ေမြးကၽြတ္နာ(သို႕) အနာစိမ္းတမ်ိဳး

ေမြးကၽြတ္နာကို အဂၤလိပ္လို boil လို႕ေခၚပါတယ္။ ေဆးအေခၚအရ furuncleလို႕လည္း ေခၚနိုင္ေသးတယ္။ျမန္မာလို အနာစိမ္းလို႕ တခ်ိဳ႕က  ဘာသာျပန္ၾကတယ္။ Staphylococcus aureusလို႕ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပိုးေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္ေစပါတယ္။ ကူးစက္ျမန္တယ္။ အထူးသျဖင့္ တကိုယ္ရည္သန္႕ရွင္းမႈအားနည္းသူေတြမွာ အဓိကျဖစ္တယ္။ လတ္တေလာ ခုခံအားက်ဆင္းမယ္လို႕ ေယဘုယ်သိရွိနိုင္တယ္။ folliculitisေမြးညွင္းေပါက္ ပိုးဝင္တာလည္း တမ်ိဳးရွိေသးတယ္။ ပိုးဝင္တဲ့ေနရာမွာ ျပည္ဖုေသးေသးေလးေတြ တစ္လံုးစ၊နွစ္လံုးစ ေတြ႕ရွိနိုင္တယ္။ မ်က္နွာ၊လည္ပင္း၊ေပါင္၊ေက်ာ၊တင္ပါး စတဲ့ေနရာေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ပြတ္တိုက္မႈမ်ားတာ၊ ေခၽြးထြက္မ်ားတာ၊ ေရနဲ႕ ထိေတြ႕မႈမ်ားတာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္တတ္တယ္။ ေမြးကၽြတ္နာဆိုတာ deep folliculitis မ်ိဳးျဖစ္လို႕ ေမြးညင္းနုပိုးဝင္ရံုသာမက အဆီဂလင္းဆိုတာ ပါလာတယ္။ရိုးရိုးfolliculitisထက္ ေနရာပိုက်ယ္ျပန္႕လာတဲ့ သေဘာရွိတယ္။အာရံုေၾကာဆိုတာလည္းပါလာလို႕ နာက်င္မႈပါ ပိုလာတယ္။ ထိမိကိုင္မိရင္ အလြန္နာတယ္။
ကနဦးအဆင့္မွာ ခပ္ရဲရဲအနီဖုေလး ေဖာင္းထြက္တာ ျမင္လာရတယ္။ နွစ္ရက္အတြင္း ျပည္ဖုေလး ျဖစ္လာတယ္။ေမြးကၽြတ္နာဆိုတာ ျမင္ရံုနဲ႕ သိနိုင္တယ္။ ျပည္အိတ္အလယ္မွာ ခပ္ဝါဝါ၊ျဖဴျဖဴအေရာင္မ်ိဳး ေတြ႕ရတယ္။ သိပ္မၾကာခင္ သူ႕ဘာသာေပါက္သြားတယ္။ ေပါက္တဲ့အခါ ထြက္လာတဲ့ ျပည္က တျခားေနရာေတြ ပ်ံ႕နွံ႕နိုင္တယ္။ ဝက္ျခံျဖစ္တာနဲ႕ မတူတာတခုက ဒီလိုအနာမ်ိဳးက ကူးစက္လြယ္တယ္။ ေနရာတခုတင္မက တျခားေနရာေတြပါ ပ်ံ႕နွ႔ံလြယ္တယ္။ လူနာအခ်ိဳ႕ ေဆးခန္းလာျပတဲ့အခ်ိန္ ျပည္ဖုေလးေတြကို လက္နဲ႕ ေဖာက္ျပီးျဖစ္ေနတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕က ကိုယ့္ဘာသာ ေဖာက္လို႕ ျပည္ေပါက္တဲ့အေၾကာင္း ကိုပဲ ဝမ္းသာအားရေျပာၾကတယ္။သူတို႕သတိမမူမိတဲ့အခ်က္က ကိုယ့္ဘာသာျပည္ေဖာက္လိုက္လို႕ တျခားေနရာေတြမွာ အလားတူျပည္ဖုေတြ ပိုမိုပ်ံနွံ႔သြားတယ္ဆိုတာကိုပါ။ တစ္ခုေပါက္ရင္ အျခားေနရာေတြမွာ အလားတူျပည္ဖုေတြ ထပ္ေပါက္ၾကတယ္။ အမ်ားစုက ျပည္တည္နာ အနည္းဆံုးနွစ္လံုးသံုးလံုးေလာက္ျဖစ္မွ၊မခံမရပ္နိုင္ေအာင္ကိုက္မွ ေဆးခန္းေရာက္လာၾကတယ္။ 

