ပန္ကရိယ ေရာင္ရမ္းျခင္းနဲ႕ ကုသျခင္း

ကၽြန္ေတာ္ ေဆးပညာေဆာင္းပါးေတြ၊ေဆးဝါးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အေၾကာင္းေတြကို ဂ်ာနယ္၊မဂၢဇင္း၊သတင္းစာနဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဘေလာ့ခ္ေတြမွာ ေရးခဲ့တာ ၾကာပါျပီ။ ကုိယ္တိုင္ေရးတာေတြသာမ်ားျပီး တိုက္ရိုက္ကူးခ်တာမ်ိဳး တတ္နိုင္သမွ် ေရွာင္ပါတယ္။ကၽြန္ေတာ့ဘဝမွာ ေဆးကုမၸဏီရဲ႕ဖိတ္ၾကားခ်က္နဲ႕ ေဆးဝါးမိတ္ဆက္ပြဲေတြ တက္ခဲ့တာ မနည္းပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေဆာင္းပါးအေနနဲ႕ေတာ့ မေရးျဖစ္ခဲ့ဘူး။ ဒီရက္ပိုင္းေတြမွာ ေဆးကုမၸဏီရဲ႕ sponsorနဲ႕ အထူးကုေတြက symposiumေတြလုပ္ၾက၊ေျပာၾကတဲ့အခါ အဲဒီအေၾကာင္းေတြ ေဖာ္ျပခ်င္လာတယ္။ဆိုင္ရာအထူးကုေတြ ေဆြးေႏြးၾကတဲ့ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ေဆးပညာ ကုထံုးေတြ၊သေဘာတရားေတြကို ျပန္လည္ေဖာ္သည္ခ်ခ်င္လာတယ္။ အထူးသျဖင့္ symposiumမတက္လိုက္ရတဲ့ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ဆရာဝန္ေတြ၊ ေဆးပညာစိတ္ဝင္စားသူေတြ အလြယ္တကူဖတ္လို႕ရေအာင္ ကိုယ္ပိုင္ဘေလာ့ခ္မွာ တင္ေပးဖို႕ စိတ္ကူးရလာတယ္။ေနာက္တခ်က္က သူတို႕ပင္ပင္ပန္းပန္းၾကိဳးစား စုေဆာင္းထားတဲ့စာေတြ အလကားျဖစ္မွာ စိုးရိမ္လို႕တခ်က္လည္း ပါပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီေနာက္ပိုင္းကစျပီး ေဆးပညာဆိုင္ရာ ေနာက္ဆံုးကုထံုးမ်ား ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ဆိုင္ရာအထူးကုေတြရဲ႕ တင္ျပခ်က္မ်ားကို အနွစ္ခ်ဳပ္ျပီး ျပန္လည္မွ်ေဝေပးပါမယ္။

၆.၁၀.၁၃မွာ Dr reddyက sponsorေပးျပီး က်င္းပတဲ့ omez instaေဆးဝါးမိတ္ဆက္ပြဲမွာ "surgical management of acute pancreatitis"ေခါင္းစဥ္နဲ႕ ခြဲစိတ္အထူးကု ေဒါက္တာ ထြန္းထြန္းဦး ေျပာသြားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပေပးပါမယ္။ 

-pancreatitisဆိုတာ ပန္ကရိယ ေရာင္ရမ္းျခင္းပါ။ acuteဆိုတာ ရုတ္တရက္ ေရာင္လာတဲ့သေဘာျဖစ္ပါတယ္။pancreas(ပန္ကရိယ) ကို ျမန္မာလို မုန္႕ခ်ိဳအိတ္လို႕လည္း ေခၚပါတယ္။ 

-acute pancreatitis ဆိုတာ ရုတ္တရက္ဗိုက္နာတဲ့ျပႆနာေတြမွာ အေတြ႕မ်ားတယ္။

-၂၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ အသက္အႏၲရာယ္ဆုိးရိမ္ရေလာက္ေအာင္ ျပင္းထန္ၾကတယ္။

-ကံေကာင္းတာက အမ်ားစုဟာ mild pancreatitis ျဖစ္လို႕သိပ္မဆိုးၾကဘူး။

-ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းခံ ၅၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ သည္းေျခေက်ာက္တည္လို႕ acute pancreatitis ျဖစ္ရတယ္။၂၀ရာႏႈန္းက အရက္ေသာက္လို႕ ျဖစ္ၾကတယ္။

