Ginkgo ကမာၻဦးပင္၊နွစ္တစ္ရာသီးနွင့္ ပဲေကာ

သက္ရွိအပင္ေတြထဲမွာ သက္တမ္းအရွည္ၾကာဆံုး၊ရာသီဥတုဒဏ္ကို အခံနိုင္ဆံုးက ginkgo bilobaေခၚတဲ့ ကမာၻဦးပင္ ျဖစ္ပါတယ္။လြန္ခဲ့တဲ့နွစ္သန္းေပါင္း၂၇၀ေက်ာ္က ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ၾကြင္းကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရတယ္။ေရွးယခင္ နွစ္သန္းေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက ယေန႕ထက္တိုင္ ေတြ႕ေနဆဲျဖစ္တာေၾကာင့္ကမာၻဦးပင္လို႕ တင္စားေခၚေဝၚခဲ့ပါတယ္။ 

ေနာက္ေၾကာင္းရာဇဝင္လိုက္ၾကည့္ရင္ တရုတ္ျပည္က ဇာတိခ်က္ေၾကြျဖစ္ေနတာ ေတြ႕ရတယ္။ပံုမွန္အားျဖင့္ မီတာ ၃၀ေလာက္ရွိတဲ့အပင္ဟာ တရုတ္ျပည္မွာ မီတာ၅၀ေက်ာ္ေလာက္ ျဖစ္နိုင္တယ္။သက္တမ္းရင့္လာတာနဲ႕အမွ် အပင္ဟာ ၾကီမားသလို ပိုမိုက်ယ့္ျပန္႕လာတယ္။အျမစ္ဟာ နက္ရိႈင္းစြာတြယ္ဝင္ေနသလို ပ်က္ဆီးဖို႕လည္း ခက္ခဲလာတယ္။ေလဒဏ္၊မိုးဒဏ္သာမက ပိုးမႊားဒဏ္ေတြပါကာကြယ္ေပးတယ္။ ေရစီးေရလာေကာင္းမြန္တဲ့ေနရာမွာ အဓိကေပါက္ေရာက္တယ္။အပင္မွာ အဖိုပင္၊အမပင္ နွစ္မ်ိဳးရွိတယ္။အပင္ကရတဲ့ အရြက္၊ အသီးေတြ ဟာ ေဆးဖက္ဝင္လို႕  သမိုင္းမတင္မီေခတ္ေတြကတည္းက သံုးစြဲခဲ့ၾကျပီး ျဖစ္ပါတယ္။

ကမာၻဦးပင္ အရြက္

-လက္တင္ဘာသာအရ biloba ဆိုတာ အရြက္ကို ကိုယ္စားျပဳတယ္။"bi"ဆိုတာ "two"ကိုရည္ညြန္းတယ္။"loba"ဆိုတာ "lobed"အဝိုက္နွစ္ခုနဲ႕ ယပ္ေတာင္ပံု ရွိတယ္။

အေၾကာေတြဟာ အရြက္ေၾကာတေလွ်ာက္ ယွက္ျဖာေနတယ္။

-အရြယ္အစားအားျဖင့္ ၂-၄လက္မထိ ရွိတယ္။

-ပံုမွန္အားျဖင့္ အစိမ္းေရာင္ရွိတယ္။ေႏြရာသီမွာ စိမ္းေနတဲ့အရြက္ဟာ ေဆာင္းဦးေပါက္မွာ ဝါလာတယ္။ဝါျပီး ၂ပတ္မွ ၁လအတြင္း အရြက္ေၾကြနိုင္တယ္။ေဆာင္းဦး ရြက္ေၾကြ အပင္မ်ိဳးလည္းျဖစ္တယ္။

-အေနာက္နိုင္ငံေတြက အရြက္က အဆီအနွစ္ထုတ္ယူျပီး ေဆးေတြေဖာ္စပ္ၾကတယ္။အေမရိကားရဲ႕ ေရာင္းအားအေကာင္းဆံုးေဆးဖက္ဝင္အပင္မ်ိဳးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ 

