ကင္ဆာအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

ကမာၻေပၚမွာ ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားေပါင္း(၂၀၀)ေက်ာ္နီးပါး ရွိပါတယ္။ ကင္ဆာဆိုတာ ဆဲလ္တခုခ်င္းဆီရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇgene ေတြေျပာင္းလဲရာကေန ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ေရာဂါမ်ိဳးပါ။ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ဆဲလ္ရွိတဲ့ ေနရာတိုငိးမွာ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဆဲလ္ဆိုတာ သက္ရွိတခုရဲ့ အေျခခံအက်ဆံုး အစိတ္အပိုင္းတခု။ ဆဲလ္ေတြေပါင္းစပ္ျပီးမွ သက္ရွိျဖစ္လာတယ္။ ဆဲလ္တခုခ်င္းစီမွာ အဓိကထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့  နယူးကလီးယက္(nucleus)ဆိုတာရွိတယ္။ နယူးကလီးယက္က ဆဲလ္ရဲ့ ဆဲလ္အလယ္မွာ။အဲဒီနယူးကလီးယက္ထဲမွာ ခ႐ိုမိုဇုန္းဆိုတဲ့ အမွ်င္ေလးေတြပါရွိတယ္။ မ်ိဳးဗီဇတခုအတြက္  ခ႐ိုမိုဇုန္းက အေရးျကီးဆံုးပဲ။ ခ႐ိုမိုဇုန္းဆိုတာ DNA(deoxyribonucleic acid) ေခၚတဲ့ မ်ိဳးဗီဇအမွ်င္ေတြယွက္ႏြယ္ျပဳလုပ္ထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ DNA ထဲမွာ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ gene(တနည္းအားျဖင့္ code) ေတြပါတယ္။ ဆဲလ္တခုခ်င္းဆီရဲ့ ကြဲပြားမႈ၊ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကို သူတို႔က စနစ္တက်ထိနိးေက်ာင္းေပးတယ္။ အဲဒီမ်ိဳးဗီဇေတြ ေျပာင္းလာရင္ ကင္ဆာဆိုတာ ျဖစ္လာလိမ့္မယ္။ 

ကင္ဆာလို့ေျပာဖို႕ ဆဲလ္ေတြဟာ အရင္ဆံုးမ်ိဳးဗီဇေျပာင္းလဲမႈရွိရပါတယ္။ ၿပီးရင္ ပံုမွန္ဆဲလ္အစား ပံုမမွန္တဲ့ဆဲလ္ေတြက ဝင္ေရာက္ေနရာယူတယ္။ အဆိုပါဆဲလ္ေတြဟာ အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္းမွာပဲ ႐ုတ္တရက္ ႀကီးထြားလာတယ္။ အဲဒီလို ဆဲလ္ႀကီးထြားမႈက ကင္ဆာအက်ိတ္(tumour)ကို ျဖစ္ေစတာပါ။ ျပီးရင္ အဲဒီဆဲလ္ေတြက ထိန္းခ်ဳပ္လို႔မရေလာက္ေအာင္ တကိုယ္လံုး ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားပါတယ္။ အဲဒီမွာ ကင္ဆာပ်ံ႕တယ္ဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။

ကင္ဆာကို ျမန္မာလို ျမစ္ပြားနာလို႔ ေခၚတယ္။ စျဖစ္တဲ့ေနရာကို primary lesion site လို႔ သံုးပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကင္ဆာဆဲလ္ေတြက ပ်ံ႕ႏွံ႕တတ္ၿပီး တျခားအဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို ထိခိုက္ေစတယ္။ အဲလိုျဖစ္တဲ့ေနရာကို secondary lesion site ေခၚတယ္။ metastasis ဆိုတာ ကင္ဆာပ်ံ႕ေနၿပီကို ဆိုလိုတာပါ။ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြဟာ ေသြးနဲ႔ ျပန္ရည္ေၾကာစနစ္ကေန ပ်ံ႕ႏွံ႕ေလ့ရွိတယ္။ 

 ဆဲလ္အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္ၿပီး ေယဘုယ် ကင္ဆာအမ်ိဳးအစား(၅)မ်ိဳး ခြဲလိုက္တယ္။ 

