာ၊အသက္ရႈတာစတဲ့ျဖစ္စဥ္ေတြေပၚ သက္ေရာက္ေစသတဲ့။ 

လူ႕ခႏၶာကိုယ္ကို နွိပ္တဲ့အခါ vagus nerveကို သြားေရာက္လံႈ႕ေဆာ္လို႕ လည္ပင္းၾကြက္သား၊အစာျမိဳျပြန္ေတြ သိစိတ္မဲ့လႈပ္ရွားလာပါတယ္။ အဲလို လႈပ္ရွားမႈေတြကေန အသံေတြထြက္လာတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို နွိပ္တဲ့အခါ တေဂ့ေဂ့နဲ႕ ေလထြက္တာ vagus nerveေၾကာင့္ပါ။ နွိပ္တဲ့အခါ ေသြးေၾကာ(ျမန္မာလို ေလေၾကာေခၚမလား)ကို ဖိမိတဲ့အခါ ေသြးလည္ပတ္မႈအားေကာင္းလာတယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႕ skeletal muscle ၾကြက္သားေတြ ေျပေလွ်ာ့လာျပီး အေၾကာအျခင္ေတြ၊အေညာင္းအညာေတြ သက္သာေစတယ္။ အေညာင္းအညာ ေျပေပ်ာက္သြားျပီး ေနလို႕ထိုင္လို႕ ပိုေကာင္းလာတယ္။ လူနာကေတာ့ နွိပ္လိုက္လို႕ ေလတက္၊ေလတက္လို႕ အေနရခက္တာေတြ သက္သာသြားတယ္လို႕ ထင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ နွိပ္လိုက္တိုင္း ေလတက္တာ စိုးရိမ္စရာမဟုတိပါဘူး။ ေရာဂါလည္းမဟုတ္ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕ေတြးသလို ေလျဖတ္တာမ်ိဳးလည္း မျဖစ္နိုင္ဘူး။ ဒီတပတ္အတြက္ ေလျဖတ္တာနဲ႕ ေလတက္တာ ဘာမွမဆိုင္တဲ့အေၾကာင္း ေျပာၾကားရင္း နိဂံုးခ်ဳပ္အပ္ပါတယ္။ 

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၂၉.၁၂.၁၄)