အေအးမိတုပ္ေကြး ကင္းေဝးေအာင္

အခုတေလာမႏၱေလးမွာ  အရမ္းေအးလာတယ္။ ေအးတာမွ စိမ့္ၿပီးေတာ့ကိုေအးတာ။ထံုးစံအတိုင္း ေအးၿပီဆိုတာနဲ႕ တရာခံရွာစရာမလိုဘူး။ အေအးလႈိင္းၿဖတ္တာဘဲ။ လူေတြကလည္း တစ္ခုခုမၿဖစ္လိုက္နဲ႕၊ ၿဖစ္ၿပီဆိုတာနဲ႕ တရာခံကအသင့္ရွိၿပီးသား ။ မေအးလိုက္နဲ႕ ေအးၿပီဆိုတာနဲ႕ အေအးလႈိင္းၿဖတ္ၿပီဆိုတာကအရင္။အဲ့ဒီလိုေအးၿပီဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ဆရာ၀န္အမ်ားစုက သိပ္ႀကိဳက္တာကလား။ ရာသီဥတုကိုႀကိဳက္တာ မဟုတ္ဘူး။ ရာသီဥတုအေၿပာင္းအလဲဆိုရင္ ၿဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါေတြကိုႀကိဳက္တာ။ တုပ္ေကြးတို႕၊ အီႀကာေကြးတို႕ေပါ့။ အဲ့ဒီလိုဆို လူနာေတြကလည္း ေပါတာကိုး။

                           

လူေတြအလြယ္ေခၚေနတဲ့ အေအးမိတုပ္ေကြးဆိုတာ virus ေႀကာင့္ၿဖစ္တာပါ။ အေအးမိတုပ္ေကြးဆိုေပမယ့္ အေအးမိတာက သပ္သပ္။ တုပ္ေကြးက သပ္သပ္ပါ။ အေအးမိတာကို english လို common cold  လို႕ေခၚႀကၿပီး တုပ္ေကြးကိုက်ေတာ့ Flu လို႕အလြယ္တကူေခၚႀကတယ္။ ႏွစ္ခုလံုးကို ဘာလို႕ေပါင္းေခၚႀကသလဲ ဆိုေတာ့ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးက virus ေႀကာင့္ၿဖစ္ၿပီး ေရာဂါလကၡဏာကလည္း ဆင္တူရိုးမွားမို႕လို႕ပါဘဲ။  အေအးမိၿဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါပိုးေတြ (၁၀၀) ေက်ာ္ရွိတဲ့အနက္ rhinovirus ပိုးေႀကာင့္ၿဖစ္တာ အမ်ားဆံုးပါပဲ။ တုပ္ေကြးက influenza virus ပိုးေႀကာင့္ၿဖစ္ၿပီး A၊B နဲ႕ C ဆိုၿပီး သံုးမ်ိဳးခြဲၿခားထားပါတယ္။ Aေၾကာင့္ ၿဖစ္ရင္ epidemic လူအမ်ားႀကီးၿဖစ္ပြားတတ္ၿပီး B ေၾကာင္႔ျဖစ္ရင္ local ေလာက္ပဲ အၿဖစ္မ်ားတယ္။ C ေၾကာင့္ ၿဖစ္တာေတာ့ နည္းပါတယ္။ A ကလူေတြမွာ ကူးစက္ၿပီး       ႏို႕တိုက္သတၱဝါေတြ မွာလည္းၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ 