• Carcinomas
• Lymphomas
• Leukaemias
• Brain tumours
• Sarcomas

ကင္ဆာနဲ့ပက္သတ္ျပီး သတိထားစရာ လကၡဏာ(၁၀)ခု ရွိပါတယ္။ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အလံုးအက်ိတ္ေတြထြက္လာျခင္း၊ အနာက်က္ ေနွးေကြးလာျခင္း၊ မွဲ႕အရြယ္အစား၊ပံုသဏာန္ နဲ့ အေရာင္ ေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ အစာမ်ိဳရခက္ျခင္း၊ ဆီး(သို႕) ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ ဆီး(သို့) ဝမ္းသြားတဲ့အခါ ေသြးပါျခင္း၊ အသက္ရႈက်ပ္ျခင္း၊ေမာပန္းလြယ္ျခင္း၊ အစားပ်က္ျခင္း၊ ရုတ္တရက္ဝိတ္က်ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္လာရင္သတိထားပါ။

ေဆးပညာမွာ ေရာဂါအေျခေနေပၚမူတည္ျပီး ကင္ဆာအဆင့္ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြရွိပါတယ္။ဆဲလ္ကြဲပြားမႈ၊ ဆဲလ္ပ်ံ႕ႏွံ႕မႈအေျခအေနနဲ႔ ေဆးကုသရာမွာ အလြယ္တကူ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ေအာင္ သတ္မွတ္လိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဏုၾကည့္မွန္ဘီလူးေအာက္မွာ ဆဲလ္ေတြရဲ႕ ေျပာင္းလဲမႈ အေျခအေနကိုုၾကည့္ၿပီး grading အဆင့္သတ္မွတ္ၾကတယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့ grading အဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္ နွစ္ခုရွိတယ္။

ပထမတခုက TNM staging ျဖစ္ပါတယ္။ ကင္ဆာတခုရဲ႕အရြယ္အစားနဲ႔ ကင္ဆာဆဲလ္ပ်ံ႕ႏွံ႕ပံုကို အဓိက ေျပာႏိုင္တယ္။ T ဆိုတာ ကင္ဆာက်ိတ္Tumour ရဲ႕ အရြယ္အစား။ ျဖစ္တဲ့ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ကင္ဆာက်ိတ္ရွိ မရွိ သိႏိုင္တယ္။ N ဆိုတာ node၊ ျပန္ရည္ေၾကာဂလင္းေတြကို ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနျပီလား သိႏိုင္တယ္။ M ကေတာ့ metastasis ေခၚတဲ့ တျခားအဂၤါအစိတ္ပိုင္းေတြကို ပ်ံ႕ႏွံ႕မႈ အေျခအေနကို ေျပာတာျဖစ္ပါတယ္။ 

ေနာက္တခုက ေရာဂါအဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကင္ဆာေရာဂါအမ်ားစုမွာ ဒီအဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္က္ို အသံုးမ်ားႀကတယ္။

stage 1- ကင္ဆာျဖစ္စအေျခအေနျဖစ္ပါတယ္

stage 2- ကင္ဆာကတျဖည္းျဖည္းႀကီးထြားလာၿပီ

stage 3- နီးစပ္ရာတစ္ရႈးေတြမွာ ကင္ဆာေရာက္ေနၿပီ

stage 4- တျခားအဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြထိ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ ပ်ံ႕ေနၿပီ

stage 0ဆိုတာလည္း ရွိေသးတယ္။ precancerous changes ကင္ဆာမျဖစ္ခင္ အေျခအေနမ်ိဳးေပါ့။ ဒီအဆင့္မွာ ပံုမမွန္တဲ့ဆဲလ္ေတြ စေတြ႕ေနရၿပီ။ ဆဲလ္ေတြဟာ တခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ကင္ဆာအဆင့္ ေျပာင္းလဲလာႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေျကာင့္ သတိထားသင့္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေသခ်ာေပါက္ေျပာင္းလဲႏိုင္တာမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ဘူး၊  ဒီအဆင့္ကို "carcinoma in situ" လို႔ ေခၚပါတယ္။

သီအိုရီအရ ကင္ဆာေရာဂါဟာ မ်ိဳး႐ိုးလိုက္တတ္တယ္။ ေနာက္ၿပီး ပတ္ဝန္းက်င္အေနအထိုင္ အစားအေသာက္နဲ႔လည္း သက္ဆိုင္တယ္။ဥပမာ ေဆးလိပ္၊ ေဆးရြက္ၾကီး သံုးစြဲမႈ၊ ေလထုညစ္ညမ္းမႈ၊ ဓာတုပစၥည္း၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္း၊အဝလြန္ေရာဂါ၊ ကုိယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းျခင္း၊အစားအေသာက္၊ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးမႊား စတာေတြဟာ ကင္ဆာျဖစ္နိုင္ေခ်ကို ပိုမ်ားလာေစတယ္။ဒါေတြဟာ ဆဲလ္တြင္းမွ်ေျခကို ပ်က္ျပားသြားေစတယ္။ 

