Sinusitis ထိပ္ကပ္နာ ဆိုတာ

Sinusitis နွာေခါင္းဆိုင္းနပ္စ္ အေျမွးေရာင္ျခင္းျဖစ္ေစတဲ့ ထိပ္ကပ္နာေရာဂါအေၾကာင္း ေဖာ္ျပေပးသြားပါမယ္။ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအရ ကမာၻ႕လူဦးေရရဲ႕ ၉၀ရာခိုင္ႏႈန္းက sinusitis ျဖစ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ နွစ္စဥ္လူဦးေရ သန္း၃၀ေလာက္ဟာ sinusitis ထိပ္ကပ္နာ ေရာဂါေဝဒနာ ခံစားေနရပါတယ္။

Sinusitis ထိပ္ကပ္နာဟာ ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္ရသလဲ။

-common cold၊fluစတဲ့ အေအးမိတုပ္ေကြး ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ဝင္တာ၊

-allergyဓာတ္မတဲ့တာ၊

-nasal polyp နွာေခါင္းအသားပိုထြက္တာ၊

-autoimmune ခုခံအား ကိုယ့္ဘာသာ ျပန္တိုက္တာ၊

-deviated septum နွာေခါင္းအကြဲေၾကာင္း ပံုမွန္မဟုတ္တာ၊

စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။

-အမ်ားစုဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဝင္လို႕ ျဖစ္ၾကတယ္။

-အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္ျခင္းမွတဆင့္ ျဖစ္တတ္တယ္။

-ပံုမွန္အားျဖင့္ တပတ္ခန္႕ၾကာတတ္တယ္။

- ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ ပိုၾကာဦးမယ္။

-ဘက္တီးရီးယားေတြထဲမွာ H.influenzae,Strep. Pneumoniae စတာေတြက အျဖစ္မ်ားတယ္။

-တျခား G(+)ve,G(-)ve,anaerobes စတာ ေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။

-ခုခံအားက်ဆင္းတတ္သူ၊ဆီးခ်ိဳေရာဂါအခံရွိသူ၊ခုခံအားက်ဆင္းေစတဲ့ေဆးဝါးေတြကို အခ်ိန္အတန္ၾကာ သံုးစြဲတတ္သူေတြလည္း  မိႈပိုးဝင္ျပီး ျဖစ္တတ္ျပန္တယ္။

-လက္ရွိခ်ိန္ထိ မိႈပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္နိုင္၊မျဖစ္နိုင္ဆိုတာလဲ အျငင္းပြားေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။

-တခါတရံ ဓာတုပစၥည္းေတြနဲ႕ မတဲ့တဲ့အခါလည္း ျဖစ္တတ္ျပန္တယ္။

ဘယ္လိုေရာဂါ လကၡဏာေတြ ျပမလဲ။

-နွာရည္ယို၊နွာပိတ္ျခင္း၊

-ေခါင္းမူး၊ေခါင္းကိုက္တတ္ျခင္း၊

-ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊

-နံုးခ်ိျခင္း၊

-ပါးစပ္မွ အနံ႔ထြက္ျခင္း၊

-အနံ႔ခံအာရံု ေလွ်ာ့က်ျခင္း၊

-သြားကိုက္ျခင္း၊

-မ်က္နွာတျခမ္းေရာင္ျခင္း၊နာျခင္းတို႕ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

နားထဲပိုးဝင္ရင္ နားအူတာ၊နားပိတ္တာ ျဖစ္နိုင္တယ္။

Migrain မိုက္ဂရိန္း ေခါင္းတျခမ္းကိုက္တာလဲ အျဖစ္မ်ားတယ္။

ပါးရိုးနာတာ၊ကိုက္တာ၊ေရာင္တာျဖစ္ရင္ ေတာ္ရံုနဲ႕ မသက္သာတတ္ဘူး။

နားထင္ကိုက္တာ၊ မ်က္လံုးေအာင့္တာ မ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။

ျဖစ္တဲ့ေနရာေပၚလိုက္ျပီး လကၡဏာေတြ ကြဲျပားသြားနိုင္တယ္။

Maxillary,ethmoid,sphenoid,frontal စတဲ့အရိုးေနရာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။