-၁၉၀၁ခုနွစ္မွာ bile reflux theoryဆိုတာ ထြက္လာတယ္။ အဲဒီသီအိုရီအရ ပိတ္ေနတဲ့သည္းေျခေက်ာက္ေၾကာင့္ သည္းေျခရည္ေတြဟာ အထက္ကိုဆန္တက္ျပီး pancreas(ပန္ကရိယ)ကို ဒုကၡေပးလို႕ pancreatitisျဖစ္လာရတယ္။

-ေနာက္ဆံုးထြက္လာတဲ့သီအိုရီမွာ ပန္ကရိယအင္ဇိုင္းဓာတ္ကိုယ္တိုင္က ပန္ကရိယကိုသြားေရာက္ ဒုကၡေပးတဲ့သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္လာတယ္။ေရာင္ရမ္းျခင္းျဖစ္စဥ္အရ တျခားTNFလို အင္ဇိုင္းေတြထြကိလာျပီး ပိုမိုေရာင္ရမ္းပ်က္စီးေစတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ တျခားအစိတ္အပိုင္းေတြကိုပါ ဒုကၡေပးျပီး multi organ failureဝင္လာတယ္ဆိုတဲ့ သီအိုရီျဖစ္ပါတယ္။

acute pancreatitisလို႕ ဘယ္လိုသိနိုင္လဲ။

၁။ရုတ္တရက္ ဗိုက္ျပင္းျပင္းထန္ထန္ နာရမယ္။

၂။ေသြးစစ္ၾကည့္ရင္ Amylaseနဲ႕ lipaseလိုအင္ဇိုင္းေတြ သံုးဆမက တက္ေနတယ္။

၃။CTရိုက္ၾကည့္နိုင္တယ္။(တပတ္အတြင္း လကၡဏာမသက္သာမွ ရိုက္ခိုင္းတယ္)

၄။သည္းေျခေက်ာက္အတြက္ အက္ထရာေဆာင္း ရိုက္နိုင္တယ္။

-ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္လိုကုသမလဲဆိုတာ criteriaေတြနဲ႕ သတ္မွတ္တယ္။

-ျမန္မာနိုင္ငံနဲ႕ အဆင္ေျပတာက glasgow scaleျဖစ္ပါတယ္။

-အရင္က မခြဲမေနရဆိုတာမ်ိဳးျဖစ္ေပမယ့္ အခုလက္ရွိမွာ ေစာင့္ၾကည့္ျပီးမွ လိုအပ္တာေတြလုပ္ခိုင္းတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေသႏႈန္းက သိပ္ကြားျခားမႈ မရွိလို႕ပါတဲ့။

-မွတ္သားစရာေကာင္းတာက multi organ failureကို ဘယ္လိုသိနိုင္လဲ။ organ failureဆိုတာ နွစ္ရက္အတြင္း သက္ဆိုင္ရာ အစိတ္အပိုင္းေတြ ျပန္ေကာင္းမလာတဲ့အေျခအေနကို ေခၚပါတယ္။

(၁)renal failure-creatinine level>2mg/dl after rehydration

(၂)circulatory failure-systolic BP<90mmHg despite fluid resustation

(၃)respiratory failure-Pa O2<60mmHg

(၄)neurological failure-GCS score<10

(organ အစိတ္အပိုင္း အနည္းဆံုးနွစ္ခုအလုပ္မလုပ္တာကို multi organ failureေခၚပါတယ္)

ေတြ႕ရတဲ့ အဆင့္(၂)ဆင့္

Acute pancreatitisမွာ အဆင့္(၂)ဆင့္ရွိပါတယ္။ ပထမအဆင့္က ျဖစ္စမွ၂ပတ္ေလာက္ၾကာတတ္တယ္။တကိုယ္လံုးမွာေရာင္ရမ္းတဲ့ျဖစ္စဥ္ရွိလို႕ systemic inflammatory response syndrome(SIRS)လို႕ ေခၚပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ အမ်ားအားျဖင့္ multi organ failျဖစ္ျပီး ေသဆံုးနိုင္တယ္။ ၂ပတ္ေက်ာ္ရင္ ဒုတိယအဆင့္ကို counteractive anti-inflammatory response syndrome(CARS)ေခၚပါတယ္။ ေရာင္ရမ္းျခင္းသေဘာေလွ်ာ့နည္းလို႕ ဝမ္းမသာေစခ်င္ဘူး။ ျဖစ္တဲ့ေနရာမွာၾကာလာတဲ့အခါ infected necrosis ပိုးဝင္ျပီး ေသြးဆိပ္တက္ေသနိုင္ျပန္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ပိုးသတ္ေဆးအျပင္းစားေတြ ၾကိဳတင္ေပးတတ္ၾကတယ္။

ကုသျခင္း

-အရည္အစားထိုးျဖည့္ျခင္း(fluid resustation)

-အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး ထိုးျခင္း(opioid analgesic)

-အာဟာရျဖည့္တင္းျခင္း(nutrition support)

-ခြဲစိတ္ျဖတ္ထုတ္ျခင္း(surgical treatment)

Mild pancreatitisဆိုတာ ဗိုက္နာတာေလာက္ပဲ ရွိျပီး ဆိုးဆိုးရြားရြားမရွိဘူး။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး၊IV fluid ေပးရံုေလာက္နဲ႕ ေပ်ာက္ကင္းသြားတယ္။ Antibioticေပးဖို႕မလိုဘူးဆိုေပမယ့္ မလြန္ေအာင္ ေပးနိုင္တယ္။

Severe acute pancreatitisဆိုတာ multi organ failureျဖစ္တတ္လို႕ အထူးသတိထားရတယ္။ အခန္႕မသင့္ရင္ ေသနိုင္တယ္။အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ ၄ခ်က္လံုး ေပးရတယ္။ Ringer lactateလို IV fluidေပးသင့္တယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမွာ opioid လို အျပင္းစားေတြေပးမွ သက္သာတယ္။acute pancreatitisမွာ ပိုးသတ္ေဆး ေပးတဲ့အခါ imipenemလိုေဆးမ်ိဳးက အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။အရင္က ေရာင္တဲ့ပန္ကရိယကို အနားေပးခိုင္းေပမယ့္ လက္ရွိမွာ နည္းနည္းအလုပ္ေပးပါတဲ့။ ဒါ့ေၾကာင့္ နွာေခါင္းပိုက္ထည့္ျပီး အစာေကၽြးဖို႕ ေျပာလာျပန္တယ္။ သည္းေျခေက်ာက္ျဖစ္ရင္ သံုးရက္အတြင္း ERCPလုပ္ေပးနိုင္တယ္။ ပိတ္တဲ့ေက်ာက္ကို မထုတ္ရင္ ၃၀ရာခိုင္ႏႈန္းက ျပန္ျဖစ္တတ္တယ္။ဒါေပမယ့္ ၆ပတ္အတြင္း ထုတ္ျပန္ရင္ resultမေကာင္းတာေတြ႕ရလို႕ အေျခအေနေစာင့္ၾကည့္ပါဦးတဲ့။ လိုအပ္မွ ထုတ္ပါဆိုတဲ့သေဘာ။ အလ်င္မလိုခိုင္းဘူး။ ခြဲျပန္ရင္လည္း အေျခအေနက သိသိသာသာေကာင္းလာမယ္မဟုတ္ဘူး။ conservative ထားျပီး အေျခအေနေကာင္းမွ ေနာက္ပိုင္းမွ ခြဲမယ္ေပါ့။ခြဲနည္းက ဗိုက္ဖြင့္ျပီး ပုပ္တဲ့အပိုင္းကို ျဖတ္ထုတ္တဲ့open necrosectomyနည္းနဲ႕ minimal invasive surgery နွစ္မ်ိဳးရွိတယ္။ ဒုတိယနည္းက ျမန္မာနိုင္ငံမွာလုပ္ဖို႕ အဆင္မေျပေသးဘူး။ ခြဲျပီးရင္ drainage pipeေတြ ထားေပးခဲ့ရတယ္။ လူနာေတြအေနနဲ႕ ေဆးရံုမွာ ၁-၂လေလာက္ ေနရတတ္တယ္။ခြဲစိတ္ဆရာဝန္ေတြမွာ pancreatitisခြဲတာေၾကာင့္ေတာ့ နာမည္မရတတ္ဘူး။ သုေတသနေတြ႕ရွိခ်က္အရ ပထမ၂ပတ္အတြင္းခြဲရင္ ေသႏႈန္းက ၇၅ရာခိုင္ႏႈန္း၊၂ပတ္-၁လအတြင္းဆိုရင္ ေသႏႈန္းက ၄၅ရာခိုင္ႏႈန္း အသီးသီးရွိလို႕ပါ။ ၁လေက်ာ္မွခြဲရင္ ေသႏႈန္းက ၈ရာခိုင္ႏႈန္းထိ က်ဆင္းသြားတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ရီစရာေျပာတာက ခြဲျပီးရင္ ဘုရားအရင္ ရွိခိုးရတယ္တဲ့။ လက္ရွိခ်ိန္ထိေတာ့ ခြဲစိတ္ပညာမွာ acute pancreatitisဆိုတာ စိန္ေခၚမႈၾကီး တခုျဖစ္ေနဆဲပါ ဆိုတဲ့အေၾကာင္း.....

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

၆.၁၀.၁၃