အမ်ိဳးအစားအားၿဖင့္ Haemagglutinin နဲ႕ neuraminidase ဆိုၿပီးခြဲၿခားထားပါတယ္။လူတုပ္ေကြးဆိုရင္ Influenza A(H1N1) ကအၿဖစ္မ်ားပါတယ္။ အရင္တုန္းက နာမည္ႀကီးခဲ့တဲ့  ႀကက္ငွက္တုပ္ေကြးဆိုတာ Influenza A(H5N1) ပါ။ ႀကက္ငွက္ေတြမွာ ကူးတတ္တဲ့ virus ကေန လူအခ်င္းခ်င္းကူးမွာကို ပညာရွင္မ်ားကစိုးရိမ္ႀကပါတယ္။ virus ဆိုတာ ဗီဇအေၿပာင္းအလဲ အရမ္းၿမန္ပါတယ္။ လူ႕ခႏၶာကိုယ္က ထူးဆန္းလွပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႕ရွဴသြင္းလိုက္တဲ့ ေလထဲမွာကိုက ပိုးမႊားေပါင္း ေသာင္းေၿခာက္ေထာင္ ပါေနပါတယ္။ အဲ့ဒီလိုဝင္လာၿပီဆိုရင္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ခုခံအားစနစ္က တိုက္ခိုက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကံဆိုးတာတစ္ခုက ေအးတဲ့ရာသီဆိုရင္ လူေတြရဲ႕ ခုခံအားစနစ္က က်ဆင္းသြားတတ္တယ္။ ခုခံအားက်ဆင္းရင္ ေရာဂါပိုးဝင္ဖို႕ဆိုတာ ေတာ္ေတာ္လြယ္ပါတယ္။ ရွဴသြင္းလိုက္တဲ့ ေလထဲက ပိုးမႊားေတြဟာ ႏွာေခါင္းထဲေရာက္ၿပီဆိုရင္ အထဲမွာရွိတဲ႕ အေမႊးအမွ်င္ေတြက ေရာဂါပိုးအမ်ားစုကို စစ္ထုတ္ေပးတယ္။ အထဲဝင္လာတဲ့ တခ်ိဳ႕တဝက္ကလည္း အဆုတ္ထဲေရာက္ဖို႕ အတားအဆီးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ၿဖတ္သန္းၿပီးမွ ေရာက္တာ။ ေရာက္ၿပန္ေတာ့လည္း ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ေအာက္မွာ က်ဆံုးသြားေတာ့ ေတာ္ရံုပိုးမႊားေလာက္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕ခႏၶာကိုယ္က မေႀကာက္ေရးခ် မေႀကာက္။ ဒါေပမယ့္ ခုနကလို ခုခံအားစနစ္ဆိုတဲ့ ေနာက္ဆံုးခံတပ္ အားနည္းေနမယ္ဆိုရင္ ေရာဂါပိုးဝင္ဖို႕က သိပ္မခက္ေတာ့ဘူး။ အဲ့ဒီမွာ Flu ကိုက္တယ္။ ကိုက္တယ္။ တုပ္ေကြးၿဖစ္တယ္ဆိုၿပီးေၿပာႀကတာဘဲ။ Virus ဆိုတာ ဝင္ေရာက္လာတဲ့ေလထဲမွာ အမ်ားဆံုးဆိုေတာ့ အသက္ရွဴလမ္းေႀကာင္းနဲ႕ဆိုင္ရင္ သူ႕ကို အရင္ထည့္စဥ္းစားရပါတယ္။ ရာသီဥတုအေၿပာင္းအလဲဆိုရင္လည္း သူမပါရင္မၿပီးဘူး။ 

အဲ့ဒီေတာ့အေအးမိတုပ္ေကြးမွာ ဘာေရာဂါလကၡဏာေတြၿပမလဲ။

တုပ္ေကြးၿဖစ္ရင္ ဖ်ားျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေျခေတြ၊လက္ေတြ မသယ္ခ်င္ေလာက္ေအာင္ႏႈံးခ်ိၿခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း၊ ႏွာရည္ယို၊ ႏွာပိတ္ၿခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးၿခင္းႏွင့္ လည္ေခ်ာင္းနာၿခင္းတို႕ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေအးမိတာနဲ႕ တုပ္ေကြးမွာကြာၿခားခ်က္အနည္းငယ္ရွိေပမယ့္ ေရာဂါကုသမႈအပိုင္း (Treatment) ပိုင္းမွာ သိပ္မကြာျခားလို႕ focus လုပ္ရမယ့္အခ်က္အလက္ေတြကို မေၿပာေတာ့ပါဘူး။ လကၡဏာရပ္ေတြကိုု အတူတူလို႕သာ မွတ္သားထားေစခ်င္ပါတယ္။