အနာပဆုပ္(carbuncle)

အနာပဆုပ္ဆိုတာ အနာစိမ္း(သို႕)ေမြးကၽြတ္နာေတြ စုျဖစ္တဲ့သေဘာမ်ိဳးပါ။ အနာစိမ္းေတြ အဆုပ္လိုက္စုျပီး ျဖစ္လို႕ အနာပဆုပ္ လို႕ေခၚပါတယ္။အဂၤလိပ္လို carbuncleလို႕ ေရးပါတယ္။ လက္တင္စကားအရဆိုရင္ "အနီေရာင္ နတ္ေသြးေက်ာက္"လို႕ အဓိပၸါယ္ ရပါတယ္။ေမြးကၽြတ္နာထက္ ျဖစ္တဲ့ေနရာပိုက်ယ္လာသလို အခ်ိဳ႕က အဆီလႊာ(subcutaneous layer)ထိ ေရာက္တတ္ၾကလို႕ အနာကပိုနက္လာတယ္။ သာမန္ေမြးကၽြတ္နာဆိုတာထက္ ပိုဆိုးလာတဲ့ သေဘာရွိတယ္။အနာအရြယ္အစားက ၁-၄လက္မထိ ရွိလာနိုင္တယ္။ျဖစ္စမွာ အနီဖုလံုးေသးေလးေတြက တျဖည္းျဖည္း အရြယ္အစားၾကီးလာတယ္။ ၾကီးလာတယ္ဆိုတာက ပိုးဝင္တဲ့အနာက နီးစပ္ရာ အေရျပားကိုကူးစက္လာျပီး က်ယ္ျပန္႕လာတဲ့ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အနားသတ္မ်က္နွာျပင္ ေရာင္လာ၊ရဲလာသလို ပူလာတယ္။ ျပည္တည္နာေတြစုျပီး အဆုပ္လိုက္ျဖစ္လာတယ္။တဆစ္ဆစ္ကိုက္လာတယ္။ ညအိပ္မရေတာ့ဘူး။ ပိုးဆိုးလာရင္ အျပင္းဖ်ားျပီး ခ်မ္းတာ၊ဂလင္းေတြေရာင္တာ ျဖစ္လာမယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာရင္ ေသခ်ာကုသဖို႕ လိုလာတယ္။ 