ၾကာခ်ိန္ေပၚမူတည္ျပီး ရုတ္တရက္ျဖစ္တဲ့(acute)၊ခပ္ၾကာၾကာျဖစ္တဲ့(subacute)နဲ႕ နာတာရွည္ျဖစ္တဲ့(chronic)ဆိုျပီး ခြဲျခားထားတယ္။

Acute ဆိုတာ ၁လအတြင္းျဖစ္ရင္၊

Subacute ဆိုတာ ၁လမွ ၃လအတြင္း၊

Chronicဆိုတာ ၃လအထက္ ခံစားရရင္၊

၁နွစ္ကို ေလးၾကိမ္နဲ႕ အထက္ျဖစ္သူေတြက် recurrent ျပန္ျဖစ္တတ္သူမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

ထိပ္ကပ္နာကို ဘယ္လိုသိရွိနိုင္သလဲ။

ေရာဂါလကၡဏာေတြ စမ္းသပ္စစ္ေဆးရံုမွ်နဲ႕ေတာ့ ယတိျပတ္ေျပာဆိုဖို႕ ခက္ခဲတတ္ပါတယ္။

maxillary sinusitis ပါးရိုးေရာင္ျပီးလာတဲ့လူနာမ်ိဳးမွာ ေရာင္တဲ့ေနရာဖိၾကည့္ရင္ မ်က္နွာရႉံ႔သြားတာ၊ျဖစ္တဲ့သြားေပၚေခါက္ၾကည့္တဲ့အခါ မခံမရပ္နိုင္နာတာမ်ိဳးဟာ ေရာဂါစမ္းသပ္ဖို႕အတြက္ အသံုးက်တတ္တယ္။

ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ ပါးစပ္အနံ႔ထြက္တာမ်ိဳး၊နွာေခါင္းမွ အစိမ္း(သို႕)အဝါေရာင္ ခၽြဲျပစ္ျပစ္အရည္ထြက္တာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။

တခါတရံမွာ sputum သလိပ္စစ္တာ၊ X ray (သို႕)CT ဓာတ္မွန္ရိုက္တာ၊ nasal endoscope နွာေခါင္းထဲ ျပြန္ထိုးၾကည့္တာမ်ိဳးနဲ႕လည္း သိရွိနိုင္တယ္။

တျခားဘာေရာဂါေတြ ျဖစ္နိုင္ေသးလဲ။

ျဖစ္တဲ့ လကၡဏာေပၚမူတည္ျပီး စဥ္းစားစရာေတြ ရွိေသးတယ္။

-ျဖစ္လာရင္ အထိုးနွက္ခံထားရသလား၊ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရထားသလားဆိုတာကို  အရင္ဆံုး ေမးျမန္းရတယ္။

-နား၊နွာေခါင္း၊လည္ေခ်ာင္း သံုးခုလံုးဟာ ဆက္စပ္ေနလို႕ နားပိုးဝင္တာ၊အသက္ရႈလမ္းပိုးဝင္တာေတြ သတိထားရတယ္။

-အလံုးအခဲေတြ႕တာနဲ႕ tumour အက်ိတ္အခဲကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားရေသးတယ္။non-Hodgkin lymphoma၊giant cell tumour ၊odontogenic tumor စတာေတြ။

-သြား(သို႕)သြားဖံုးေၾကာင့္လည္း ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ထိ ျဖစ္ေစနိုင္ေတာ့ မေမ့အပ္ဘူး။

-အေအးမိတုပ္ေကြး သာမန္ေလာက္ျဖစ္ရင္ေတာ့ မ်က္နွာ(သို႕) ပါးေရာင္တာေတာ့ မျဖစ္နိုင္ျပန္ဘူး။

ထိပ္ကပ္နာျဖစ္ရင္ ဘယ္လိုကုမလဲ။

-အမ်ားစုဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဝင္တာေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားသလို ၁၀ရက္အတြင္း သက္သာသူမ်ားၾကတယ္။

-အေရာင္က်ေစဖို႕ ေရခဲ(သို႕)ေရပူဝတ္ ကပ္ေပးနိုင္တယ္။

-နာတာ၊ကိုက္တာအတြက္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး တမ်ိဳးမ်ဳိး ေပးရတတ္တယ္။

-ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္းဟာ ေခ်ာင္းဆိုး၊သလိပ္ပ္ကပ္ျခင္းတို႕အတြက္ အက်ိဳးရွိမယ္။