ကင္ဆာဆဲလ္အမ်ားစုဟာ ႀကီးထြားမႈ ျမန္ဆန္တတ္ၾကတယ္၊ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဆဲလ္ကြဲပြားမႈနဲ႕ ေသြးေႀကာေတြ မ်ားလာလို့ျဖစ္ပါတယ္။ ဆဲလ္ကြဲပြားျခင္း သီအိုရီအရ အသစ္ျဖစ္ေပၚတဲ့ ဆဲလ္ေတြဟာ ဆဲလ္ေဟာင္းေတြကို အျပင္ဖက္ တြန္းထုတ္တယ္။  အဆက္မျပတ္ျကီးထြားလာတဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ  ေသြးေၾကာနဲ႔ ေဝးရာကို ေရာက္တယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ေသြးလံုေလာက္မႈ၊ ေအာက္စီဂ်င္ေထာက္ပံ့မႈ မရွိေတာ့ဘူး၊ တျခားဆဲလ္ေတြလိုပဲ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြဟာလည္း ေအာက္စီဂ်င္ လိုအပ္ပါတယ္။ ေအာက္စီဂ်င္မရေတာ့တဲ့ေနရာေတြမွာ ေသြးေၾကာသစ္ျဖစ္ေပၚေအာင္ လံႈ႕ေဆာ္ရတယ္၊  ေသြးေၾကာသစ္ဖြဲ႔စည္းတာကို angiogenesis ေခၚပါတယ္။ နဂိုကတည္းက ပံုမွန္ထက္ ပြားမ်ားလြယ္တဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို ေသြးေၾကာ၊ အာဟာရ လံုလံုေလာက္ရတဲ့အခါ ႀကီးထြားမႈ ပိုမိုျမန္ဆန္လာတယ္။ ကင္ဆာအက်ိတ္က သိသိသာသာျဖစ္လာတယ္။ ကင္ဆာက်ိတ္တခုမွာ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ဆဲလ္အေရအတြက္ သန္းခ်ီၿပီး ရွိေနတယ္။ အဲလိုဆဲလ္ေတြဟာ တျခားအစိတ္အပိုင္းကို ပ်ံ႕ႏွံ႕ဝင္ေရာက္မႈ ပိုမိုလြယ္ကူပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကင္ဆာတခုျဖစ္ရင္ ႀကီးထြားဖို့ ျမန္ဆန္သလို ပ်ံ႕နွံ႕ဖို႔လည္း လြယ္ကူတာျဖစ္ပါတယ္။ 