ဘက္တီးရီးယားပိုးမွ ျပည္တည္နာသို႕

ေမြးကၽြတ္နာ၊ ျပည္တည္နာေတြကို အဓိကျဖစ္ေစတာက staphylococcus aureusေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပါ။ အျခားပိုးေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နုိုင္ပါတယ္။ လူတေယာက္ရဲ႕ အေရျပားမွာ ပံုမွန္အားျဖင့္ကို ဒီလိုပိုးမႊားေတြရွိတတ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ နွာေခါင္းမွာ ရွိတဲ့ေျမာင္းေတြမွာ ခိုေအာင္းေနတတ္တယ္။သာမန္ အျခစ္ရာ၊အစင္းရာေလးတစ္ခုကတဆင့္ ပိုးမႊားေတြဝင္လာနိုင္တယ္။ ဝင္လာတဲ့ပိုးမႊားေတြဟာ ေမြးညင္းေပါက္၊အဆီအိတ္စတဲ့ေနရာေတြမွာ ပိတ္မိေနတတ္တယ္။ ဝင္လာတဲ့ပိုးကို ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ခုခံအားက တိုက္ခိုက္တဲ့အခါ ေရာင္ရမ္းျပီးရဲလာတယ္။ ခုခံအားစနစ္မွာ ဘက္တီးရီးယားကိုိ အဓိကတိုက္ဖ်က္တာက ေသြးျဖဴဥပါ။ ပိုးဝင္တဲ့ေနရာမွာ ဘက္တီးရီးယား၊ ေသြးျဖဴဥ၊ပရိုတင္း၊ ဆဲလ္ေသစတာေတြ စုေပါင္းျပီး ျပည္ဆိုတဲ့အရည္ ျဖစ္လာတယ္။ ျပည္တည္နာအမ်ားစုဟာ ျပည္ေပါက္တဲ့အခါ ေပ်ာက္ကင္းသြားၾကတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ နွစ္ပတ္အတြင္း သက္သာတတ္ၾကတယ္။ 

ေမြးကၽြတ္နာျဖစ္လာရင္ ဘာေတြလုပ္သင့္လဲ။

-အနာေပါက္ျမန္ေအာင္ ေရေႏြးဝတ္ ကပ္ေပးသင့္တယ္။ ဆားခပ္ထားတဲ့ ေရေႏြးထဲကို သန္႕စင္တဲ့ အဝတ္စတခုစိမ္ပါ။ထို႕ေနာက္ အနာေပၚကို အဝတ္ေခါက္ျပီး တင္ေပးသင့္တယ္။ တေန႕ သံုးၾကိမ္ တခါကပ္ ၁၅မိနစ္ၾကာေအာင္ ကပ္ေပးသင့္တယ္။

-ျပည္ေပါက္သြားတဲ့အခါ သန္႕ရွင္းေရးက အေရးၾကီးပါတယ္။

-ေပါက္ေနတဲ့အနာကို ေရေႏြးဝတ္နဲ႕ တစ္ေန႕ နွစ္ၾကိမ္ သန္႕စင္ပါ။

-အနာကို ေျခာက္ေသြ႕သန္႕ရွင္းတဲ့ ပိတ္စတခုခုနဲ႕ ဖံုးအုပ္ပါ။

-အနာ မကိုင္မီနဲ႕ ကိုင္ျပီးေနာက္ ေရေဆးပါ။

-ပတ္ဝန္းက်င္ ေလနဲ႕ထိေတြ႕ေစတာက အနာက်က္တာ ျမန္လာေစတယ္။

-အနာကိုက္ခဲလာရင္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး တမ်ိဳးမ်ိဳး ေသာက္ေပးနိုင္တယ္။

