သိုင္းရိြဳက္နဲ႕ လည္ပင္း ရွင္းလင္းၾကေစဖို႕

 တေလာက ေဆးခန္းကို လည္ပင္းၾကီးလို႕ လာျပတာပါဆိုျပီး တိုင္းရင္းသူေလး နွစ္ေယာက္လာျပပါတယ္။ေသခ်ာစစ္ၾကည့္ေတာ့ လည္ပင္းၾကီးတာမဟုတ္ပဲ အာသီးေရာင္တာျဖစ္ေနပါတယ္။လည္ပင္းၾကီးတယ္ဆိုတဲ့ ေဝါဟာရ က ျမန္မာေတြနဲ႕ မစိမ္းလွပါဘူး။အရင္ေခတ္ေတြက လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ ကာကြယ္ဖို႕ အိုင္အိုဒင္းဆား သံုးစြဲဖို႕ တိုက္တြန္းႏိႈးေဆာ္ထားတာေတြ အမ်ားၾကီးေတြ႕ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္ေတြနဲ႕ ကေလးငယ္ေတြ ၾကီးထြားဖို႕ ဥာဏ္ရည္ေကာင္းေစဖို႕ အဓိကထားခဲ့ၾကပါတယ္။ လည္ပင္းၾကီးတာကို အဂၤလိပ္လို goitre လို႕ ေခၚပါတယ္။ ျမန္မာစကားကို ျမန္မာေတြေကာင္းေကာင္း နားလည္ဖို႕ ၊ ရွင္းလင္းဖို႕က ဆရာဝန္ေတြမွာလည္း တာဝန္ရွိပါတယ္။အထူးသျဖင့္ ေဆးပညာစကား ရွင္းလင္းေျပာၾကားရာမွာ အေရးပါသလို
အခန္႕မသင့္ရင္ အဓိပၸါယ္ေတြ အမ်ားၾကီး ကြဲသြားေစပါတယ္။ လူမ်ိဳးျခားေတြနဲ႕ေျပာတဲ့အခါ ေတာ္ေတာ္သတိထားနိုင္မွ ေတာ္ကာၾကပါတယ္။ ဘာသာစကားေကာင္းေကာင္းမတတ္တဲ့အခါ ဆရာဝန္မွာတာတမ်ိဳး၊ ေရာဂါအမည္တပ္တာတမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တခါတရံ ျမန္မာစကားကို ျမန္မာလိုနားလည္ေအာင္ က်င့္ၾကံရပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က အားသီးေရာင္လာ ၾကီးလာျပီး ဆရာဝန္က ခြဲစိတ္ရမယ္ ေျပာထားတာကို အလြယ္တကူမွတ္လိုက္တာက လည္ပင္းၾကီးလို႕ခြဲရမယ္ဆိုတာမ်ိဳး။ မခြဲခ်င္လို႕ ေနာက္ဆရာေျပာင္းျပေတာ့ အလြယ္တကူပဲ လည္ပင္းၾကီးလို႕ လာျပတယ္လို႕ ဆိုခ်င္တယ္။ ဆရာဝန္ေတြ အလြယ္တကူနားလည္လိုက္တာက လည္ပင္းၾကီးရင္ သိုင္းရြိဳက္ဂလင္းမွာ မူမမွန္တာ တခုခုျဖစ္လို႕ ။ အာသီးဆိုတာ လည္ပင္းထဲမွာရွိေပမယ့္ လည္ပင္းကိုေတာ့ မၾကီးေစနိုင္ပါဘူး။ အာသီးဟာ အာေခါင္မွာရွိတဲ့အတြက္ တကယ္လို႕ၾကီးရင္ေတာင္ အစားေသာက္ခက္တာ၊ အသက္ရႈခက္တာမ်ိဳးသာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ လည္ပင္ၾကီးလာရင္ ပထမဆံုးစဥ္းစားၾကတာက သိုင္းရြိဳက္မွာ ျပႆနာရွိလား ဆိုတာကို အဓိကထားပါတယ္။သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းမ်ားလို႕(သို႕) ခ်ိဳ႕တဲ့လို႕  လည္ပင္းၾကီးေစနိုင္ပါတယ္။ မ်ိဳးရိုး၊ အစားအေသာက္၊ ေဆးဝါး၊စိတ္ဖိစီးမႈ၊ကေလးေမြးျပီးကာစ အေျခအေန၊လည္ပင္းထိခိုက္ဒဏ္ရာရွိမရွိ စတာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းဟာ လူခႏၶာကိုယ္မွာ မရွိမျဖစ္ အေရးပါပါတယ္။ ဆဲလ္ေတြရဲ႕ ဇီဝျဖစ္ပ်က္မႈႏႈန္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးရတယ္။သိုင္းရိြဳက္ဂလင္းဆိုတာ လည္ပင္းေရွ႕ဖက္ အလယ္ေလာက္မွာတည္ရွိပါတယ္။အလြယ္ေျပာရရင္ သိုင္းရိြဳက္ဂလင္းမွ Thyroxineဆိုတဲ့ သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းေတြ ကို ထုတ္လုပ္ေပးပါတယ္။ သိုင္းရိြဳက္ေဟာ္မုန္းထြက္ေစဖို႕ ပစ္က်ဴထရီဂလင္းမွ TSH ေခၚတဲ့ လံႈ႕ေဆာ္ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳး ထုတ္ေပးရပါတယ္။TSH ထြက္ေပၚလာေအာင္ ဦးေနွာက္အေျခမွာရွိတဲ့ ဟိုက္ပိုသားလမက္စ္(hypothalamus)က ထြက္တဲ့ TRH ေဟာ္မုန္းက လံႈ႕ေဆာ္ေပးရျပန္ပါတယ္။ ဒီလိုအဆင့္ဆင့္ လံႈ႕ေဆာ္မႈမွတဆင့္ သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းက ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းမ်ားေစတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ Grave's disease၊adenoma၊ ေဆးဝါး၊ဗိုင္းရပ္စ္၊ ကင္ဆာေတြေၾကာင့္ သိုင္းရြိဳက္ေရာင္တာ၊ကေလးေမြးဖြားျပီး အေျခအေန၊စိတ္ဖိစီးမႈ၊စတာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းမ်ားလာတဲ့အခါ လူကိုဒုကၡေပးလို႕ thyrotoxicosis လို႕ ေခၚပါတယ္။အေမရိကားမွာ လူတစ္ေထာင္မွာ ေလးေယာက္ဟာ သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းမ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြ ရွိတယ္ဆိုပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ သိသိသာသာ အျဖစ္မ်ားတယ္။အခ်ိဳးခ်ၾကည့္ရင္ အမ်ိဳးသမီး ၉ေယာက္ျဖစ္မွ အမ်ိဳးသား တစ္ေယာက္ႏႈန္းသာ ျဖစ္တာ ေတြ႕ရတယ္။ေရာဂါျဖစ္သူရဲ႕ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က Grave's disease ေၾကာင့္ ျဖစ္တာ ေတြ႕ရပါတယ္။immune ခုခံအားစနစ္ပံုမွန္မဟုတ္ပဲ အခ်င္းခ်င္းျပန္တိုက္ခိုက္လို႕ ျဖစ္တဲ့အတြက္ auto-immune disease လို႕ေခၚပါတယ္။အသက္ ၂၀ နဲ႕ ၅၀ၾကား အရြယ္ေတြမွာ အဓိက ေတြ႕ရတယ္။

            

             Thyrotoxicosis မွာ  ထူးျခားတဲ့ လကၡဏာရပ္ေတြ ရွိပါတယ္။အစားေသာက္ပိုစားနိုင္ေပမယ့္ ဝမလာပဲ ပိန္ခ်ံဳးလာတာ၊အပူဒဏ္ ခံစားလြယ္တာ၊ေခၽြးေတြအလြန္အမင္းထြက္တာ၊ မဖ်ားပဲ ခႏၶာကိုယ္ကပူေနတာ၊ စိတ္လႈပ္ရွားလြယ္လာတာ၊ေျခလက္တုန္ျပီး ရင္တုန္တာ၊အရင္ကထက္ ဝမ္းပိုသြားတာ၊ အားအင္ကုန္ခန္းသလို ခံစားရတာ၊လိင္စိတ္က်ဆင္းတာ၊ရာသီေသြးထိန္တာ၊ကေမာက္ကမ ျဖစ္လာတာေတြ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ ဆံပင္တျဖည္းျဖည္းကၽြတ္ျပီး ဟိုနားဒီနားက ယားလာတတ္ပါတယ္။စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့အခါ လက္ဖဝါးနီရဲေနတာ၊နွလံုးခုန္ပံုမမွန္ ျမန္ေနတာေတြ ေတြ႕ရင္ သိုင္းရြိဳက္ကိုေမ႕လို႕မရပါဘူး။ ဒီလကၡဏာရပ္ေတြကို အမႈအမွတ္မဲ့ေနမိရင္ thyroid crisis ေခၚတဲ့ အေရးေပၚေဆးရံုတက္ကုသခံရတဲ့ အေျခေနမ်ိဳးၾကံဳရတတ္ပါတယ္။ ေဆးမကုသရင္ အသက္ဆံုးရံႈးသည္အထိ ဒုကၡေပးတတ္ပါတယ္။ ရုတ္တရက္ အျပင္းဖ်ားလာတာ၊နွလံုးခုန္ အရမ္းျမန္လာတာ၊ဝမ္းေလ်ာျပီး အန္တာ၊တက္တာ၊သတိလစ္ျပီး ေစာေစာမကုသနိုင္ရင္ အသက္ဆံုးရံႈးသည္ထိ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီလို လကၡဏာေတြကို ၾကိဳတင္သတိထားဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။ မေသခ်ာရင္ ဆရာဝန္နဲ႕ ျပသျပီး စမ္းသပ္စစ္ေဆးဖို႕ အထူးလိုအပ္ပါတယ္။ သိုင္းရိြဳက္မ်ားတဲ့လကၡဏာေတြအျပင္ Grave's disease ရဲ႕ သီးျခားလကၡဏာရပ္ေတြ ရွိပါေသးတယ္။မ်က္လံုးျပဴးထြက္ေနတာ၊ ေရာင္တာ၊အျမင္ေဝဝါးတာ၊လည္ပင္းတခုလံုးေရာင္ေနတာ၊အသည္းၾကီးတာ၊ တခါတရံ ယာယီအေၾကာေသသလိုမ်ိဳးခံစားရတာေတြ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုေတြခံစားရျပီဆိုရင္ ေသခ်ာေအာင္ ေသြးစစ္၊ ဓာတ္မွန္ရိုက္တာမ်ိဳး လုပ္ရတတ္ပါတယ္။ သိပ္မကြဲျပားေသးရင္ CT လို၊ MRI လို အၾကီးစား ဓာတ္မွန္ေတြ ရိုက္ဖို႕ လိုတတ္ပါတယ္။ ေရာဂါေသခ်ာျပီဆိုရင္ ကုသမႈေတြ လုပ္ဖို႕ စတင္လိုအပ္လာပါျပီ။ေရာဂါကုသတဲ့အခါ အေျခေနနွစ္ရပ္ကို ကုသရပါတယ္။

၁။ေရာဂါလကၡဏာ သက္သာေစဖို႕အတြက္အျပင္

၂။မ်ားေနတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြကို ေလွ်ာ့ခ်နိုင္ေစဖို႕ အတြက္ပါ ေဆးကုသဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ခံစားရတဲ့ ေရာဂါေဝဒနာသက္သာေစဖို႕ beta-blocker ေသာက္ေဆးေတြကို အမ်ားအားျဖင့္ အသံုးျပဳၾကျပီး ေရတိုေသာက္သံုးဖို႕သာ လိုအပ္ပါတယ္။ ေဆးမတဲ့သူ၊မခံနိုင္သူေတြအတြက္ေတာ့ calcium channel blocker လိုေဆးမ်ိဳးကိုေျပာင္းလဲ သံုးစြဲေစပါတယ္။ မ်ားေနတဲ့ေဟာ္မုန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႕ဆိုရင္ ေသာက္ေဆးနဲ႕ကုဖို႕လိုနိုင္သလို သိုင္းရိြဳက္ဂလင္းကို ခြဲစိတ္ျဖတ္ေတာက္ရတာမ်ိဳးလည္း ရွိနိုင္ပါတယ္။ ေသာက္ေဆးထဲမွာ သိုင္းရြိဳက္ဂလင္းကို ဖ်က္ဆီးပစ္တဲ့ radioactive iodine ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ေဟာ္မုန္းထြက္ေစတဲ့ ဂလင္းကိုဖ်က္ဆီးပစ္တာေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္းlevel က်သြားေစျပီး လကၡဏာရပ္ေတြ သက္သာေစပါတယ္။သိုင္းရိြဳက္ကင္ဆာမွာလည္း အသံုးျပဳနိုင္ပါတယ္။သို႕ေသာ္ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေတြ၊နို႕တိုက္မိခင္ေတြကိုေတာ့ မေပးသင့္ပါ။ အဖုက်ိတ္ေတြနဲ႕ လည္ပင္းၾကီးေရာဂါျဖစ္သူေတြ၊ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ျဖစ္သူေတြမွာ အဓိကထား ေပးပါတယ္။လိုအပ္ရင္ ဒုတိယတစ္ၾကိမ္ ေဆးေသာက္ဖို႕ လိုနိုင္ပါတယ္။တစ္ပတ္ခန္႕ ေတာ့ သီးျခားေနသင့္တယ္။ေဆးေသာက္ျပီး ၃ လခန္႕ေနမွ အက်ိဳးအာနိသင္စျပပါတယ္။ ေဆးရဲ႕effect မျပခင္ လကၡဏာသက္သာေအာင္ တျခားေသာက္ေဆးတမ်ိဳး လိုေကာင္းလိုနိုင္ပါတယ္။သိုင္းရြိဳက္ဂလင္းကို ဖ်က္ဆီးတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ေနာက္ဆက္တြဲ သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းနည္းတတ္တာေၾကာင့္ တေလ်ာက္လံုး သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းျပန္ျဖည့္ေဆးေတြ ေသာက္ရတတ္ပါတယ္။ ဆရာဝန္နဲ႕ မၾကာခဏျပန္ျပဖို႕လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ လက္ရွိမွာ thyrotoxicosis အတြက္ အသံုးမ်ားဆံုးက thiourea(carbimazole,methimazole, propylthiouracil)ေဆးေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ေဆးေသာက္တဲ့အခါ ဆရာဝန္နဲ႕ေသခ်ာျပသျပီး ေဆးပမာဏကို လိုတိုး၊ ပိုေလွ်ာ့လုပ္ရတယ္။သိုင္းရြိဳက္ေရာဂါသည္ဆိုတာမ်ိဳးက ေသြးစစ္တာ ပ်င္းလို႕မရတဲ့ ေရာဂါထဲမွာပါပါတယ္။ဒီလိုေရာဂါမ်ိဳးမွာ အထူးကုရဲ႕ အကူအညီ၊ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ အေတြ႕ၾကံဳက လိုလာတယ္။ ေဆးစေသာက္ျပီဆိုတာနဲ႕ ေဆးပမာဏကို ပံုမွန္ထက္မ်ားျပီး ေပးရပါတယ္။ ေသြးအေျဖကိုအျမဲျပန္ၾကည့္ေနျပီး ေဟာ္မုန္းပမာဏပံုမွန္ေရာက္သည္ထိ အကဲခတ္ေနရပါတယ္။ လိုအပ္ရင္ တလတစ္ၾကိမ္ ပံုမွန္ေသြးစစ္ရမယ္။ေသြးတြင္းေဟာ္မုန္းဓာတ္ ပံုမွန္ေရာက္ျပီဆိုမွသာ ေဆးကိုျပန္ေလွ်ာ့ အေျခေနျပန္ၾကည့္ရတယ္။ လိုရင္ထပ္တိုး၊ ျပန္ေလွ်ာ့ လုပ္ပါတယ္။ ပံုမွန္ျပန္ေရာက္ျပီဆိုရင္ ေဆးကို နွစ္နွစ္ေလာက္ေသာက္ခိုင္းျပီး လိုအပ္ရင္ျဖတ္ပါမယ္။ တခ်ိဳ႕က အခ်ိန္အတိုင္းတာ တခုထိေသာက္ခိုင္းတယ္။ျပသတဲ့ဆရာဝန္ေပၚ မူတည္ျပီး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ကြဲျပားပါတယ္။ေဟာ္မုန္းေဆးတိုင္းဟာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားတဲ့အတြက္ သတိထားရပါတယ္။ အျဖစ္နည္းေပမယ့္ သတိထားရတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးက agranulocytosis (ေသြးျဖဴဥမႊားနည္းျခင္း)ပါ။ရိုးတြင္းျခင္ဆီကို ဒုကၡေပးတာေၾကာင့္ လည္ေခ်ာင္းနာ၊အနီစက္ထြက္လာရင္ ျပန္ျပပါလို႕ တခါတည္းမွာရတယ္။ေနာက္ျပႆနာတစ္ခုက ေဆးျဖတ္ျပီးရင္ ၁နွစ္၊၂နွစ္အတြင္း အမ်ားစုဟာ သိုင္းရြိဳက္မ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြ ျပန္ျပတတ္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေဆးကိုဆက္ေသာက္ခိုင္းရတတ္ပါတယ္။ မေသာက္ မေကာင္း၊ေသာက္ မေကာင္း တဲ့အေျခေနမွာ လူနာေပၚၾကည့္ ဆံုးျဖတ္ရပါတယ္။propylthiouracil ဟာ အသည္းကို ထိခိုက္ေစတာမို႕ အသည္းေရာဂါသည္ေတြမွာ သတိထားသံုးစြဲရသလို အခန္႕မသင့္ရင္ ေသဆံုးသည္ထိျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီလိုေဆးမ်ိဳးကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ပထမသံုးလမွသာ သံုးစြဲၾကပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနာက္ပိုင္းလေတြမွာ methimazoleေဆး ကိုေျပာင္းလဲသံုးစြဲတတ္ၾကပါတယ္။ သိုင္းရြိဳက္ဂလင္းက သိပ္ၾကီးလာျပီး အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို႕တဲ့လကၡဏာေတြရွိရင္ေတာ့ ခြဲစိတ္ကုသဖို႕ လိုအပ္လာပါျပီ။အျခားကုသနညး္ေတြနဲ႕ မသက္သာတဲ့ အေျခေနမွာလည္း ေနာက္ဆံုးပိတ္သံုးစြဲပါတယ္။မ်ားေန၊ၾကီးေနတဲ့ သိုင္းရိြဳက္ဂလင္းကို ျဖတ္ထုတ္ပစ္ရတယ္။ ၾကီးရင္ၾကီးသေလာက္ ခြဲစိတ္တဲ့ဂလင္းပမာဏ ပိုမ်ားပါမယ္။ အားလံုးနီးပါးဆိုရေလာက္ေအာင္ subtotal or near-total thyroidectomy လို႕ေခၚပါတယ္။ ၉၈ ရာခိုင္္ႏႈန္းသက္သာတယ္ဆိုေပမယ့္ ခြဲစိတ္မႈရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြျပင္ သိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းကို ျပန္ျဖည့္ဆည္းေပးနိုင္တဲ့ေဆးေတြ ဘဝတေလွ်ာက္လံုး ေသာက္ရပါတယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းခံေရာဂါအတြက္ေဆးေပးဖို႕ လိုေကာင္းလိုပါမယ္။ တခါတရံ အေၾကာင္းခံမယ္မယ္ရရမရွိရင္ သူ႕ဘာသာျပန္ေကာင္းတာမ်ိဳးရွိပါတယ္။ေဆးေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ ေဆးျဖတ္လိုက္တဲ့အခါ ျပန္ေကာင္းပါတယ္။ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ဖ်ားတာ၊ေရာင္တာမ်ိဳးဟာ သူ႕ဘာသာသက္သာသြားတတ္လို႕ စိတ္ပူဖို႕သိပ္မလိုအပ္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ လည္ပင္းၾကီးတိုင္း ေရာဂါလို႕သတ္မွတ္၍ မရပါ။မေသခ်ာရင္ဆရာဝန္နဲ႕ျပပါ။ စိတ္ရွည္ရွည္ထားပါ။ ကံေကာင္းဖို႕ဆိုတာ အလုပ္ေကာင္းဖို႕လိုအပ္သလို စိတ္ထားေကာင္းဖို႕လည္း လိုအပ္ပါတယ္။အမ်ားစုဟာ ျပန္ေကာင္းၾကပါတယ္။အထူးသျဖင့္ အလွပၾကိဳက္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြပါ။စိတ္မပ်က္ပါနဲ႕။ဒီလို ျဖစ္လာရင္ ဆရာဝန္ေျပာတဲ့အတိုင္း လိုအပ္သလို လိုက္နာေဆာင္ရြက္ဖို႕သာ အဓိကျဖစ္ပါတယ္။  အားလံုး စိတ္ေကာင္းနွလံုးေကာင္းနဲ႕ ကံေကာင္းၾကပါေစ။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health care journal(25.1.13)