သြားၾကိတ္လို႕ စိတ္ညစ္ေနလား

ေဆးခန္းလာတဲ့အခါ ကေလးမိဘေတြက ေမးၾကပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြ သြားၾကိတ္တာ ဘယ္လိုေရာဂါမ်ိဳးလဲ။ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ၊စိုးရိမ္ရလား၊ကုသဖို႕ လိုလားဆိုတဲ့ေမးခြန္းမ်ိဳးပါ။ ဒီလိုေမးခြန္းမ်ိဳးကို ေျဖဖို႕ ဆရာဝန္ေတြဖက္က သီအိုရီအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ရွင္းျပၾကတယ္။ 

စိတ္ရႈပ္စရာ ျပႆနာ

ကေလးေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ သြားၾကိတ္ျခင္းဟာ ေရာဂါတခုမဟုတ္ပါဘူး။ မိဘေတြအတြက္ စိတ္ရႈပ္စရာ ျပႆနာတရပ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ရင္ေတာ့ ရပါတယ္။ICSD-Rရဲ႕ေဖာ္ျပခ်က္အရ သာမန္တစ္နွစ္ေအာက္ကေလးေတြရဲ႕ ထက္ဝက္ေက်ာ္ဟာ ပံုမွန္အားျဖင့္ကို သြားၾကိတ္တတ္ၾကပါသတဲ့။ စိုးရိမ္ေနတဲ့ ကေလးမိဘေတြအတြက္ ဝမ္းသာစရာအခ်က္ပါ။ အသက္၆လအရြယ္ကစျပီး ျမီးေကာင္ေပါက္အရြယ္ေတြထိ အျဖစ္မ်ားၾကတယ္။ အသက္၃၀ေအာက္ အရြယ္မွာ ၁၃ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အသက္ၾကီးေလ ျဖစ္ဖို႕အခြင့္အလန္း ပိုနည္းေလျဖစ္ပါတယ္။ 

လူေတြ ဘာေၾကာင့္သြားၾကိတ္ၾကလဲ

အမွန္ကိုဝန္ခံရရင္ ေဆးပညာရွင္ေတြလဲ ေရေရရာရာ နားမလည္ၾကေသးဘူး။ ယူဆခ်က္ေတြလည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ သြားၾကိတ္ျခင္းဟာ ကေလးေတြသာမက လူၾကီးေတြမွာလည္း ေတြ႕ရတယ္။ က်ား၊မ မေရြးျဖစ္နိုင္တယ္။ ေန႕ည အခ်ိန္မေရြးျဖစ္နိုင္တယ္။ ကေလးငယ္အမ်ားစုဟာ အိပ္ေနစဥ္ သြားၾကိတ္တတ္ၾကတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ ၁၅ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၃၀ရာခိုင္ႏႈန္းေသာကေလးေတြဟာ ငယ္သြားစေပါက္တဲ့အခ်ိန္မွာတခါ၊ၾကီးသြားေပါက္တဲ့အခ်ိန္မွာတခါ စုစုေပါင္းနွစ္ခါေလာက္ သြားၾကိတ္တတ္ၾကပါသတဲ့။ ဒီအေလ့အက်င့္ဟာ သြားေပါက္ျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ ေပ်ာက္သြားမွာျဖစ္လို႕ စိုးရိမ္ဖို႕မလိုအပ္ပါဘူး။ တခါတရံ စိတ္ဖိစီးမႈ၊အလိုမက်မႈတခုခုကို သိစိတ္မဲ့ တံု႕ျပန္မႈမ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္နိုင္တယ္။ ကေလးငယ္ေတြမွာ ဒီလိုပံုစံမ်ိဳး အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေနာက္သီအိုရီတခုက သြားေပါက္ပံုမညီညာတာေၾကာင့္ ေပါက္လာမယ့္သြားေတြကို ၾကိဳတင္ညွိယူတာလည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ နားကိုက္တာကလည္း ကေလးေတြကို သြားၾကိတ္ေစေသးတယ္။ မိဘ၊မ်ိဳးရိုးရွိလို႕လည္း သြားၾကိတ္နိုင္တယ္။ ဗီဇပါလာလို႕ျဖစ္နိုင္တယ္။ မ်ိဳးရိုးဆိုတာနဲ႕ မိဘလုပ္သူက ေျပာပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ကၽြန္မတို႕မွာ မ်ိဳးရိုးမရွိပါဘူးတဲ့။ လက္ေတြ႕မွာ မ်ိဳးရုိးဆိုတာ ေျပာရခက္ပါတယ္။ ဗီဇဆိုတာပါလာရင္ ေဖ်ာက္ရခက္တယ္။ မ်ိဳးဆက္တခုခု ဒါမွမဟုတ္ ညီအစ္ကိုေမာင္နွမ တေယာက္ေယာက္မွာ ရွိေနနိုင္တယ္။ ဒီမ်ိဳးဆက္မွာမရွိေပမယ့္ ေနာက္မ်ိဳးဆက္တခုမွာ ေပၚနိုင္တယ္။ ေနာက္ျဖစ္နိုင္ေခ်တခုက အာဟာရမျပည့္ဝတာပါ။ ဥပမာ ဗီတာမင္ဒီခ်ိဳ႕တဲ့တာ၊သန္ထိုးတာ(pinworm)ေတြကိုလည္း ေမ့မထားသင့္ဘူး။ ေမြးကတည္းက လုပ္တတ္တဲ့ အေလ့အက်င့္ တခုေျကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္တယ္။ စိတ္ရႈပ္တဲ့အခါ ခဲတံ၊ေဘာပင္ကိုက္တတ္တာမ်ိဳးေပါ့။ ဒီလို အေလ့အက်င့္ရွိရင္ ျပဳျပင္ကုသရပါတယ္။ 

