ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ျခင္း

ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ျခင္းဟာ လူတခ်ိဳ႕မွာ တႀကိမ္မဟုတ္ တႀကိမ္ ၾကံဳဖူးၾကပါတယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ျခင္း(telogen effluvium) ဟာ ဆံပင္ကၽြတ္တဲ့ ေရာဂါေတြအနက္ ဒုတိယအျဖစ္အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္းအေၾကာင္းေျပာရင္ ဆံသားအေျခမွာ ဆံပင္အျမစ္အိတ္(hair follicle) ဆိုတာရွိပါတယ္။ အဲဒီအျမစ္ကေန ဆံပင္က ေပါက္ဖြားလာတယ္။ 

ဆံပင္ဟာ ရာသီဥတုလိုက္ၿပီး ေျပာင္းလဲတတ္ပါတယ္။ အလားတူ ဆံပင္ေပါက္တဲ့ပံုစံဟာလည္း ၾကီးထြားတဲ့အဆင့္နဲ႔ ရပ္တန္႔တဲ့အဆင့္ဆိုၿပီး cycle ႏွစ္ခုက လည္ပတ္ေနတယ္။ ႀကီးထြားတဲ့အဆင့္ကို anagen phase ေခၚၿပီး ဆံသားရပ္တန္႔တဲ့အဆင့္ကို telogen phase လို႔ေခၚပါတယ္။ ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ျခင္းဟာ anagen phase ကေန telogen phase  ေျပာင္းလဲသြားလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ စိတ္ဖိစီးမႈတခုခုေၾကာင့္ telogen phase ေရာက္သြားတဲ့အခါ ဆံပင္ႀကီးထြားမႈရပ္တန္႔ၿပီး ဆံပင္ေတြ အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ပါေတာ့မယ္။ ဒီလိုျဖစ္တာကို telogen effluviumလု႔ိ ေခၚပါတယ္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ျခင္းဟာ ၃လေလာက္ပဲ ၾကာရွည္တတ္တယ္။ အဲထက္ၾကာရင္ တျခားေရာဂါေတြ စဥ္းစားရပါတယ္။

သာမန္လူတေယာက္ရဲ႕ ဆံပင္ႀကီးထြားမႈဟာ အဆင့္(၃)ဆင့္ရွိပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာမွာ သင္ၾကားရတဲ့ ပရိစၧသမုဒ္ပတ္ စက္ဝိုင္းလို လည္ပတ္ေနပါတယ္။ တရားသေဘာနဲ႔ ရႈရင္ ဆံပင္ဟာ အေကာင္းဆံုးဥပမာပဲ။ ျဖစ္ၿပီးပ်က္၊ ပ်က္ၿပီးျဖစ္ ဆိုတဲ့ သေဘာကို အေျခခံထားတယ္။ လူတေယာက္ဘာျဖစ္လို႔ ဆံပင္ေပါက္ေနပါသလဲ။ ႀကီးထြားတဲ့ အဆင့္ရွိေနလု႔ိပါ။ ဒီအဆင့္ကို anagen stage ေခၚတယ္။ ေနာက္အဆင့္တခုက catagen stage ေခၚၿပီး ဆံပင္ကို ထိန္းသိမ္းတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။ တတိယအဆင့္ကေတာ့ ႀကီးထြားမႈ ရပ္တန္႔တဲ့ အေျခအေနပါ။ ဆံပင္ ပ်က္ဆီးတဲ့အေျခအေနလု႔ိ ေျပာရင္လည္းရပါတယ္။ telogen stage သု႔ိ resting stage ေရာက္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ဆံပင္ ႀကီးထြားမႈ ရပ္တန္႔လာၿပီး ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ပါေတာ့တယ္။ 

ေယဘုယ်ေျပာရရင့ လူတေယာက္ဟာ တရက္ကို ပ်မ္းမွ် ဆံပင္ (၁၀၀)ေလာက္ ပံုမွန္ကၽြတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီပမာဏထက္ သံုးဆေက်ာ္ေလာက္မ်ားလာရင္ေတာ့ ပံုမွန္မဟုတ္ေတာ့ဘဲ telogen effluvium ေၾကာင့္ ျဖစ္ဖို႔မ်ားလာတယ္။

telogen effluvium ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္လဲ

သံဓာတ္(iron) ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္း၊ သိုေလွာင္ထားတဲ့ သံဓာတ္(ferritin)ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္း၊ အလြန္အကၽြံဝိတ္ခ်ျခင္း၊ အသားဓာတ္နည္းျခင္း၊ စိတ္ဖိစီးမႈနဲ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကာလေတြမွာ ခ်ိဳ႕တဲ့တတ္ပါတယ္။ အဖ်ားႀကီး၊ အစာအိမ္နာေနစဥ္ ကာလေတြမွာလည္း ဒီလိုဆံပင္အေထြးလိုက္ ကၽြတ္တာမ်ိဳးရွိတတ္ပါတယ္။ဒီအေျခအေနကို acute stressful period လို႔ေခၚပါတယ္။ ကံေကာင္းတာက stressful period ကာလ လြန္ေျမာက္လာတာနဲ႔ ဆံပင္ကၽြတ္တာ ရပ္တန္႔သြားပါတယ္။

အကယ္၍ ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ျခင္းဟာ သံုးလထက္ ပိုျဖစ္ရင္ အာဟာရဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့လို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ (၆)ပတ္ၾကာတဲ့အထိ ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္း မသက္သာေသးရင္ ေသြးစစ္ၿပီး အေျဖရွာသင့္ပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္telogen effluvium (ဆံပင္အဆုပ္လိုက္ကၽြတ္ျခင္း) ဟာ ေနာက္ခံေရာဂါ အေျခအေန တခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ေလ့ရွိၿပီးအဆိုပါအေျခအေနက လြန္ေျမာက္လာတဲ့အခါ သက္သာသြားတာေၾကာင့္ ေရတိုျဖစ္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာတခုသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အကယ္၍ ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္းဟာ သံုးလထက္ ပိုၾကာခဲ့ရင္ နားလည္တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ဆရာဝန္နဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး ကုသမႈခံယူသင့္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

၃၀.၄.၁၉