-သြားကိုက္တာ၊ပါးစပ္နာတာရွိရင္ ဆားလုတ္ေရ တေန႕ နွစ္ၾကိမ္၊သံုးၾကိမ္ က်င္းေပးနိုင္ပါတယ္။

-လိုအပ္ေသးရင္ သြားဆရာဝန္နဲ႕ ဆက္ျပပါ။

၁၀ရက္အတြင္း မသက္သာေသးရင္ ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ထပ္ဆင့္ပိုးဝင္တာ ကာကြယ္ဖို႕ ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆးေတြ ၾကိဳတင္ေပးတတ္ၾကတယ္။

ပံုမွန္အားျဖင့္ amoxicillin 500mg တရက္ သံုးၾကိမ္၊ ၄-၅ရက္ေလာက္ ဆက္ေပးရံုနဲ႕ ေပ်ာက္ကင္းေစနိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္း ေဆးယဥ္ပါးတာအေတြ႕မ်ားလာတဲ့အခါ Augmentin(coamoxiclav)လို ပိုျပင္း၊ပိုေကာင္းတဲ့ေဆးေတြ သံုးလာၾကပါတယ္။

ပင္နယ္စလင္မတဲ့သူေတြကို doxycycline(သို႕) quinolone အုပ္စုေတြနဲ႕ ေျပာင္းလဲသံုးစြဲၾကတယ္။

ပံုမွန္အားျဖင့္ ၁ပတ္-၂ပတ္ ေပးရတတ္ပါတယ္။

နာတာရွည္(သို႕)ျပန္ျဖစ္တတ္သူေတြမွာ steroidေသာက္ေဆးလိုေကာင္းလိုလာမယ္။ ေဆးေပးတဲ့အခါ ထပ္မံသတိထားရျပန္တယ္။

Chronic နာတာရွည္(သို႕)recurrent ျပန္ျဖစ္တတ္သူေတြမွာ လိုအပ္ေသးရင္ surgeryခြဲစိတ္ဖို႕ ညႊန္းပါမယ္။

Endoscopic sinus surgery ဆိုတာ ထိပ္ကပ္နာ၊ နွာေခါင္းအသားပိုျဖစ္သူေတြမွာ သံုးစြဲတတ္ၾကတယ္။ ေမ့ေဆး(သို႕)ထံုေဆးေပးျပီး ျပြန္ေခ်ာင္းငယ္ကို အသံုးခ်ျပီး ခြဲစိတ္တဲ့ ေနာက္ဆံုးေပၚနည္း ျဖစ္ပါတယ္။

က်ဥ္းေနတာကိုခ်ဲ႕ခ်င္ေသးရင္ ballon sinuloplasty ဆိုတာ လည္း ရွိေသးတယ္။

ထိပ္ကပ္နာ မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္နိုင္သလဲ။

-အိမ္မွာပဲ နားနားေနေန ေနသင့္တယ္။

-အျပင္ထြက္တဲ့အခါ maskနွာေခါင္းစည္း တပ္ပါ။

-လူစုလူေဝးရွိတဲ့ေနရာေတြကို တတ္နိုင္သမွ်ေရွာင္ပါ။

-အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။

-အသီးအရြက္၊သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ေတြက ခုခံအားကို တက္ေစမယ္။

-ခုခံအားက်ဆင္းသူေတြ ပိုမိုသတိထားသင့္တယ္။

-ကေလးေတြမွာ ကာကြယ္ေဆးေတြ ပံုမွန္ထိုးေပးသင့္တယ္။ကာကြယ္ေဆးေၾကာင့္ ေရာဂါပိုးမႊားအခ်ိဳ႕ကို ၾကိဳတင္ကာကြယ္နိုင္စြမ္းရွိတယ္။

-မိဘေတြဟာ ကို္ယ့္က်န္းမာေရးသာမက မိမိတို႕ကေလးငယ္ရဲ႕ က်န္းမာေရးကိုလည္း အထူးရုစိုက္သင့္တယ္။

-နွာေခါင္း၊လည္ေခ်ာင္း ပိုးဝင္တာေတြ ျဖစ္လာရင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသသင့္တယ္။

-prevention is better than cure ဘယ္လိုပဲဆိုဆုိ ကာကြယ္ျခင္းဟာ ကုသျခင္းထက္ေကာင္းမယ္ မဟုတ္လား။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(25.5.12)