Ginkgoဆိုတဲ့အမည္ကို တရုတ္ေတြက "ယင္င္ရွင့္"လို႕သံုးႏႈံးတယ္။ေငြေရာင္အဆင္းရွိတဲ့တရုတ္ဆီးသီးတဲ့။

ginkgoဆိုတဲ့အသံုးအႏႈန္းကေတာ့ ဂ်ာမန္လူမ်ိဳးရုကၡေဗဒပညာရွင္ေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာတာေတြ႕ရတယ္။ကမာၻဦးပင္ကို ဂ်ပန္အသံထြက္နဲ႕  Ginkyo(ဂ်င္က်ိဳ)လို႕ေခၚပါတယ္။ ၁၆၉၀ခုနွစ္မွာ ဂ်ပန္ဘုရားေက်ာင္းဝင္းဥယ်ာဥ္တခုထဲမွာ အပင္ေတြေလ့လာရင္း ဂ်ပန္အေခၚ ဂ်င္က်ိဳပင္ကို စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့တယ္။ဂ်င္က်ိဳပင္ကို ေလ့လာရင္း အသံုးဝင္ပံုကို သုေတသနေတြလုပ္ခဲ့တယ္။၁၇၁၂ခုနွစ္မွာ ginkyoဂ်ပန္အသံထြက္ကိုလိုက္ျပီး ginkgoလို႕ အမွတ္မဲ့ ေရးသားေဖာ္ျပရာက ဒီလို အမည္တြင္ခဲ့ပါတယ္။

ကမာၻဦးပင္ အသီးနဲ႕ အေစ့

ေရွးေခတ္ေတြက တရုတ္သမိုင္းမွာ ginkgoအသီးကို"ရင္းေကာ"ဆိုတဲ့အမည္နဲ႕ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကတယ္။silver fruitေငြေရာင္အသီးဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ပဲ။ အခုေခတ္ေတာ့ တရုတ္ေတြဟာ"ပိုင္ေကာ"လို႕ ေျပာမွသာသိေတာ့တယ္။ "ပိုင္"ဆိုတာ ျဖဴတာ၊"ေကာ"ဆိုတာ အသီး၊သစ္သီးလို႕ အဓိပၸါယ္ရတယ္။တရုတ္အသံထြက္မွာ အသံစြဲငင္၊အျဖတ္အေတာက္ အေရးၾကီးေသးတယ္။phonetic သေဘာအရေျပာမယ္ဆိုရင္ "ပိုင္"သံျပတ္သေဘာ နိမ့္ရာမွတဆင့္ ျမွင့္ေျပာမွ ေျပာနည္းမွန္တယ္။"ေကာ"ေျပာတဲ့အခါ သံရွည္စြဲျပီး ျမွင့္၊နိမ့္၊ျမွင့္ ပံုစံေျပာရတယ္။ဒါမွ အျဖဴေရာင္သီးလို႕အသံမွန္ထြက္တယ္။"ပိုင္"ဆိုတာကိုပဲ သံရွည္စြဲျပီး အလယ္ေလာက္မွာ အသံနွိမ့္ေျပာရင္ "တစ္ရာ" ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္မ်ိဳး ျဖစ္ျပန္တယ္။တခ်ိဳ႕ေတြက နွစ္တစ္ရာသီးလို႕လည္း ေခၚၾကတယ္။နွစ္တစ္ရာသီးထဲမွာ ရွိတဲ့ အေစ့ကိုကၽြန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာေတြက ပဲေကာလို႕ သိၾကတယ္။ပဲေစ့ပံုစံရွိတာအျပင္ တရုတ္အခၚ "ပိုင္ေကာ"ကို ေပါင္းစပ္ျပီး ျမန္မာမႈျပဳလိုက္ေတာ့ ပဲေကာျဖစ္လာတယ္။အေစ့မွာကိုပဲ အျပင္ကအခြံကို ေရေႏြးနဲ႕ျပဳတ္ျပီးမွ တူနဲ႕ထုခြာရတယ္။ခြာရင္ မကြဲေအာင္ သတိထားထုရတယ္။အခြံထဲကအေစ့က အဝါေရာင္ရွိတယ္။ခ်က္စားရင္ အရသာရွိတယ္။ဒင္ညွင္းသီးနဲ႕ အရသာဆင္တူတယ္။ခါးသက္သက္နဲ႕ စားလို႕အင္မတန္ေကာင္းတယ္။ ေစ်းလည္းၾကီးတယ္။တရုတ္မဂၤလာေဆာင္ေတြမွာ ထည့္သြင္းေကၽြးတတ္တယ္။ပဲေကာအေစ့ကို  အာရွတိုက္မွာ အဓိကစားသံုးၾကတယ္။အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာကို သူ႕ဟာနဲ႕သူ အေခၚအေဝၚမတူညီၾကဘူး။