 ေရာဂါကုသမႈအပိုင္းမွာလည္း virus ဝင္တာေႀကာင့္ဆိုၿပီး Antiviral  ဗိုင္းရပ္စ္သတ္ေဆးေတြကို သိပ္ေပးေလ့မရွိဘူး။  ခုခံအားတတ္ရံု၊ ေထာက္ပံ့ရံု (supportive) ေလာက္ပဲ ေပးႀကတာမ်ားပါတယ္။ အဲဒီအခါမလဲ အဖ်ားကုသရံု၊ အကိုက္အခဲသက္သာရံု  Paracetamol လုိေဆးေတြ၊secondary  bacteria infection လို႕ေခၚတဲ့ ထပ္ဆင့္ပိုးဝင္ၿခင္း မၿဖစ္ရေအာင္ ပဋိဇီဝေဆး (e.g,Amoxicillin) တို႕ကိုႀကိဳတင္ေပးတတ္ႀကပါတယ္။ေဆးတစ္ခုေပးေတာ့မယ္ဆိုရင္လည္း သူ႕ရဲ႕ေကာင္းက်ိဳးနဲ႕ဆိုးက်ိဳးကို တြက္ခ်က္ၿပီး မွေပးရတာပါ။ လက္လႊတ္စပယ္ေပးလုိ႕မရပါဘူး။ ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ အိမ္မွာပဲ ကုသမယ္ဆိုရင္ ပ်ားရည္နဲ႕ ေရွာက္ရည္ေရာၿပီး ေရေႏြးနဲ႕တိုက္တာလည္း သက္သာေစပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံေဆးဆိုင္ေတြ မွာလည္း အလြယ္တကူရႏိုင္တဲ့ Dextromethophan ပါတဲ့ေဆးမ်ားကိုလည္း အသံုးၿပဳႏိုင္ပါတယ္။ ေလးေလးနက္နက္ တစ္ခုသတိေပးခ်င္တာက အေအးမိတုပ္ေကြးၿဖစ္ခ်င္လို႕ ဆိုၿပီး ကြမ္းယာဆိုင္၊ ေဆးဆိုင္ေတြက အထုပ္ေလးေတြနဲ႕ေရာင္းတဲ့ စပ္ေဆးေတြကို လံုးဝလံုးဝ မေသာက္ရပါဘူး။ ဒီအခ်က္ကိုအထူးအေလးအနက္ထားၿပီး တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေဆးေတြထဲမွာ အစာအိမ္၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္းကိုအင္မတန္ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ ေဆးေတြတစ္ခုမက အမ်ားႀကီးပါပါတယ္။ တုပ္ေကြးအေအးမိေပ်ာက္ဖို႕အတြက္ အဲ့ဒီေလာက္ေဆးေတြမလိုအပ္သလို အဲ့ဒီလိုလုပ္လို႕လည္းမေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါဘူး။ ေပ်ာက္ခ်ိန္တန္ရင္သူ႕ဘာသာသူဘဲေပ်ာက္သြာမွာပါ။  ေခ်ာင္းဆိုးတာနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး အထူးကုဆရာဝန္ႀကီးတစ္ေယာက္ေၿပာသြာတာကို သေဘာက်မိပါတယ္။ သူကဘာေၿပာလည္းဆိုရင္ “ ကြ်န္ေတာ့္ဆီကို အထူးကုဆရာဝန္ဆိုၿပီး ေခ်ာင္းဆိုးကာစလူနာေတြ လာမွာအရမ္းေႀကာက္တာ။ ဘာၿဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ ေခ်ာင္းဆိုတယ္ဆိုတာ အမႈန္ဝင္ရင္ၿဖစ္တတ္တာ။ လည္ေခ်ာင္းထဲကို အမႈန္ၿဖစ္ၿဖစ္၊ ပိုးမႊားၿဖစ္ၿဖစ္ဝင္သြားရင္ သူ႕သဘာဝကို၌က ေခ်ာင္းဆိုးၿပီးထုတ္တာ။ အဲ့ဒါကိုမဆိုးပါနဲ႕လို႕ေၿပာတာ နည္းလမ္းမက်ဘူး။ လုပ္ဖို႕လည္းမလြယ္ဘူး။ ဒါေႀကာင့္ တၿခားဆရာဝန္မ်ားဆီကုၿပီး ၁ပတ္၊ ၁၀ရက္ေနမွလာတဲ့လူနာမ်ိဳးဆို သိပ္သေဘာက်တာ။ အဲဒီလူနာမ်ိဳးက သူ႕ဘာသာ ေပ်ာက္ခ်ိန္တန္ေနၿပီ။ အဲဒါကိုယ့္ဆီလာမွ ေပ်ာက္တယ္ဆိုၿပီး ဂုဏ္ယူလို႕ ရတာေပါ့” တဲ႔။

လူတစ္ေယာက္ဟာ တစ္ႏွစ္မွာ တုပ္ေကြး ၂ ႀကိမ္ မွ ၄ ႀကိမ္အထိၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာကလည္း သိပ္မဆိုးဘူးဆိုရင္ တစ္ပတ္ဆယ္ရက္ဆိုရင္ သူ႕ဘာသာေပ်ာက္သြားတတ္ပါတယ္။ 

