ႏႈတ္ခမ္းကြဲျခင္း

ႏႈတ္ခမ္းကြဲျပီးေျခာက္တာကို အဂၤလိပ္လို chapped lip လို႔ေခၚၿပီးတခ်ိဳ႕က cracked lip လို႔လည္း သံုးတယ္။ ေဆးစာမွာေတာ့ cheilitis လို႔ေခၚပါတယ္။တကယ္ေတာ့ ႏႈတ္ခမ္းေရာင္ရာက ကြဲတာပါ။ 

ႏႈတ္ခမ္းကြဲတာ အစားအေသာက္ အေနအထိုင္နဲ႔ ဆိုင္တယ္။ ေရာဂါႀကီး မဟုတ္ေပမယ့္ ျပႆနာေတာ့ အေတာ္ေပးတယ္။ တခ်ိဳ႕ကရာသီေပၚလိုကျ္ပီးျဖစ္တယ္။ ပူလြန္းေအးလြန္းတဲ့ရာသီမ်ိဳး၊ေျခာက္ေသြ႕ျပီးေရဓာတ္နည္တဲ့ပတ္ဝန္းက်င္နဲ႔ ေနေလာင္ဒဏ္ၾကာင့္ ျဖစစ္တတ္တယ္။ အေလ့အက်င့္တခုခုရွိရင္ပျဖစ္တယ္။ ဥပမာ (လွ်ာသတ္တတ္သူ၊ပါးစပ္နဲ႔ အသက္ရႈသူေတြ)က သူမ်ားထက္ထူးျဖစ္တာ ေတြ႕တတ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ႏႈတ္ခန္းလိမ္းေဆးေတြနဲ့ဓာတ္မတဲ့တာကလည္းျဖစ္ၾကတယ္။ေရဓာတိနည္းတာ၊ အာဟာရဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့တာ၊အနာခြက္ေပါက္တာ၊အေအးမိတာေတြကေနလည္း ႏႈတ္ခမ္းကြဲတတ္ေသးတယ္။ 

လကၡဏာေတြက ႏႈတ္ခမ္းမ်က္ႏွာျပင္ကကြဲလို႔ ႏႈတ္ခမ္းကရဲၿပီး နာတယ္။အလႊာသံုးလႊာကို ထိတယ္။  ပါးစပ္ေဘးပတ္လည္ကperioralskin ၊ ႏႈတ္ခမ္းစပ္က vermilion border နဲ့  ႏႈတ္ခမ္းအတြင္းသားlabialmucosa ေတြမွာ ျဖစါေလ့ရွိတယ္။ ေျခာက္ေသြ႕ရံုမက ကြဲတဲ့ေနရာမက ေသြးယိုတတ္တယ္။ အငန္ပါတာက ႏႈတ္ခန္းအျပင္လႊာကို ေျခာက္ေသြ႕ေစတယ္။ အပူအစပ္စားရင္ ပိုဆိုးဦးမယ္။ ေရခဲ၊ေခ်ာက္ကလက္ မစားပါနဲ႕။ 

တခါတရံႏႈတ္ခမ္းကြဲနတာကေရဓာတ္ခမ္းေျခာက္မႈလြန္ကဲတာ(Severe dehydration)  ေၾကာင့္ဘည္းျဖစ္တတ္တယ္။ ရုတ္တရက္ အဖ်ားၾကီးတာ၊အပူဓာတ္လြန္ကဲတာ၊ဝမ္းသြားတာ၊သတိလစ္တာ၊ေမ့ေျမာတာေတြနဲ့တြဲလာတတ္တယ္။အသက္အႏၲရာယ္စိုးရိမ္ရလို့ ခ်က္ခ်င္းကုသသင့္တယ္။ 

ေရာဂါေတြကလည္း ႏႈတ္ခမ္းကြဲတာကို ျဖစ္ေစတယ္။ေအာကိပါေရာဂါေတြရွိမရွိ သတိျပဳသင့္တယ္။

• Diabetes. 
• Kawasaki Disease.
• Sjogren's Syndrome. 
• Macrocytosis. 
• Sexually transmitted diseases. 
• 
  

ေရာဂါအေျခအေနကိုသိဖို့ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကို ေလ့လာရတယ္။

• How long have you experienced cracked lips?
• ျဖစ္တာ ဘယ္ေလာက္ၾကာျပီလဲ။

• Do your cracked lips worsen when you use certain lip products, such as lipstick?
• ႏႈတ္ခမ္းလိမ္းေဆးေတြက ပိုဆုိးေစလား။

• Are you experiencing any other symptoms along with your cracked lips?
• ႏႈတ္ခမ္းကြဲတာအျပင္ တျခားစိုးရိမ္စရာေတြ ျဖစ္ေသးလား။

• Are your cracked lips becoming worse or more frequent?
• တၾကိမ္ထက္တၾကိမ္ ပိုဆိုးလာလား။