ဟီရီုရွီးမားႏ်ဴကလီးယားဗုံုးနဲ႕အျပိဳင္ နာမည္ၾကီးခဲ့တဲ့အပင္

ေဆးကုမၸဏီေတြginkgo bilobaေဆးကို  promotionဝင္တဲ့ အခါ ဒီအခ်က္ကို အေလးထားေျပာဆိုၾကတယ္။ ေဆးအေၾကာင္းထက္ ႏ်ဴကလီးယားဗံုးေပါက္ျပီး မေသတဲ့အပင္ဆိုျပီး ဝိေသသကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုၾကတယ္။ သူတို႕ေျပာတာမွားတယ္မဆိုနိုင္ေပမယ့္ လံုးဝမွန္တာၾကီးလည္းမဟုတ္ဘူး။ ၁၉၄၅ခုနွစ္ ႏ်ဴကလီးယားဗံုးေပါက္တဲ့ေနရာနဲ႕ ၂ကီလိုမီတာအတြင္းမွာရွိတဲ့ gingko biloba အပင္ ေျခာက္ပင္လည္း ပါဝင္ခဲ့ပါတယ္။ထိုအခ်ိန္ကေလာင္ကၽြမ္းပ်က္ဆီးခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပန္လည္ရွင္သန္လာခဲ့ပါတယ္။ အျမစ္ေတြဟာ ေျမေအာက္ထိခိုင္ခန္႕စြာတည္ရွိတာေၾကာင့္ ပ်က္ဆီးျပီးေနာက္ပိုင္းမွာပဲ တဖန္ျပန္လည္ရွင္သန္နိုင္တာေတြ႕ရတယ္။ ပင္စည္ၾကီးမားသလို အျမစ္ေတြဟာ ခိုင္ခံ့စြဲျမဲစြာတည္ရွိတာေၾကာင့္ ေတာ္ရံုမေသနိုင္ဘူး၊အခ်ိဳ႕ပင္ေတြဟာ နွစ္ေပါင္း၁၅၀၀မွ ၂၅၀၀ေက်ာ္ထိသက္တမ္းရွည္တာေတြ႕ရပါတယ္။ 

ေဆးပညာမွာ ဘာေတြအသံုးက်လဲ။

Ginkgoအရြက္ထဲမွာ ပါဝင္တဲ့ဓာတုအမ်ိဳးအစားေပါင္း ၄၀ေက်ာ္အနက္ flavonoid(ဖေလဗိုးႏိြဳက္ဓာတ္)နဲ႕ terpenoids(တာပင္းႏိြဳက္ဓာတ္)ေတြဟာ ေဆးပညာမွာ အဓိကအသံုးဝင္တယ္။flavonoidဓာတ္ဟာ ဦးေနွာက္ထဲမွာရွိတဲ့ serotonin ဓာတ္တမ်ိဳးကို မ်ားေစတယ္။ မွတ္ဥာဏ္ဖြံ႔ျဖိဳးေစတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးမယ္။terpenoids ဓာတ္တမ်ိဳးက ေသြးေၾကာေတြ က်ယ္ေစတယ္။ေသြးေလွ်ာက္အားေကာင္းမယ္။ဆဲလ္ေတြဟာ ေအာက္ဆီဂ်င္ေကာင္းေကာင္းရမယ္။ဒါ့အျပင္ ေသြးမခဲေအာင္ကာကြယ္တယ္။ သီအိုရီအရ အသံုးက်တာေတြမ်ားလို႕ အားရစရာပါ။ ေကာင္းက်ိဳးေတြခ်ေရးရမယ္ဆို တေထာင့္တညပံုျပင္ထက္ ရွည္သြားနိုင္တယ္။စာတစ္ေစာင္၊ေပတစ္ေစာင္ေရးသားလို႕ရမယ္။ သို႕ေသာ္ ခိုင္မာတိက်တဲ့ trial resultေတြ မရွိေသးတာကလည္း အမွန္ပါ။ ေလ့လာမႈေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္ၾကည့္တဲ့အခါ အက်ိဳးျဖစ္သူကျဖစ္ျပီး မျဖစ္သူလည္း မနည္းလွဘူး။အသက္အရြယ္ၾကီးရင့္သူေတြနဲ႕ ပိုမိုသင့္ေတာ္တာ ေတြ႕ရတယ္။အဓိကအားျဖင့္ ေသြးလည္ပတ္မႈအားေကာင္းေစတယ္။ မွတ္ဥာဏ္စြမ္း တိုးတက္လာေစတယ္။အသက္ၾကီးသူေတြအျဖစ္မ်ားတဲ့ Alzheimer's ေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးနိုင္တယ္။သက္သာေစတယ္။ဒီလိုေရာဂါမ်ိဳးမွာ ginkgo leave extract ပမာဏအနည္းဆံုး 120mgေပးတဲ့အခါ အက်ိဳးရွိတာ ေတြ႕ရတယ္။ေသြးခဲတာကို ကာကြယ္ေပးတဲ့သေဘာရွိလို႕ နွလံုး၊ေလျဖတ္နိုင္သူေတြအတြက္ သင့္ေတာ္တယ္။ နားအူတာ၊ေခါင္းကိုက္တာ၊ခ်ာခ်ာလည္ေခါင္းမူးတာ အတြက္လည္း အသံုးျပဳတတ္ၾကေသးတယ္။ ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားေအးတာ၊ထံုက်င္တာ ၊လမ္းေလွ်ာက္တဲ့အခါ ေျခေထာက္နာတဲ့အခါမ်ိဳးေတြမွာ အဓိကသံုးတတ္ၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕က ရင္က်ပ္၊ပန္းနာ၊နွင္းခူစတဲ့ အေရျပားေရာဂါေတြမွာ အသံုးျပဳၾကတယ္။ေရရွည္ေသာက္တဲ့အခါ သိပ္မဆိုးတဲ့ ခရုသင္းအေရျပားေရာဂါမ်ိဳးကို ေလွ်ာ့ပါးသက္သာေစတယ္။multiple sclerosisေရာဂါမွာ သံုးစြဲၾကည့္တဲ့အခါ သိပ္အက်ိဳးထူးတာ မေတြ႕ရဘူး။ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ WHOကေတာ့ ဦးေနွာက္နဲ႕ ေျခေထာက္ေသြးလွ်ာက္နည္းတာေတြအတြက္ အသံုးျပဳနိုင္တယ္ဆိုပါတယ္။တရုတ္လူမ်ိဳးေတြကလည္း ကာမအားတိုးေဆးအျဖစ္ ယံုၾကည္သံုးစြဲၾကတယ္။

တန္ေဆးလြန္ေဘး

-ပဲေကာေစ့ကို အမ်ားၾကီး၊အၾကာၾကီးစားမိရင္ ေဘးျဖစ္တတ္တယ္။

-အေစ့gametophyteထဲမွာပါတဲ့  MPN(methyl pyridoxine )ဓာတ္တမ်ိဳးဟာ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္နိုင္တယ္။ ခ်က္ျပဳတ္တဲ့အပူဒဏ္ကို ခံနိုင္ရည္ရွိတယ္။

-အထူးသျဖင့္ ကေလးငယ္ေတြ စားသံုးတဲ့အခါ တက္လာတာမ်ိဳး ျဖစ္နိုင္တယ္။

-ဒီလိုမ်ိဳးျဖစ္လာရင္ vit-B6အသားေဆးထိုးေပးနိုင္တယ္။ေသာက္ေဆးေပးျပီးလည္း ကာကြယ္နိုင္တယ္။