-လိုအပ္လွ်င္ ပဋိဇီဝေသာက္ေဆး၊လိမ္းေဆး တမ်ိဳးမ်ိဳး လိမ္းေပးပါ။

ပဋိဇီဝေဆး ေရြးခ်ယ္ရာဝယ္

ျဖစ္တဲ့အနာက လက္ဆိပ္တက္ျပီး ရင္းလာတဲ့အခါ ပဋိဇီဝ ပိုးသတ္ေဆးမ်ိဳး လိုလာတတ္တယ္။ အနာပဆုပ္ျဖစ္ရင္ေတာ့ ေသခ်ာကုသေပးမွ ေပ်ာက္ကင္းၾကတယ္။ ေဆးေပးတဲ့အခါ Staphylococcus aureusကို နိုင္တဲ့ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးမ်ိဳး ေရြးခ်ယ္ေပးရပါတယ္။ staphylococcus ပိုးမ်ိဳးက ကူးစက္လြယ္သလို ေဆးယဥ္ပါးတာ ျမန္လို႕ သတိထားရတယ္။ flucloxacillin၊ dicloxacillin၊cephalexin၊cefaclor စတဲ့ပိုးသတ္ေဆး တမ်ိဳးမ်ဳိး ေသာက္ေပးနိုင္တယ္။ ပင္နယ္စလင္မတဲ့သူေတြ erythromycin၊clarithromycin စတဲ့ေဆးမ်ဳိးေျပာင္းလဲ သံုးစြဲနိုင္ပါတယ္။ေသာက္ေဆးေပးတဲ့အခါ အနည္းဆံုး တစ္ပတ္ ေပးရတယ္။ တခ်ိဳ႕က mupirocin၊fusidic acidစတဲ့ လိမ္းေဆးမ်ိဳး သံုးစြဲၾကတယ္။ လိမ္ေဆးေပးတဲ့အခါ တေန႕ နွစ္ၾကိမ္၊ ငါးရက္ျပည့္ေအာင္ လိမ္းေပးခိုင္းတယ္။ အနာက ပိုဆိုးလာရင္ ဆဲလ္လူလိုက္တစ္(cellulitis)ဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။ Augmentinလို ပိုျပင္းတဲ့ေဆးမ်ိဳး လိုလာတတ္ပါတယ္။ မကုပဲထားရင္ ေနာက္ဆက္တြဲေတြ ဝင္လာနိုင္တယ္။ နွလံုး၊အဆုတ္၊ေက်ာက္ကပ္၊အရိုး၊ဦးေနွာက္ စတဲ့ေနရာေတြကို ပိုးဝင္ျပီး ဒုကၡေပးလာနိုင္တယ္။ ထပ္ဆိုးလာရင္ ေသြးဆိပ္တက္ျပီး ေရွာ့ခ္ဝင္တာမ်ိဳးထိ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ အခ်ိန္မီ ေဆးရံုတက္ကုသမႈမရွိရင္ အသက္အႏၲရာယ္ပါ စိုးရိမ္လာရတယ္။

ခြဲစိတ္ျခင္းနဲ႕ကာကြယ္ျခင္း

ျပည္ဆိုတာမ်ိဳးကျဖစ္လာရင္ အျပင္ထြက္သြားမွ သက္သာတတ္တယ္။ မထြက္ရင္ ျပည္ကိုခြဲစိတ္ျပီး ထုတ္ပစ္ရတယ္။ Incision and drainage ဓားရာေပးျပီး ျပည္ပုပ္ေတြ အျပင္ထြက္ေအာင္ လုပ္ေပးရတယ္။  အနာၾကီးရင္ ထံုေဆးေပးျပီး ခြဲရတယ္။ ခြဲတဲ့အခါ ေရာဂါပိုးသန္႕စင္ဖို႕ အထူးလိုအပ္ပါတယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ ျဖစ္တဲ့အနာကို ေသခ်ာသန္႕စင္ေပးရတယ္။ အနာၾကီးရင္ အမာရြတ္ပါ က်န္ေနတတ္တယ္။ အနာမၾကာခဏျပန္ျဖစ္တတ္သူေတြမွာ ကာကြယ္ေရးက လိုအပ္တယ္။ တကိုယ္ေရသန္႕ရွင္းေရး အထူးအေလးေပးသင့္တယ္။  လက္ကိုစင္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးေပးသင့္တယ္။ ပိုးသတ္ဆပ္ျပာမ်ိဳး သံုးေပးရတယ္။ လိုအပ္ရင္ clindamycin 150mg တေန႕ တၾကိမ္ ကာကြယ္ဖို႕ ေသာက္ခိုင္းတယ္။ staphylococcus aureusပိုးေတြဟာ ေဆးယဥ္ပါးလြယ္တယ္။ ေဆးရံုမွာျဖစ္ရင္ ၃၀ရာခိုင္ႏႈန္းက MRSAေဆးမတိုးတဲ့ ပိုးမ်ိဳးျဖစ္နိုင္တယ္။ အနာကထြက္တဲ့ျပည္ကို ပိုးေမြးျပီး ေဆးတိုး၊မတိုး စမ္းၾကည့္ရတယ္။အမ်ားအားျဖင့္ vancomycin လိုပိုးသတ္ေဆးကို ေသြးေၾကာက တဆင့္ထိုးေပးရတယ္။ 