မကုရင္ ဘာျဖစ္မလဲ

ႏႈတ္ခမ္းကြဲတာၾကာလာတာနဲ့ အျပင္လႊာက ပိုပ်က္ဆီးလာတယ္။ အက္ကြဲေၾကာင္းေတြကေန ဗက္တီးရီးယား၊မိႈပိုး စတာေတြဝင္လာရင္ ကုသဖို့လိုတယ္။ ေရဓာတ္ခမ္းေျခာက္မႈမ်ားရင္ အျမန္ဆံုးကုပါ။ၾကာရင္ ေက်ာက္ကပ္ကိုထိခိုက္တာမ်ိုးျဖစ္နိုင္တယ္။

ႏႈတ္ခမ္းကြဲရင္ ဘာေတြလုပ္မလဲ

(၁)ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ(ေန႕စဥ္ ေရခြက္ ၈-၁၀ခြက္ေလာက္ေသာက္ပါ)။ရုိးရိုးေရပဲေရြးေသာက္ပါ။

(၂)အမ်ားအားျဖင့္ လိမ္းေဆးလိမ္းခိုင္းတယ္။ေဆးမလိမ္းခင္ ကြဲေနတာေတြကို ျဖညိးျဖညိးခ်င္းခြာပါ၊ 

(၃)ေအာက္ဆံုးမွာ အစိုဓာတ္ထိန္းတဲ့လိမ္းေဆး vaseline or vitamin E or glycerin-based ointment ကိုေအာက္ကခံပါ။ ေဆးေတြက ေျခာက္ေသြ႕လြယ္လို့ ထပ္ကာထပ္ကာ လိမ္းေပးသင့္တယ္။

(၄)lip balmဆိုတာလည္း သံုးလို႕ရတယ္။ ဒီေဆးသံုးတဲ့အခါ သဘာဝပစၥည္း beeswax, shea butter, coconut butter, almond oilပါတဲ့ေဆးေတြ ေရြးသံုးပါ။  လိုအပ္ရင္ ထပ္ထပ္လိမ္းပါ။

(၅)အေပၚဆံုးက်မွ lip stick တထပ္ဆုိးသင့္တယ္။ သတိျပဳရမွာက ႏႈတ္ခမ္းဆိုးေဆးေတြကႏႈတိခမ္းကို ေျခာက္ေသြ့ေစနိုင္တယ္။ ႏႈတ္ခမ္းဆိုးရင္ အနံအရသာ ပါတာမ်ိဳး ေရွာင္ပါ။ 

(၆)သြားတိုကိေဆးသံုးတဲ့အခါ ဖလိုရိုက္ပါတာေတြ ေရွာင္သင့္တယ္။သူက ႏႈတ္ခမ္းေျခာက္တာကို အားေပးတယ္

(၇)ေသာက္ေဆးေတြထဲက ဗီတာမင္ ေအ၊ဘီတူး၊စီ၊အီးပါတာေတြ ေရြးေသာက္ပါ။vitamin B2 5-30mg ေန႕စဥ္ေသာက္ပါ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ဆီးဝါတာ ရွိႏိုင္တယ္။

(၈)ပိုးဝင္တာရွိရင္ တက္ထြာ ဆိုက္ကလင္း လိမ္းေဆး တေန႕ သံုးၾကိမ္ လိမ္းေပးပါ။

(၉)ဝမ္းခ်ဳပ္လြယ္သူ၊ေလျဖတ္သူ၊အိပ္ရာထဲေနရသူေတြ ဝမ္းမွန္ပါေစ၊ လိုအပ္ရင္ ဝမ္းေပ်ာ့ေဆး milk of magnesia (သို႕) bisacodyl မ်ိဳးထည့္ေသာက္ပါ။ 

ျပင္စရာေတြလဲရွိတယ္။

(၁)ႏႈတ္ခမ္းကိုက္တတ္တဲ့အက်င့္ရွိရင္ျပင္ပါ။ႏႈတ္ခမ္းကို လွ်ာနဲ႕မသပ္နဲ႕။

(၂)အပူအစပ္ အငန္ေရွာင္ပါ။ ပီေကမဝါးပါနဲ႕။ 

(၃)ႏႈတိခမ္းဆိုးေဆးထဲမွာ propyl gallate ပါရင္မသံုးပါနဲ႕။ဓာတ္မတဲ့တာ သူကျဖစ္ေစတယ္။

(၄)သြားတိုက္ေဆးထဲမွာ အျမႈပ္ထေစတဲ့ sodium lauryl sulphateပါတာမ်ိဳး မသံုးသင့္ဘူး၊အေကာင္းဆံုးက fluoride free toothpaste ပဲသံုးပါ။

(၅)အျပင္ထြက္ရင္ ေနေလာင္ကာ တခုခုလိမ္းသြားပါ။ 

(၆)ေသြးက်ေဆး propranolol ေရရွည္ေသာက္ရင္လည္း ႏႈတ္ခမ္းကြဲတတ္ေသးလို႕ သတိျပဳပါ။

(၇)ျဖစ္တာက တပတ္မက ၾကာျပီးမသက္သာရင္ ဆရာဝန္နဲ႕ စနစ္တက်ျပသင့္တယ္။ ေရာဂါလား ျပႆနာလား ဆရာဝန္က ခြဲျခားေပးပါလိမ့္မယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံု သတင္းစာ(၁၁.၅.၁၅)