အေအးမိတုပ္ေကြးေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ဖို႕ ကာကြယ္ေဆးေတြ ေပၚေပါက္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။နွစ္အလိုက္ ျဖစ္နိုင္တဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးအမ်ိဴးအစားေတြကို ခန္႔မွန္းျပီး ကာကြယ္ဖို႕ ထုတ္လုပ္ၾကရတယ္။outbreak ျဖစ္နိုင္တဲ့၊အျဖစ္မ်ားတဲ့ တုပ္ေကြးေရာဂါအမ်ိဴးအစား ၃မ်ိဴးေလာက္ကို ကာကြယ္ေပးနို္င္တယ္။ တခါတရံ outbreak ျဖစ္တာနဲ႕ WHO ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕က ခန္႕မွန္းထားတာနဲ႕ လြဲသြားတတ္ပါတယ္။ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးမွာ ထိုးေဆး၊ နွာျဖန္းေဆး စသည္ျဖင္႕ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကို အသက္ ၆လ အထက္ အရြယ္က စျပီး ထိုးေပးနိုင္ပါတယ္။ ပံုမွန္အားျဖင္႔ ၁နွစ္ ၁ၾကိမ္ ပံုမွန္ထိုးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးမွာ ကေလးကာကြယ္ေဆး နဲ႕ လူၾကီးကာကြယ္ေဆး ဆိုျပီး နွစ္မ်ိဴးထိုးရတာ မတူဘူး။ ကေလးကာကြယ္ေဆးက ၆လ-၃ႏွစ္ အရြယ္ေတြမွာ ထိုးေပးရတယ္။ ၃ႏွစ္ အထက္ေတြကို လူၾကီးကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးနို္င္တယ္။ အသက္ ၉နွစ္ေအာက္ အရြယ္ေတြမွာ ပထမဆံုးအၾကိမ္ ကာကြယ္ေဆးထိုးတဲဲ့အခါ တစ္နွစ္အတြင္း ၂ၾကိမ္ထိုးေပးဖို႕ လိုအပ္တယ္။ တစ္ခါနဲ႕ တစ္ခါ ၁လ ျခားျပီး ထိုးေပးရမယ္။ ေနာက္နွစ္ေတြမွာ ပုံမွန္အတိုင္း ၁ႏွစ္ ၁ၾကိမ္ ကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးရံုနဲ႕ လံုေလာက္ပါတယ္။ သတိထားသင့္တာက တုပ္ေကြးျဖစ္မွာကို လံုး၀ကာကြယ္ေပးတာမဟုတ္ေသးဘူး။ အျဖစ္မ်ားတဲဲ့ အမ်ိဴးအစားေတြကိုသာ ကာကြယ္ေပးနိုင္သလို ေရာဂါမျပင္းထန္ေအာင္ တားဆီးေပးနိုင္တယ္။တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကို အဖ်ားဝင္တဲ့လူနာေတြမွာ  မထိုးသင္႔ေသးဘူး။ အဖ်ားေပ်ာက္မွ ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးရမယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြမွာ လိုအပ္ရင္ ဆရာဝန္ခြင္႔ျပဳခ်က္နဲ႕ ထိုးေပးနိုင္တယ္။ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးတမ်ိဴးျဖစ္တဲ့ ႏွာျဖန္းေဆးကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြမွာ မသုံးစြဲသင္႔ဘူး။ live attenuated vaccineပိုးပါဝင္တဲ့ ကာကြယ္ေဆး ျဖစ္လို႕ပါ။အသက္ ၂နွစ္မွ ၅၀နွစ္ အတြင္း အရြယ္ေတြ အသံုးျပဳနိုင္တယ္။ကာကြယ္ေဆးထိုးျပီး ၁ရက္-၂ရက္အတြင္း ဖ်ားတာ၊အဆစ္အျမစ္ ကိုက္ခဲတာ၊နံုးခ်ိတာ ျဖစ္နိုင္တယ္။ ကာကြယ္ေဆးကို တုပ္ေကြးမၾကာခဏျဖစ္တတ္သူေတြ(တနွစ္ အနည္းဆံုး ၆ၾကိမ္အထက္ ျဖစ္တတ္သူေတြ) ထိုးထားသင္႔တယ္။ နွစ္စဥ္ပံုမွန္ ထိုးထားေပးျခင္းျဖင့္ တုပ္ေကြးေရာဂါကို အမ်ားအားျဖင့္ ကာကြယ္နိုင္ပါလိမ္႕မယ္။ စာဖတ္သူအားလံုး တုပ္ေကြးရန္ေဘးမွ ကင္းေဝးနိုင္ၾကပါေစဗ်ာ။

 ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(16.2.12)