-တခ်ိဳ႕ဟာ အေစ့ကိုဖံုးထားတဲ့ sarcotestaအခြံမွာပါတဲ့ ginkgolic acidတမ်ိဳးေၾကာင့္ contact dermatitis အေရျပားယားယံတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္တယ္။

သိပၸံနည္းက်လုပ္တတ္တဲ့ အေနာက္နိုင္ငံမွာginkgo အရြက္ကထုတ္တဲ့ ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္  ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးၾကီးၾကီးမားမား ရွိတာမေတြ႕ရဘူး။

ေဆးေၾကာင့္  ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္၊ဝမ္းပိုသြားတာ ရွိတတ္တယ္။

ေခါင္းကိုက္တာ၊ေခါင္းမူးတာ ရွိနိုင္တယ္။ 

ရင္တုန္တာ၊ေမာတာ၊အသက္ရႉမဝတာ ျဖစ္တတ္တယ္။

ေသြးမတိတ္တာ၊ေသြးယိုတာလည္း ျဖစ္နိုင္တယ္။

 အေၾကာေပ်ာ့၊တက္တာ ျဖစ္လာရင္ ဆရာဝန္နဲ႕ ျပသပါ။

ေဆးေသာက္တဲ့အခါ သတိထား။

-သီဟိုဠ္ေစ့၊သရက္သီး မတဲ့သူေတြ သတိထားသင့္တယ္ လို႕ဆိုပါတယ္။

-MAOIတို႕၊SSRIတို႕လို စိတ္က်ေဆးေတြနဲ႕ အတူတြဲမေသာက္သင့္ဘူး။ဒီေဆးေတြေသာက္ရင္ ဆရာဝန္နဲ႕ တိုင္ပင္ရတယ္။

-Aspirinေသြးမခဲေဆး၊heparinနဲ႕warfarinေသြးက်ဲေဆးေသာက္သူေတြ သတိထားသင့္တယ္။

-ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြ မေသာက္သံုးသင့္ဘူး။ေသခ်ာ၊ တိက်တဲ့ trialေတြ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္ေသးတယ္။

-ေဆးေသာက္ေနသူဟာ ခြဲစိတ္ခန္းမဝင္ခင္ ၂ရက္ၾကိဳျဖတ္ထားရမယ္။၂ပတ္ေလာက္ ၾကိဳျဖတ္နိုင္ရင္ ပိုစိတ္ခ်ရတယ္။

အထိမ္းအမွတ္သေကၤတနဲ႕ ကမာၻဦးပင္

တခ်ိဳ႕ေတြက ginkgoအရြက္ပံုစံကို အထိမ္းအမွတ္သေကၤတ သေဘာလုပ္ၾကေသးတယ္။ စိမ္းလန္းမႈ၊ခိုင္ခံ့မႈ၊ေရရွည္တည္ျမဲမႈသေဘာကို ေဆာင္တယ္။ ေဆးရဲ႕ အာနိသင္ကိုေတာ့ ဆရာဝန္တိုင္း လက္မခံေသးဘူး။ေသခ်ာတိက်တာေတြ ဆက္လုပ္ရဦးမယ္။ေဆးကုမၸဏီေတြကလည္း အျပိဳင္အဆိုင္တင္သြင္းၾကတယ္။သံုးစြဲသူတခ်ိဳ႕သံုးစြဲၾကေပမယ့္ သိပ္ဆိုးဝါးသြားတာမ်ိဳးေတာ့ မေတြ႕ရေသးဘူး။ ဘယ္လိုပဲဆိုဆို ေရွးေခတ္ေတြကတည္းက အသံုးဝင္တဲ့ ginkgo ကမာၻဦးပင္၊နွစ္တစ္ရာသီး၊ပဲေကာစတာေတြကို ဆက္လက္အသံုးျပဳေနၾကဦးမွာပဲ မဟုတ္လား။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံု သတင္းစာ(၂၁.၃.၁၃)