ယဥ္ေက်းမႈနယ္ပယ္အရ သြားၾကိတ္တာ၊အံၾကိတ္တာကို အဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ အရင္ေခတ္ေတြက အိပ္ေနစဥ္ သြားၾကိတ္တတ္သူကို ေဒါသၾကီးသူအျဖစ္ သမုတ္ခဲ့ၾကတယ္။ အံၾကိတ္ျခင္းဟာ ေဒါသကို ကုိယ္စားျပဳတယ္။ နာက်ည္းခ်က္ေတြကို တနည္းေဖာ္ထုတ္တာလည္း ျဖစ္နိုင္တယ္။ နာက်င္မႈကို အံၾကိတ္ခံျပီး လမ္းလႊဲတာမ်ိဳးလည္း ရွိတတ္ၾကတယ္။ ဒီဖက္ေခတ္ေရာက္ေတာ့ စိတ္ၾကြေဆး၊ယာဘရာမ အျမဲသံုးစြဲသူေတြဟာ သြားၾကိတ္တတ္တာ ေတြ႕ရတယ္။ တခါတရံ စိတ္မက်ေဆးအခ်ိဳ႕ရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရ အိမ္မက္ဆိုးမက္ေနသူလည္း သြားၾကိတ္တတ္ေသးသတဲ့။ 

သိစိတ္မဲ႕သြားၾကိတ္ျခင္း

သိစိတ္မဲ့သြားၾကိတ္ျခင္းကို Bruxismလို႕ ေခၚပါတယ္။ အိပ္ေနစဥ္ျဖစ္ရင္ sleep bruxism၊ေန႕ခင္းဖက္ နိုးၾကားေနတဲ့အခ်ိန္မွာျဖစ္ရင္ awake bruxismလို႕ ေခၚပါတယ္။ sleep bruxismဆိုတာ ကေလးငယ္ေတြမွာ အေတြ႕မ်ားတယ္။ ေယာက်ာၤး၊မိန္းမ ဆတူျဖစ္တယ္။ ညအိပ္ခ်ိန္မွာ သြားၾကိတ္တတ္ျခင္းေၾကာင့္ အတူအိပ္သူကို စိတ္အေနွာက္အယွက္ေပးရာက်တယ္။ ေရာဂါေျကာင့္လားဆိုတဲ့ စိုးရိမ္စိတ္ကို ျဖစ္ေစတယ္။ awake bruxismဆိုတာက်ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ အသက္အရြယ္ မေရြးျဖစ္နိုင္တယ္။

သာမန္အားျဖင့္ လူတေယာက္ဟာ စားတဲ့၊ေသာက္တဲ့၊မ်ိဳခ်တဲ့အခ်ိန္မ်ိဳးမွာသာ သြားခ်င္းထိေတြ႕ေလ့ရွိတယ္။ လက္ေတြ႕မွာ ဒီလုိထိေတြ႕ခ်ိန္ဟာ တရက္ကို မိနစ္နွစ္ဆယ္အျပင္ပိုမရွိဘူး။သြားၾကိတ္တတ္သူေတြမွာ သြားခ်င္းထိေတြ႕ခ်ိန္(ပြတ္တိုက္မႈ)ဟာ အနည္းဆံုးနာရီဝက္မွ တစ္နာရီထိရွိတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီလို သြားလႊာခ်င္း ပြတ္တိုက္ပါမ်ားလာတဲ့အခါ သြားရဲ႕အေပၚယံလႊာက ပြန္းပဲ့လာတယ္။ ၾကာလာတဲ့အခါ ေၾကြလႊာနဲ႕သြားဖံုးေတြကို ပ်က္ဆီးေစတယ္။ ဒါ့တင္မကေသးဘူး။ ေမးရိုးကပံုမွန္ထက္ ပိုလုပ္ရတာေၾကာင့္ ေညာင္းညာ၊ကိုက္ခဲလာတယ္။ သြားခ်င္း ဖိၾကိတ္တဲ့အားက ေမးရိုးကို ေထာက္ပံ့ထားတဲ့ အာရံုေၾကာကို သက္ေရာက္ေစျပီး အၾကားအာရံု ပ်က္ဆီးခ်ိဳ႕ယြင္းလာနိုင္တယ္။ ေခါင္းကို္က္ရံုမကပဲ ေမးကိုက္၊နားကိုက္ ျဖစ္လာနိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕က တေနကုန္ သြားၾကိတ္ေနတတ္တယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္မွန္း သူတို႕ကိုယ္သူတို႕ မသိၾကဘူး။ သိတာတခုက သြားၾကိမ္းတာ၊ေမးရိုးနာတာ၊ေခါင္းကို္က္တာမ်ိဳး ခံစားရပါတယ္။ 