ျပည္တည္နာအတြက္ အိမ္တြင္းကုထံုး

-ရွာလကာရည္ကို ေရနွင့္ ဆတူေရာ၍ အနာေပၚေလာင္းထည့္ပါ။ အနာထဲကပိုးေတြကို သန္႕စင္ေစတယ္။

-ၾကက္သြန္နီ၊ၾကက္သြန္ျဖဴ ညက္ေအာင္ေထာင္း၍ အနာေဘးပတ္လည္တြင္ အံုေပးပါ။ နွစ္မ်ိဳးလံုးက ပိုးေသေစတဲ့ အာနိသင္ရွိပါတယ္။

-အာလူးကို ခပ္ပါးပါး အေနေတာ္ျဖစ္ေအာင္ လီွး၍ အနာေပၚတင္ေပးပါ။အာလူးက က်န္ေနတဲ့ျပည္ေတြ အျပင္ကိုထြက္ေစမယ္။

-အနာကို လံုေအာင္ပတ္တီးနဲ႕ ေသခ်ာက်ပ္ဆီးေပးရတယ္။ 

-၁၉ရာစုနည္းတစ္ခုက ၾကက္ဥျပဳတ္ အျဖဴအကာကို အနာေပၚတင္ျပီး က်ပ္စီးခိုင္းတယ္။

လိုက္နာေရွာင္ၾကဥ္သင့္သည့္ အခ်က္မ်ား

-အနာကို လက္နဲ႕မကိုင္မိေအာင္ သတိထားပါ။

-မိမိဘာသာ ျပည္ညွစ္တာ၊ေဖာက္တာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ဘူး။

-အသံုးအေဆာင္ေတြကို ေရေႏြးနဲ႕ေသခ်ာေဆးဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

-အဝတ္အစား မွ်ေဝသံုးစြဲတာမ်ိဳး ေရွာင္ၾကဥ္သင့္တယ္။

-အတူေနအိမ္သားရွိရင္ သတိထားသင့္တယ္။

-မၾကာခဏျပန္ျဖစ္တတ္သူေတြဟာ သန္႕ရွင္းမႈအားနည္းသူေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

-တကိုယ္ေရသန္႕ရွင္းမႈ အထူးဂရုစိုက္သင့္တယ္။

-မ်က္နွာမွာ ျဖစ္ရင္၊ေက်ာရိုးဆစ္နားတဝိုက္ျဖစ္ရင္ ပိုသတိထားရတယ္။

-ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊အဝလြန္တာ၊စတီးရိြဳက္ေဆးေသာက္တာမ်ိဳးက ခုခံအားက်ဆင္းေစတယ္။

-ဗီတာမင္ ေအ၊စီ၊အီး၊ဇင့္၊ ဆီလီနီယမ္ စတဲ့ဓာတ္ေတြက ခုခံအားတက္ေစမယ္။

-အနာျဖစ္ေနစဥ္ အစိမ္းေရာင္အရြက္၊သစ္သီးဝလံ စားေပးသင့္တယ္။

-ေကာ္ဖီ၊သၾကား၊ျပဳျပင္ထားတဲ့ အစားအစာ ေရွာင္ေပးသင့္တယ္။

-ေညွာ္နံ႕ေတြေရွာင္၊ အနာကိုစင္ေအာင္ထားတာ အေကာင္းဆံုးပါ။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(28.6.13)