ကင္ဆာျဖစ္ရင္ ကုသလို႔ရတယ္။အမ်ားထင္သလို ကင္ဆာတိုင္း ကုမရဘူးဆိုတာလည္း မွားပါတယ္။ ေသမိန္႔ခ်ၿပီး ျဖစိတယ္ဆိုတာလည္းမမွန္ပါ။ ေစာေစာသိေလ ကုသဖို႔ လြယိကူေလပဲ။ ကင္ဆာကုသတဲ့အခါ အဆင့္ေတြေပၚမူတည္ျပီး ကုသရတယ္။ ကင္ဆာကုသနည္း ႏွစ္မ်ိဳးရွိတယ္။ခြဲစိတ္နည္းနဲ႔ ေဆးသြင္းနည္း။ ေဆးသြင္းနည္းမွာ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးျခင္း(ဓာတ္ကင္တာ)နဲ႔ ကင္ဆာေဆးသြင္းျခင္းဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိတယ္။ ခြဲစိတ္နည္းဟာ ကင္ဆာျဖစ္စအေျခအေနမ်ိဳးမွာ အသံုးဝင္ပါတယ္။ ဓာတ္ကင္တာကေတာ့ နီးစပ္ရာအစိတ္ပိုင္းေတြပ်ံ႕ႏွံ့တဲ့အခါ(သို႔) ခြဲစိတ္ၿပီး က်န္တဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို ရွင္းလင္းတဲ့အခါအသံုးျပဳတယိ။ ကင္ဆာေဆးသြင္းတာကေတာ့  တကိုယ္လံုးပ်ံ႕ႏွံ႕တဲ့ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ ကင္ဆာမ်ိဳးမွာ သံုးေလ့ရွိတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးလညိး အင္မတန္မ်ားလို့ ဂရစိုက္ရတယ္။ တခါတရံေရာဂါအေျခေနေပၚလိုက္ျပီး ကုသနည္းေတြ ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳရတာမ်ိဳူရွိတတ္တယ္။ ကင္ဆာသေဘာက ျပန္ျဖစ္တတ္တယ္။ ကင္ဆာဆဲလ္အားလံုး မဖ်က္ဆီးႏိုင္ပဲ က်န္ခဲ့တဲ့ဆဲလ္ေတြကေနတဆင့္ ျပန္ျဖစ္တာမ်ိဳး၊ ဒါမွမဟုတ္  ကင္ဆာဆဲလ္က တျခားေနရာပ်ံ႕ႏွံ႕ၿပီးသား အေျခအေနကေန ကင္ဆာက်ိတ္ေတြထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ဒီဖက္ေခတ္မွာ ကင္ဆာက္ု အထူးသတိထားလာၾကျပီ။ အေမရိကားမွာ  နွလံုးေရာဂါျပီးရင္ ကင္ဆာဟာ ဒုတိယေျမာက္ အေသေပ်ာက္အမ်ားဆံူးျဖစ္ပါသတဲ့။ ၂၀၁၂က ကိန္းဂဏာန္းေတြအရ တကမာၻလံုးကင္ဆာေျကာင့္ ေသဆံုးမႈဟာ ၈.၂သန္းေက်ာ္ရွိတယ္။ အမ်ိဳးသားဦးေရက ၄.၇သန္း(၅၇ရာခုိင္နႈန္း)နဲ့ အမ်ိဳးသမီးဦးေရ ၃.၅သန္း(၄၃ရာခိုင္နႈန္း) စီရွိတာေတြ႕ရတယ္။ဒါ့ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ ပိုအျဖစ္မ်ားေလ့ရွိတာ ေတြ႕ရတယ္။ ေသဆံုးမႈနႈန္းထားေတြကို ေလ့လာတဲ့အခါ လူတစ္သိန္း(၁၀၀,၀၀၀)ရွိတိုင္း ကင္ဆာေျကာင့္အသက္ဆံုးရံႈးမႈဟာ အမ်ိဳးသားမွာ ၁၂၆ေယာက္၊ အမ်ိဳးသမီးမွာ ၈၃ေယာက္စီရွိပါသတဲ့။ 

ကင္ဆာနဲ့ အစားအစာ ဆက္စပ္တယ္လို့ အမ်ားစုက လက္ခံထားပါတယ္။ အစားအစာတမ်ိဳးထဲ စားရံုနဲ့ ကင္ဆာကို မကာကြယ္နိုင္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ အစား စံုေအာင္စားရတယ္။ အသီးအရြက္ အေရာင္စံုရင္ ေကာင္းတယ္။ေဖာလစ္အက္ဆစ္ျဖည့္တင္းေပးရတယ္။ စိမ္းတဲ့အရြက္ကို ဆိုလိုခ်င္တာပါ။ နီတဲ့အသားမ်ားမ်ား မစားအပ္ပါ။ နီတဲ့အသီးအရြက္ေတာ့ တဲ့တယ္။ခရမ္းခ်ဥ္သီးမွာပါတဲ့ lycopene ဟာ ကင္ဆာတိုက္ဖ်က္တဲ့ဓာတ္တမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ဒီေနာကိပိုင္း green tea လက္ဖက္စိမ္းကိုလည္း ေတာ္ေတာ္ေျပာလာႀကျပီ။ ခါးတဲ့ အသီးအရြက္မ်ားမ်ားစားပါ။ အေစ့အဆန္ လက္တဆုပ္စာ ေန့တိုင္း စားသငိ့တယ္။ ဘယ္ရီသီး၊ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ စပ်စ္သီးစတာေတြက ကင္ဆာတိုက္ဖ်က္ရာမွာ အသံုးဝင္တယ္။ ဗီတာမင္အားေဆးေတြက ကင္ဆာ ကာကြယ္နိုင္တယ္ ေျပာတာေတာ့ နည္းနည္း ေစာလြန္းေနပါေသးတယ္။ သဘာဝမဟုတ္တာမွန္သမွ် ဆက္လက္ေလ့လာဖို့လိုေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၂၃.၁၁.၁၅)