ကုသျခင္း

သြားၾကိတ္ျခင္းကို ကုသဖို႕ နည္းလမ္းအသြယ္သြယ္ရွိပါတယ္။ အလြယ္ဆံုးနည္းက မအိပ္ခင္ ပါးရိုး၊ပါးျပင္ေပၚမွာေရေႏြးဝတ္တင္တာ၊နွိပ္နယ္ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။အပူေပးျခင္းက ၾကြက္သားေတြကို ေျပေလွ်ာ့ေစတယ္။သြားဆရာဝန္ေတြ ဆီသြားရင္ dental guardဆိုတဲ့ အကာအကြယ္မ်ိဳး ျပဳလုပ္ေပးမယ္။ တခ်ိဳ႕က Botox ထိုးေဆး အသံုးျပဳၾကတယ္။ အာရံုေၾကာကို ယာယီအေၾကာေသေအာင္ လုပ္တာပါ။ တခ်ိဳ႕က ၾကြက္သားေတြ ေျပေလွ်ာ့ေစတဲ့ေဆးမ်ိဳးကို အသံုးျပဳျကတယ္။ ေဆးအာနိသင္ သက္ေရာက္ပံုေတြလည္း ကြာျခားနိုင္တယ္။ စိတ္ျငိမ္ေဆး၊အတက္ေပ်ာက္ေဆး၊နွလံုးျငိမ္ေဆး ၊ၾကြက္သားေျပေလွ်ာ့ေဆး ဆိုတာေတြကို စမ္းသပ္အသံုးျပဳၾကတယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့ေဆးေတြက clonazepam,levodopa ,amitriptyline ,bromocriptine ,pergolide, clonidine, propranolol နဲ႕ l-tryptophanစတဲ့ ေဆးေတြျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ့ေဆးေတြဟာ သြားၾကိတ္ျခင္းအတြက္ သိသိသာသာသက္သာေစနိုင္တယ္။ သို့ေသာ္ ေသခ်ာေပါက္ ေပ်ာက္ကင္းေစနိုင္မယ့္ အေထာက္အထားမ်ိဳးလည္း မေတြ႕ရေသးပါဘူး။ 

သတိျပဳသင့္တာက လူနာတခ်ိဳ႕ဟာ စိတ္ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္ သြားၾကိတ္ေစတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ စိတ္က်ေရာဂါမွာသံုးစြဲတဲ့ ေဆးအခ်ိဳ႕ရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ဥပမာ စိတ္က်ေရာဂါမွာသံုးတဲ့ SSRI လို ေဆးမ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ tricyclic(amitriptyline) လိုေဆးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲသံုးစြဲနိုင္တယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိး သက္သာေအာင္ buspironeကို ထည့္သြင္းအသံုးျပဳၾကတယ္။ 

သတိျပဳစရာ အခ်က္မ်ား

• မအိပ္ခင္ အစားအေသာက္အလြန္အကၽြံမစားသင့္ဘူး။ 

• ေမးရိုးၾကြက္သား အလုပ္မမ်ားေစနဲ႕။

• ေန႕ခင္းဖက္ေတြ သြားမၾကိတ္ေအာင္ မိမိကိုယ္ကို သတိထားၾကည့္ပါ။ 

• ကဖင္းပါတဲ့အစားအစာ၊ပီေကေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္သင့္တယ္။ 

• ေကာ္ဖီ၊ေခ်ာကလက္၊ကိုကာကိုလာ အလားတူေရွာင္ၾကဥ္ရပါမယ္။ 

• ကေလးသူငယ္တိုင္း ၆လတၾကိမ္ သန္ခ်သင့္တယ္။ 

• လိုအပ္ရင္ Calcium,magnesium, vitamin D အားျဖည့္ေဆး ေသာက္ေပးနိုင္တယ္။ 

• ၾကာၾကာဝါးရမယ့္သြား တတ္နိုင္သမွ် သတိထားသင့္ပါတယ္။ 

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၂၆.၅.၁၄)